سنجش کیفیت محیط شهری بر مبنای رضایتمندی سکونتی (مطالعه موردی: شهر نورآباد)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 3، دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 62، خرداد 1402، صفحه 37-50   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رسول حیدری سورشجانی^{* 1}؛ کامران دولتیاریان²؛ محسن شاطریان¹

¹استادیار گروه جغرافیا و گردشگری، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

²دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

محیط با کیفیت مناسب، احساس رفاه و رضایتمندی را برای ساکنان آن از طریق ویژگی‌های فیزیکی یا اجتماعی و نمادین به وجود می‌آورد در واقع رضایت از کیفیت سکونتی به معنای ارزیابی محیط، در ارتباط با احتیاجات و خواسته‌های شهروندان از واحد مسکونی، محله و ناحیه سکونتی است.. حجم نمونه با بهره‌گیری از فرمول کوکران 382 برآورد و پایایی ابزار تحقیق با استفاده از آلفای کرونباخ با مقدار با 920/0 محاسبه شد که نشان‌دهنده مطلوبیت ابزار پژوهش است. برای تجزیه ‌وتحلیل توصیفی و استنباطی داده‌ها از آزمون آماری T-Test و جهت تبیین و مدل‌سازی اثرات نیز از مدل‌سازی معادلات ساختاری در محیط نرم‌افزارهای SPSS و AMOS استفاده گردید. نتایج حاصل از آزمون T تک نمونه‌ای پژوهش نشان داد وضعیت همه شاخص‌های کیفیت محیط شهری در محدوده موردمطالعه در وضعیت قابل‌قبولی قرار ندارند و تمامی شاخص‌ها با میانگین 2/34 پایین‌تر از حد متوسط‌اند. همچنین جهت شناسایی و ارزیابی مؤلفه‌های کیفیت محیط زندگی شهری از مدل‌سازی معادلات ساختاری استفاده گردید. نتایج مدل عاملی مرتبه دوم نشان داد، اهمیت دادن به شاخص‌های رضایتمندی سکونتی در محدوده مورد مطالعه باعث بالا رفتن شاخص بهداشتی به میزان شاخص 85/0، شاخص خدماتی به میزان 83/0، شاخص مسکونی به میزان 82/0، شاخص حمل نقل و مدیریت شهری به میزان 79/0 و کاهش مشکلات زیست ‌محیطی به مقدار 14-/0 می‌گردد. درنهایت مشخص گردید که بین کیفیت محیط زندگی شهری و رضایتمندی سکونتی ساکنین از محلات، رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

رضایتمندی؛ رضایتمندی سکونتی؛ کیفیت محیط شهری؛ مدل‌سازی ساختاری؛ شهر نورآباد

مراجع

آروین، محمود؛ فرجی، امین و آژند، مرتضی. (1399). بررسی رضایتمندی سکونتی بر ماندگاری جمعیت در طرح‌های مسکن مهر (مطالعه موردی: مسکن مهر بهبهان). فصلنامه علمی پژوهشی برنامه‌ریزی شهری، 11(41)، 98-83.

ارخودی مودودی، مهدی و غلامی، یونس. (1398). تبیین مدل انگیزه گردشگران با استفاده از مدل‌سازی ساختاری در شهر طرقبه. فصلنامه علمی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 9(4)، 82-67.

احمدی، پروین و چاره­جو، فرزین. (1399). بررسی میزان رضایتمندی ساکنان مسکن مهر از کیفیت سکونتی آن با رویکردی ویژه به شاخص‌های مسکن پایدار نمونه موردی: مسکن مهر شهرک بهاران. فصلنامه علمی برنامه‌ریزی فضایی، 11(1)، 27-1.

آنا مراد نژاد، رحیم؛ دیو سالار، اسدالله و میرابی، صابر. (1395). بررسی میزان رضایتمندی شهروندان از کیفیت محیط زندگی (مورد شناسی: قائم‌شهر). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، 6(20)، 108-95.

اشرفی، یوسف و رشیدی، طلا. (1398). فضای عمومی خلاق برای افراد حاشیه‌ای شهر نمونه موردی: پارک فرشتگان (مخصوص کودکان اوتیسمی) شهر تبریز. فصلنامه جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، 8(1)، 28-1.

براتی، ناصر و کاکاوند، الهام. (1392). ارزیابی تطبیقی کیفیت محیط سکونت شهری با تأکید بر تصویر ذهنی شهروندان (نمونه موردی، شهر قزوین). نشریه هنرهای زیبا، 18(3)، 32-25.

کرمی پور شمس‌آبادی، عارفه؛ مسعود، محمد و مجابی، سید علی. (1399). واکاوی در مفهوم کیفیت محیط شهری؛ شناسایی معیارهای مؤثر از دیدگاه شهروندان در شهر قزوین. فصلنامه علمی مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 17(3)، 756-741.

حاتمی نژاد، حسین؛ یوسفی، رشید؛ هاشمی اصغر و نوازع، سمیه. (1397). ارزیابی و سنجش شاخص‌های ذهنی کیفیت زندگی شهری، (موردمطالعه: منطقه 6 شهر تهران). فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، 8(29)، 126-107.

خادمی، امیرحسین و جوکار سرهنگی، عیسی. (1393). سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی شهری از دیدگاه شهروندان (مطالعه موردی: شهر آمل). فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 6(23)، 180-163.

دهقانی، امین. (1398). تحلیل مؤلفه‌های مؤثر بر رضایتمندی اسکان روستاییان عشایری از کیفیت محیط سکونتی (مطالعه موردی: مناطق اسکان دشت بکان). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 14(1)، 176-163.

رهنمایی، محمدتقی؛ فرجی ملایی، امین، حاتمی­نژاد، حسین و عظیمی، آزاده. (1391). تحلیل کیفیت زندگی در بافت‌های فرسوده شهر میاندوآب. فصلنامه مدیریت شهری، 9(28)، 240-223.

سجادیان، ناهید؛ نعمتی، مرتضی؛ دامن باغ، صفیه و شجاعیان، علی. (1394). تحلیلی بر رشد سریع شهرنشینی و کیفیت زندگی در کلان‌شهر اهواز. فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، 6(18)، 214-187.

سامی، ابراهیم، فلاح­پور، سجاد و جعفرلو علی‌اکبر. (1396). ارزیابی کیفیت محیط شهری در شهرهای جدید با توجه به رضایتمندی مردم (مطالعه موردی: شهر الوند در استان قزوین). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 12(1)، 171-155.

سلیمانی، محمد؛ محمودی، سید مهدی؛ زنگانه، احمد و بهروزی نیا، طهمورث. (1393). کیفیت محیط شهری: دیدگاه ادراک محیطی (مطالعه موردی محله نارمک، منطقه چهار شهرداری تهران). فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 6(22)، 22-1.

شماعی، علی؛ موحد، علی؛ مصطفوی، صاحب و ساسان پور، فرزانه. (1393). کیفیت‌ سنجی محیط در محله‌های شهری و برنامه‌ریزی برای محیط پایدار (مطالعه موردی: محله‌های شهر سقز). فصلنامه مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 6(22)، 24-1.

شکری فیروز جاه، پری؛ احمدی، حسن؛ مهدوی و مائده، خسروی، عباس. (1396). سنجش میزان رضایتمندی سکونتی شهروندان از کیفیت محیط در محله‌های شهری مطالعه موردی: محلات شهر بابلسر. فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4(14)، 52-31.

صرافی، مظفر، محمدی و علیرضا. (1396). سنجش کیفیت محیط شهری؛ (مطالعه موردی: محلات شهر برازجان). فصلنامه دانش و شهرسازی، 1(1)، 53-37.

عابدی، سیما؛ کریمی، مهرداد و مددی، علیرضا. (1393). چارچوب نظرى سنجش معیارهاى عینى کیفیت محیط با تأکید بر نظریه رضایتمندى سکونتى و بازخورد آن در طراحى مجموعه‌های مسکونى پایدار. فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، 2(8)، 83-69.

قاسمی، اکرم و نوری، زهرا. (1395). ارزیابی کیفیت زندگی در شهرهای جدید با استفاده از سنجش کیفیت ذهنی، (موردمطالعه: شهر جدید هشتگرد). نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 7(25)، 172-159.

میمندی پاریزی، صدیقه؛ حبیبی، کیومرث و مهدوی، افسون. (1394). سنجش و مقایسه کیفیت سکونت در بافت‌های قدیم و جدید شهری نمونه موردی: بافت قدیم و جدید شهر کرمان. مجله آمایش جغرافیایی فضا، 5(18)، 104-94

محمدی، جمال؛ خان آقایی، اعظم و رزم پوری، علی‌اکبر. (1395). ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی در شهرهای کوچک اندام (مطالعه موردی: شهر دنا). فصلنامه فضای جغرافیایی، 16(55)، 109-87.

Arora, S. Kalra, R (2018). Quality of life (QOL) of people living with substance users in urban and rural community of Delhi. Current Medicine Research and Practice, 8, 96-99.

Amerigo, M. (2002). A Psychological Approach to the Study of Residential Satisfaction. Residential Environments: Choice, Satisfaction, and Behavior, Bergin & Garvey, Westport, Connecticut London, 81-.100

Bahi, G., & Line, M, (2008) Process of Place Identification and Residential Satisfaction. Environment and Behavior magazine, 40(5), 660-682.

Basolo, V., & Strong, D. (2002). Understanding the Neighborhood: From Residents’ Perceptions and Needs toAction. Housing Policy Debate, 13(1), 83-105.

Baker, Emma B.A.(Hons). (2000). Public Housing Tenant Relocation Residential Mobility Satisfaction and Development of a Tenent's Spatial Desion Support System. The University of Adelaide.Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy. 233p.

Chen, Y. Sun, G. Guo, X. Chen, S. Chang, Y. Li, Y., & Sun, Y (2017). Factors affecting the quality of life among Chinese rural general residents: a cross-sectional study. Public Health, 146, 140-147.

Choudhury, I.(2005). A conceptual model of resident satisfaction with reference to neighborhood composition. World Congress on Housing. Transforming Housing Environments through Design, September 27- 30,

Corbiere-Nicollier, T., Ferrari, Y., Jemelin, C., & Jolliet, O (2003). Assessing sustainability: An assessment framework to evaluate Agenda 21 actions at the local level, International Journal of Sustainable Development & World Ecology, 10(3), 225-237.

Chiarazzo, V., Coppola, P., Dell’Olio, L., Ibeas, A., & Ottomanelli, M. (2014). The Effect of Environmental Quality on Residential Choice Location. Procedia - Social and Behavioral Sciences 162, 178-187.

Francescato, G., Weidemann, S., & Anderson, J.R. (1987). Residential Satisfaction: Its Uses and Limitations in Housing Research, in van Vliet-, W., H. Choldin, W. Michelson, and D. Popenoe (eds.) Housing and Neighborhoods,

Ge, J., & Hokao, K. (2006). Research on residential lifestyles in Japanese cities from the viewpoints of residential preference. residential choice and residential satisfaction. Landscape and Urban Planning.19,165-178.

Khan, M. F. Aftab, S. & Fakhruddin. (2015). Quality of Urban Environment: A Critical Review of Approaches and Methodologies. Current Urban Studies, 3, 368-384.

Kellekci, OL., & Berkoz, L. (2006). Mass housing: user satisfaction in housing and its environment in Istanbul, Turkey. Eur. J. Hous. Policy, 6(1), 77-99.

Khaef, S., & Zebardast, E. ( 2015). Assessing quality of life dimensions in deteriorated inner areas : a case from Javadieh neighborhood in Tehran metropolis , open access. In: Social indicators research, (2015), IN PRESS.

Lee, K.H., Wong, M.S., & Kim, Y J. (2017). Investigation of Urban Environmental Quality Using an Integration of Satellite, Ground based measurement dataover.

Laanbouma-Doff, Wenda Van der. (2007). Little to Choose, Much to Lose: Freedom of Choice and Residential Satisfaction

Lee,Y.J. (2008). Subjective quality of life mesurement in Taipei. Building and Environment, 43(7), 1205-1215.

Lee, chun- chang, You, Shu- Man, Huang, Li Yun. (2013). The influence of public facilities and environmental quality on residential satisfaction in Taiwan: Differences in neighborhood environment. African Journal of Business Management, 7(12), 915- 925.

Lindvall, T., and Radford, E. P., (1973) Measurement of Annoyance Due To Exposure to Environmental Factors. Environmental Research, 6, 1-36.

Liang, B., & Weng, Q. (2011). Assessing Urban Environmental Quality Change of Indianapolis, United States, by the Remote Sensing and GIS Integration. Ieee Journal Of Selected Topics In Applied Earth Observations And Remote Sensing, 4(1), 43-55.

Miranda, J. (1999). Evaluating sustainble agriculture utilizing multicriteria analysis: The case of Guaira. Sp, Brazil, Clark University, United State.

Marnas, R. (2003). Understanding environmental quality through quality of life studies: the2001 DAS and its use of subjective and objective indicators. In Landscape and Urban Planning 65(1-2),73-83.

Moore, G., Croxford, B., Adams, M., Refaee, M., Cox, T., & Sharples, S. (2006). urban environmental quality: perceptions and measures in three UK cities. Transactions on Ecology and the Environment, 93, 785-794

McCrea, R., Stimson, R. J., & Western, J. (2005). Testing a General Model of Satisfaction with Urban Living Using Data for South East Queensland. Australia, Social Indicators Research, 72,121-152.

Oktay, D., Rustemli, A., W., & Marans, R. (2009). Neighborhood satisfaction, sense of community, and attachment: Initial findings from Famagusta quality of urban life study, ITU AZ, 6(16) 16-20.www.az.itu.edu.tr

Panagopoulos,Th., Antonio Gonz alez Duque, J., & Bostenaru Dan, M. (2015). Urban planning with respect to environmental quality and human

Patrick, R. (2002). Developing sustainbility indicators for rural residential areas: The public transit connection,Simon Fraser University, United State.

Serag El Din, H., Shalaby, A., Farouh, H. E., & Elariane, S. A. (2013). Principles of urban quality of life for a neighborhood. Hbrc Journal, 9(1), 86-92.

United Nations. (2007). Indicators of Sustainable Development: Guidelines and Methodologies. Third Edition, New York.

Ullman, J.B., & P.M. Bentler. (2003). Structural equation modeling: Wiley Online Libra Van Poll R., (1997). the Perceived Quality of the Urban Residential Environment: A Multi Attribute Evaluation; Phds Thesis, University of Groningen (Rug), the Netherland

World Bank. (2018). Urban Development. Retrieved 29 May 2018, from www.worldbank.org/ en/ topic/urbandevelopment/overview.

Węziak-Białowolska, D. (2016). Quality of life in cities–Empirical evidence in comparative European perspective. Cities, 58, 87-96.

Wokekoro, E., & Owei, O. (2014).An Assessment of Residential Quality of Life in Planned Areas in Port Harcourt Municipality, Nigeria, Merit Research Journal of Environmental Science and Toxicology, 2(2), 012-026.

World Health Organization “WHO”, (1997) Measuring Quality Of Life. www. who.int /mental_ healt / media/68.pdf. Accessed on 08-02-2015.

Zainal, N.R., Kaur, G., Ahmad, N.A., & Kalili, J.M., (2012). Housing Condition and Quality of Life of the Poor in Maalaysia. Procedia- Social and Behavioral Scienes, 50, 827-838.