بررسی عوامل اثرگذار بر کارکردهای اجتماعی پارک‏های شهری (مورد مطالعه: پارک‏های جوان و مادر تنکابن)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 6، دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 62، خرداد 1402، صفحه 81-96   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی عباس زاده سورمی^{* 1}؛ وحید پورامن هیر²

¹استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‏ ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

چکیده

پارک‏های شهری علاوه بر فراهم کردن امکان تماس بین شهروندان و طبیعت، موجب ارتقای تعاملات اجتماعی شده و حتی بر کارکردهای اجتماعی فضاهای عمومی پیرامون خود نیز اثرگذار هستند. عوامل اثرگذار بر کارکردهای اجتماعی پارک‏های شهری را می‏توان در دو دسته جای داد؛ ویژگی‏های درونی مانند وسعت و امکانات و عملکردهای موجود در پارک و جنبه بیرونی یعنی چگونگی ارتباط پارک با فضاهای عمومی پیرامونی. این مقاله دو پارک شهری تنکابن را که از نظر ویژگی‏های مذکور تفاوت آشکاری بین آنها دیده می‏شود، مورد بررسی قرار می‏دهد با این هدف که نشان دهد این خصوصیات متمایز، چگونه بر کارکرد اجتماعی آنها تأثیر می‏گذارند. این مطالعه از نوع توصیفی است و جمع‏آوری داده‏ها از طریق پیمایش و مشاهده میدانی انجام گرفته است. نمونه آماری شامل 400 نفر از کاربران پارک‏ها است و برای تحلیل داده‏های کمی، از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، آزمون‏های تی، همبستگی و رگرسیون استفاده‌ شده ‌است.

بر اساس یافته‏ها، هر چه رابطه متقابل پارک‌ها با فعالیت‌ها فضاهای عمومی پیرامونی بالاتر باشد، میزان امنیت و سرزندگی آنها نیز بالاتر خواهد بود. میزان رضایت از دو پارک تقریباً یکسان است اما تأثیرگذاری رابطه متقابل پارک با فعالیت‏ها و فضاهای عمومی پیرامونی بر رضایت کاربران در پارک جوان و تأثیرگذاری کیفیت کالبدی و تسهیلات موجود در پارک مادر بر رضایت کاربران بالاتر ارزیابی شده است. اگرچه کارکردهای اجتماعی پارک‏های شهری تحت تأثیر عوامل و خصوصیات کالبدی مختلف است، اما پارک‏ها بخشی پیوسته از فضاهای عمومی و فعالیت‏های جاری در آن هستند و حتی اثربخشی عوامل و خصوصیات مذکور نیز بیشتر تحت تأثیر بافتار فضایی-اجتماعی ویژه‏ای است که هر پارک در درون آن کارکردهایش را ایفا می‏کند.

کلیدواژه‌ها

پارک&rlm؛ های شهری؛ کارکرد اجتماعی؛ امنیت پارک؛ رابطه پارک و خیابان؛ تنکابن

مراجع

توکلی‏نیا، جمیله؛ محمدیان مصصم، حسن و ضرغامی، سعید. (1399). تحلیلی بر نقش کیفیت فضاهای عمومی در پایداری اجتماعی (مورد پژوهی: محله تجریش). مطالعات برنامه‏ریزی سکونتگاه‏های انسانی، 15(1)، 100-85.

جیکوبز، جین. (1386). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران: سمت.

راونتری، راون. (1392). به سوی مدیریت اکوسیستم: تحولات هسته و زمینه اکولوژی درختزار شهری. ترجمه مهدی عباس‏زاده، انتشارات شهرنگار.

کارمونا، متیو؛ ماگالئس، کلودیو دی و هاموند، لئو. (1396). فضای عمومی: ابعاد مدیریتی. ترجمه ایرج اسدی و مهدی عباس‏زاده. تهران: سمت.

لطفی، صدیقه و ساانی­پور، محمد. (1399). تحلیل نقش عوامل محیطی در امنیت فضاهای عمومی شهری (مطالعه موردی: شهر شیراز). مطالعات برنامه‏ریزی سکونتگاه‏های انسانی، 15(3)،  758- 745.

مالینوفسکی، برونیسلاو. (1384). نظریه‏ای علمی درباره فرهنگ. ترجمه عبدالحمید زرین قلم، تهران: انتشارات گام نو.

معتمدی­مهر، اکبر و مطیع­دوست­کومله، ابوذر. (1391). پارک بازارها گامی در جهت توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر لنگرود). مطالعات برنامه‏ریزی سکونتگاه‏های انسانی. 7(19)، 91- 73.

Alexander, C., SaraIshikawa, S., Ishikawa, S., Silverstein, M., Jacobson, M., Fiksdahl-King, I., & Angel, S. (1977). A Pattern Language: Towns, Buildings, Construction. New York: Oxford university press.

Bohman, J. (2009). Democratization through Transnational Publics: Deliberative Inclusion across Borders. In R. Geenens, & R. Tinnevelt (Eds.), Does Truth Matter? Democracy and Public Space (pp. 149-166). Springer.

Boone, C. G., Buckley, G. L., Grove, J. M., & Sister, C. (2009, August 12). Parks and People: An Environmental Justice Inquiry in Baltimore, Maryland. Annals of the Association of American Geographers, 99(4), 767-787.

Carmona, M., Heath, T., Oc, T., & Tiesdell, S. (2003). Public Places Urban Spaces: the Dimensions of Urban Design. Oxford: Architectural Press.

Chiesura, A. (2004). The Role of Urban Parks for the Sustainable City. Landscape and Urban Planning, 68(1), 129-138.

Coley, R. L., Sullivan, W. C., & Kuo, F. E. (1997). Where Does Community Grow? The Social Context Created by Nature in Urban Public Housing. Environment and Behavior, 29(4), 468-494.

Gehl, J. (2010). Cities for People. Washington, Covelo, London: Island Press.

Gehl, J. (2011). Life between Buildings: Using Public Space. (J. Koch, Trans.) Washington, Covelo, London: Island Press.

Gehl, J., & Svarre, B. (2013). How to Study Public Life. (K. A. Steenhard, Trans.) Washington, Covelo, London: Island Press.

Hitchings, R. (2013). Studying the Preoccupations that Prevent People from Going into Green Space. Landscape and Urban Planning, 118, 98-102.

Kazmierczak, A., & James, P. (2007). The Role of Urban Green Spaces in Improving Social Inclusion. 7th International Postgraduate Research Conference in the Built and Human Environment (pp. 354-365). Manchester: University of Salford. Retrieved 9 1, 2019, from http://usir. salford.ac.Uk/id /eprint/11339/

Konijnendijk, C. C., Annerstedt, M., Nielsen, A. B., & Maruthaveeran, S. (2013). Benefits of Urban Parks, A systematic review. Copenhagen & Alnarp: Ifpra.

Lofland, L. H. (1998). The Public Realm: Exploring the City's Quintessential Social Territory. New York: Aldine De Gruyter.

Low, S., Taplin, D., & Scheld, S. (2005). Rethinking Urban Parks: Public Space and Cultural Diversity. Austin: The University of Texas Press.

Mumford, L. (1964). The Highway and the City. New York: Mentor.

Newman, O. (1996). Creating Defensible Space. U.S. Department of Housing and Urban Development Office of Policy Development and Research.

Pottharst, M., & Konecke, B. (2013). The Night and Its Loss. In D. Henckel, S. Thomaier, B. Konecke, R. Zedda, & S. Stabilini (Eds.), Space–Time Design of the Public City (pp. 37-48). New York and London: Springer.

Seaman, P. J., Jones, R., & Ellaway, A. (2010). It’s Not Just About the Park, it’s about Integration Too: Why People Choose to Use or Not Use Urban Greenspaces. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 7(1), 78-78. doi: https://doi.org/10.1186/1479-5868-7-78.

Sennett, R. (2002). The Fall of Public Man. London: Penguin Books.

Shaftoe, H. (2008). Convivial Urban Spaces: Creating Effective Public Places. London, Sterling Virginia: Earthscan.

Sullivan, C. W., Kuo, E. F., & DePooter, S. F. (2004). The Fruit of Urban Nature Vital Neighborhood Spaces. Environment and Behavior, 36(5), 678-700.

Szumacher, I. (2011). Functions of Urban Greenspace and Ecosystem Services. Miscellanea Geographica, 15(1), 123-129.

Thompson, C. W. (1998). Historic American Parks and Contemporary Needs. Landscape journal, 17(1), 1-25.

Whyte, W. H. (1980). The Social Life of Small Urban Spaces. Michigan: Project for Public Spaces.

Whyte, W. H. (2002). The Last Landscape. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.

Whyte, W. H. (2009). City: Discovering the Center. Pensylvania: University of Pensylvania Press.

Wolch, J. R., Byrne, J., & Newellc, J. P. (2014). Urban Green Space, Public Health, and Environmental Justice: The Challenge of Making Cities ‘Just Green Enough’. Landscape and Urban Planning, 125, 234-244.

Wan, C., Shen, G. Q., & Choi, S. (2020). Effects of Physical and Psychological Factors on Users’ Attitudes, Use Patterns, and Perceived Benefits toward Urban Parks. Urban Forestry & Urban Greening, 51, doi: https://doi.org/10.1016/j.ufug.2020.126691.

Mehta, V., & Mahato, B. (2020). Designing Urban Parks for Inclusion, Equity, and Diversity. Journal of Urbanism: International Research on Placemaking and Urban Sustainability, doi: https://doi.org/10.1080/17549175.2020.1816563.

Latham, A., & Layton, L. (2019). Social Infrastructure and the Public Life of Cities: Studying Urban Sociality and Public Spaces. Geography Compass, 13(7), doi: https://doi.org/10.1111/gec3.12444.

Layton, J., & Latham, A. (2021). Social Infrastructure and Public Life – Notes on Finsbury Park, London. Urban Geography, doi: https://doi.org/10.1080/02723638.2021.1934631.

Pearsall, H., & Eller, J. K. (2020). Locating the Green Space Paradox: A Study of Gentrification and Public Green Space Accessibility in Philadelphia, Pennsylvania. Landscape and Urban Planning, 195, doi: https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2019.103708.

Barker, A., Crawford, A., Booth, N., & Churchill, D. (2019). Park Futures: Excavating Images of Tomorrow’s Urban Green Spaces. Urban Studies, 57(12),  2456-2472, doi: https://doi.org/ 10.1177/0042098019875405.

Brown, M., Shcheglovitova, M. (2020). What Happened to Franklin Square Park? People, Trees, and Environmental Justice. The Professional Geographer, 73(1), 14-25, doi: https://doi.org/ 10.1080/00330124.2020.1813597.

Neal, S., Bennett, K., Cochrane, A., & Mohan, M. (2018). Lived Experiences of Multiculture: The New Social and Spatial Relations of Diversity. New York and London: Routledge.

Loughran, K. (2018). Urban Parks and Urban Problems: An Historical Perspective on Green Space Development as a Cultural Fix. Urban Studies, doi: https://doi.org/10.1177/0042098018763555.

Mell, J. (2019). Beyond the Peace Lines: Conceptualising Representations of Parks as Inclusionary Spaces in Belfast, Northern Ireland. Town Planning Review, 90(2), 195-218, doi: https://doi.org /10.3828/tpr.2019.13.

Wilson, H. F. (2016). On Geography and Encounter: Bodies, Borders, and Difference. Progress in Human Geography, doi: https://doi.org/10.1177/0309132516645958.