نقش تربیت ارزش‌های اخلاقی بر تجلی کمالات انسان از منظر آموزه‌های قرآنی

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 15، دوره 12، شماره 47، مهر 1400، صفحه 375-397   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.684510

نویسندگان

لیلا زمانی کوخالو¹؛ مژگان سپاه منصور^{* 2}؛ خدیجه ابوالمعالی³

¹دانشجوی دکتری، گروه روان‌شناسی تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار، گروه روان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

³دانشیار، گروه روان‌شناسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران

چکیده

هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش مؤثر تربیت ارزش‌های اخلاقی بر تجلی کمالات شخصیت انسان از منظر آموزه‌های قرآنی است. یکی از مباحث مهم بر تجلی کمالات شخصیت انسان در نظام آموزشی کشور، نقش مؤثر تربیت شایستگی‌های اخلاقی است. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات کیفی است و با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی متغیرهای این پژوهش می‌پردازد. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که کمالات شخصیتی از منظر آموزه‌های قرآنی محصور به کرامت ذاتی نمی‌شود و آدمی می‌تواند با تقرب به خدا و پرهیزکاری بر آن بیفزاید و ارزش متعالی‌تری کسب کند و این ارزش، ارزش اکتسابی است؛ اما بنا بر آیات و روایات، مبنای رفتار ما با دیگران حسن اخلاق و حفظ کرامت ذاتی آن‌هاست. پای‌بندی به مبانی تربیت ارزش‌های اخلاقی به معنی امکانات، ضرورت‌ها و موقعیت حیات انسانی در حوزه تربیت است و شیوه‌ها به معنای راهکارها و پیش فرض‌هایی است که با توجه به مبانی، برای رسیدن به اهداف عالی اتخاذ می‌نماییم.

کلیدواژه‌ها

آموزش؛ حسن اخلاق؛ حفظ کرامت؛ تربیت

مراجع

 

کتابنامه

قرآن کریم.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1408ش، لسان العرب، الطبعة الاولی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

اسماعیلی، رضا. 1379ش، بررسی اوضاع و ویژگی‌های فرهنگ عمومی اصفهان(گزارش تحقیق)، اصفهان: انتشارات اداره کل دبیرخانه فرهنگ عمومی اصفهان.

اعرافی، علیرضا. 1381ش، کلیات فقه التربیة، ج 1، قم: انتشارات پژوهشکده حوزه و دانشگاه.

توماس، ل. 1384ش، روان‌شناسی اخلاق، مجموعه مقالات جستارهایی در روان شناسی اخلاق، ترجمه منصور نصیری، قم: نشر معارف.

جوادی آملی، عبدالله. 1387ش، تفسیر انسان به انسان، چاپ سوم، قم: نشر اسراء.

دهخدا، علی اکبر. 1377ش، لغتنامه، ج 3،2،1،4،5، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

دیلمی، احمد و مسعود آذربایجانی. 1380ش، اخلاق اسلامی، قم: انتشارات دفتر نشر اسلامی.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1404ق، معجم مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دار الکاتب العربی.

سرمد، زهره، علی بازرگان و الهه حجازی. 1376ش، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: انتشارات آگاه.

شریفی،حسن پاشا و نسترن شریفی. 1383ش، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران: انتشارات سخن.

طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، تفسیر المیزان، جلدهای 1، 3، 4، 5، 6، 7، 11، 12، 13، 14، 15، 17، 19و 20، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

عباس نژاد، محسن و حمید فغفور مغربی. 1384ش، قرآن و علوم طبیعی، مشهد: نشر بنیاد پژوهش‌های قرآنی حوزه و دانشگاه.

مصباح، محمدتقی. 1377ش، اخلاق در قرآن، جلد1، نگارش محمدحسین اسکندری، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.

مصباح، محمدتقی. 1394ش، فلسفه اخلاق، چاپ سوم قم: انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.

مطهری، مرتضی. 1364ش، عدل الهی، تهران: انتشارات صدرا.

مطهری، مرتضی. 1371ش، مجموعه آثار، تهران: انتشارات صدرا.

مطهری، مرتضی. 1375ش، آشنایی با قرآن، تهران: انتشارات صدرا.

مطهری، مرتضی. 1382ش، انسان کامل، تهران: انتشارات صدرا.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، پیام امام، چاپ سوم، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

کتب انگلیسی

Blasi, A. 1980m, Bridging moral cognition and moral action: A critical review of the literature, Psychological Bulletin, 88, pp. 1–45.

Thoma, S. J. 1994m, Moral judgment and moral action. In: J. R. Rest & D. Narvaez.

Noddings , N. 1995 M, philosophy of Education, Corolado: Westview Press.

Noddings , N. 1992 M, The Challenge to Care in Schools, New York: Teachers College Press.

 

مقالات و پایان‌نامه‌ها

بیات، فریبرز. 1372ش، «تأثیر عام گرایی بر اخلاق»، پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته فلسفه، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

رزّاقی، هادی. 1377ش، «انگیزش در اخلاق از دیدگاه قرآن کریم»، پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.

روزبه، فهیمه، عزت الله نادری و مریم سیف نراقی. 1398ش، «الگوی مطلوب برنامه درسی «کتاب آیین زندگی»(با تأکید بر مهارت‌های شهروند جهانی دینی)»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال یازدهم، شماره 42، تابستان1399، صص35-51.

شمخی، مینا. 1394ش، «تأثیر تربیت قرآنی بر تبلور کمال انسانی»، مجله آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، پاییز و زمستان، شماره 2، صص 59 تا 76.

طالبی، ابوتراب.1380ش، «بررسی تعارض بین ارزش‌های اخلاقی مذهبی و کنش‌های اجتماعی دانش آموزان دبیرستان‌های منطقه 3 و 5 تهران»، رساله دکتری رشته جامعه شناسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.

علیپور و نیک صفت. 1390ش، «روان‌شناسی کمال قرآن»، دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اسلام و روان‌شناسی، دوره 5، شماره 8، بهار و تابستان 1390، صص111-132.

مهدوی نژاد، محمد حسین. 1391ش، «تحلیلی فلسفی از مبنای انسان شناختی و انگیزش اخلاقی در اندیشه علامه طباطبایی»، حکمت صدرایی، پاییز و زمستان 1391، صص 108-95.