بازتاب صفات و سیره قرآنی امام علی(ع) در آثار عطار نیشابوری

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 18، دوره 12، شماره 47، مهر 1400، صفحه 441-465   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.684513

نویسندگان

علی ابوعلی¹؛ محمد شفیعی^{* 2}؛ حسن شعبانی آزاد³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران

²استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران

³استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد گچساران، دانشگاه آزاد اسلامی، گچساران، ایران

چکیده

عطار نیشابوری از شاعران نامدار ادب فارسی در قرن هفتم مضامین عرفانی را به صورت گسترده در آثارش وارد کرده است. وی با وجود داشتن مذهب شافعی در آثارش به مدح امام علی(ع) پرداخته است. عطار نیشابوری در آثار خویش در برشمردن صفات و سیره قرآنی امام علی(ع) اظهار ناتوانی کرده، شجاعت و دلاوری ایشان را بی همتا، وجود دین و دنیا را از وجود پربرکت ایشان دانسته و او را سرچشمه فضائل و نیکی‌ها می‌داند. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی بر پایه اطلاعات کتابخانه‌ای به بررسی برخی از صفات و سیره امام علی(ع) که سند قرآنی دارند، در آثار ایشان می‌پردازیم. بر اساس یافته‌های تحقیق حاضر برخی از صفات و سیره امام علی(ع) که عطار در آثارش به آن‌ها پرداخته عبارت‌اند از اخلاص و تقوای امام، ذکر داستان لیلة المبیت، بخشیدن انگشتر در نماز به سائل، عظمت مقام امام علی(ع)، وارث و برادر انبیای الهی، امامت امام علی(ع) و مسأله جانشینی و شفا دادن امام.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ عرفان؛ امامت؛ تقوا؛ لیلة المبیت

مراجع

کتابنامه

اسماعیلی، رضا. 1395ش، ویژگی‌های شعر آیینی و فاطمی، تهران: مهتاب.

جوادی آملی، عبدالله. 1393ش، تفسیر تسنیم، چاپ چهارم، قم: مرکز نشر اسراء.

دوانی، علی. 1348ش، علی(ع) چهره درخشان اسلام، چاپ پنجم، تهران: انتشارات حقایق.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1383ش، زبور پارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات آگه.

صنعتی نیا، فاطمه. 1349ش، مأخذ قصص و تمثیلات مثنوی عطار، گیلان: انتشارات زوار.

طباطبائی، محمد حسین. 1363ش، المیزان، چاپ بیست و یکم، قم: انتشارات اسلامی.

طباطبایی، محمدحسین. 1374ش)، تفسیر المیزان، مترجم: محمد باقر موسوی، چاپ پنجم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.

عطار نیشابوری، فرید الدین. 1298ش، اسرارنامه، تهران: بی نا.

عطار نیشابوری، فرید الدین. 1323ش، مظهر العجائب ومظهر الأسرار، تهران: بی نا.

عطار نیشابوری، فرید الدین. 1354ش، مصیبت نامه، تهران: کتابخانه مرکزی.

عطار نیشابوری، فرید الدین. 1355ش، الهی نامه، چاپ اول، تهران: کتابفروشی اسلامیه.

عطار نیشابوری، فرید الدین. 1373ش، منطق الطیر، نسخه خطی، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

عطار نیشابوری، فرید الدین. 1381ش، دیوان، به کوشش منصور جهانگیر، چاپ چهارم، تهران: انتشارات نوبهار.

عطار نیشابوری، فرید الدین. 1381ش، منطق الطیر، به کوشش داود رواسانی، تهران: انتشارات خاشع.

عطار نیشابوری، فرید الدین. 1384ش، اسرارنامه، به کوشش محمد حسین مجد، تهران: انتشارات خاشع.

قرائتی، محسن‏. 1388ش، تفسیر نور، چاپ اول، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن‏.

مجلسی، محمد باقر. 1403ق، بحار الأنوار، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

محدثی خراسانی، زهرا. 1388ش، شعر آیینی و تأثیر انقلاب اسلامی بر آن، تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا.

نوروزی، بتول. 1383ش، از ملک تا ملکوت، تهران: انتشارات سرافراز.

 

مقالات

احمدی بیغش، خدیجه و طاهره محسنی. 1397ش، «فلسفه وجود و ویژگی‌های امام از دیدگاه تفاسیر فریقین»، فصلنامه مطالعات قرآنی دانشگاه آزاد جیرفت، دوره 9، شماره 35.

امیری خراسانی، احمد. 1379ش، «سیمای امام علی(ع) در شعر خواجوی کرمانی»، مجله فرهنگ، شماره 33- 36.

تقی نژاد، مهین پری. 1395ش، «سیمای امام علی علیه السلام در ادبیات عرب و پارسی»، مجله تحقیقات جدید در علوم انسانی، سال سوم، شماره 7.

زارع، آفرین و مرضیه کهندل جهرمی. 1390ش، «سیمای امام علی(ع) در قصیده عینیه عبدالباقی العمری»، مجله پژوهشنامه علوی، سال دوم.

زارع، آفرین. 1390ش، «بررسی سیمای امام علی و خلافت ایشان در قصیده جلجلیه عمرو عاص»، مجله سفینه، شماره 30.

عرب، عباس و شیرین سالم. 1391ش، «سیمای امام علی(ع) در اشعار سید حمیری»، مجله لسان مبین، شماره 8.

مرادی، ایوب و سارا چالاک. 1389ش، «سیمای امام علی علیه السلام در شعر سنایی»، مجله نامه پارسی، شماره 53. ‏

نیساری تبریزی، رقیه. 1385ش، «سیمای امام علی در مثنوی معنوی»، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، شماره 3.