تحلیل علت شناختی ارتکاب جرایم مبتنی بر نفرت با اشاره به رویکرد قرآن کریم

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقاله 25، دوره 12، شماره 47، مهر 1400، صفحه 619-641   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.684519

نویسندگان

سارا پارسافر¹؛ روح الدین کردعلیوند^{* 2}؛ باقر شاملو³

¹دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، واحد رفسنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، رفسنجان، ایران

²استادیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³دانشیار گروه حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

جرایمی که با انگیزه تبعیض، تعصب و عدم پذیرش نسبت به گروه‌های خاصی به دلیل ویژگی‌های هویتی مانند نژاد، قومیت، ملیت، مذهب، جنسیت، گرایش جنسی، عقیده و از این قبیل در جامعه ارتکاب می‌یابند به عنوان جرایم مبتنی بر نفرت توصیف می‌شوند. در آیات مختلف قرآن کریم نیز این جرایم منع شده‌اند و در آیات مختلفی رعایت اصل کرامت انسانی توصیه گردیده است از جمله آیه 70 سوره اسراء که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ﴾ یعنی و به تحقیق فرزندان آدم را گرامی داشتیم. اما عده­ای هم مانند گروه­های تکفیری داعش با سوء برداشت از برخی آیات شریف مرتکب فجیع­ترین جنایت انسانی گردیده­اند. حال آنکه ارتکاب چنین جنایاتی به شدت مورد نکوهش قرآن کریم و مخالف روح متعالی کلام خداوند است. علت ارتکاب این جرایم را از دیدگاه‌های مختلف جرم‌شناختی می‌توان تحلیل کرد. این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی و به شیوه مراجعه به کتابخانه و فیش برداری و نیز ترجمه اسناد بین‌المللی و کتب داخلی به این موضوع می­پردازد. 

کلیدواژه‌ها

تعصب؛ جرم‌شناسی؛ تبعیض؛ مذهب؛ گرایش جنسی

مراجع

کتابنامه

قرآن مجید، ترجمه محمد مهدی فولادوند.

پیکا، جرج. 1389ش، جرم شناسی، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ اول، تهران: میزان.

حلی، حسن بن یوسف. 1433ق، شرح تجرید الاعتقاد، چاپ چهاردهم، قم: مؤسسه نشر اسلامی.

رایجیان اصلی، مهرداد. 1390ش، بزه‌دیده شناسی، تحولات بزه‌دیده شناسی و علوم جنایی، جلد یکم، چاپ اول، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.

سلیمی، علی و داوری، محمد. 1387ش، جامعه شناسی کجروی، مجموعه مطالعات کجروی و کنترل اجتماعی، کتاب اول، چاپ چهارم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

سماواتی پیروز، امیر. 1385ش، عدالت ترمیمی تعدیل تدریجی عدالت کیفری یا تغییر آن، چاپ اول، تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی نگاه بینه.

طباطبایی، سید محمدحسین. 1378ش، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، جلد دوم، قسمت 12، آیه 256 سوره بقره، چاپ یازدهم، قم: نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، در سایت وابسته به پایگاه جامع قرآن کریم http://quran.anhar.ir

قربان­نیا، ناصر. 1381ش، عدالت حقوقی، تهران: مرکز نشر آثار پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

لپز، ژرار و ژینا فیلیزولا. 1388ش، بزه‌دیده و بزه‌دیده شناسی، ترجمه روح الدین کردعلیوند و احمد محمدی، تهران: مجمع علمی و فرهنگی مجد.

محقق داماد، سید مصطفی. 1394ش، فاجعه جهل مقدس: گفتارهایی در تحلیل حادثه عاشورای حسینی، چاپ سوم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.

مطهری، مرتضی. 1390ش، عدل الهی، تهران: انتشارات صدرا.

مهرپور، حسین. 1388ش، حقوق بشر و راهکارهای اجرای آن، چاپ دوم، تهران: انتشارات اطلاعات.

نجفی ابرندآبادی، علی حسین. نیمسال دوم تحصیلی 84-83، تقریرات درس جامعه شناسی جنایی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده حقوق.

الوارز، الکس. 1396ش، جرم شناسی فراملی به سوی جرم‌شناسی جنایات بین‌المللی، ترجمه رحیم نوبهار و فاطمه نوبهار، چاپ اول، تهران: نشر میزان.

وایت، راب و فیونا هینز. 1386ش، جرم و جرم‌شناسی، ترجمه علی سلیمی، چاپ سوم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

کتب انگلیسی

FRA-European union Agecy for Fundamental Rights, 2012و making hate crime visible in the European Union: acknowledging victim s rights, Luxembourg: publications office of the European Union.

Fra European Union Agency For Fundamental Rights, Unmasking bias motives in crimes: Selected Cases if the European Court of Human Rights.

James Morsch, The Problem of Motive in Hate Crimes: The Argument against Presumptions of Racial Motivation, Journal of criminal law and criminology,1992 by Northwestern University, School of Law.

National Center For Hate Crime Prevention, Education Development Center, Inc , Responding to HATE CRIME A Multidisciplinary Curriculum For Law Euforcement And Victime Assistance Professionals , Copyright february 2000, 55 chapel street , Newton, MA 02458-1060.

OSCE/ODIHR, Hate Crime Laws A Practical Guide, Warsaw, Poland, Published by the OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR), 2009.

OSCE, ODIHR, Preventing and Respondind to hate crimes, Published by the OSCE’s Office for Democraic Institutions and Human Rights (ODIHR), AI. Ujazdowskie, Warsaw, Poland.2009.

OSCE/ODIHR,Understanding Hate Crimes A Handbook for Ukraine, Warsaw Poland, Published by the OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR), 2015.

 

مقالات

ترودی لاجیمی، عابدین و محمدهادی یدالله‌پور و رضا کهساری. زمستان 1397، «روح انسانی از دیدگاه قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال نهم، شماره 36، صص 149-123.

توجهی، عبدالعلی و علی حسین نجفی ابرندآبادی. زمستان 1378ش، «بزه­دیده شناسی و مشکل بزه‌دیدگی‌های گزارش نشده»، مجله مدرس علوم انسانی، شماره 13.

ذاکر حسین، عبدالرحیم. دی1369ش، «هتک حرمت بشر از بردگی در حقوق و روابط بین الملل تا تبعیض در حقوق و عملکرد داخلی ملل»، نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 25.

رستمی تبریزی، لمیا و سید صادق اکبری. بهار و تابستان 1393ش، «نفوذ آموزه­های بزه­دیده شناسی در بخش کلیات قانون مجازات اسلامی»، دانش و پژوهش حقوقی، شماره 5.

رستمی نسب دولت آباد، زینب. تابستان1396ش، «تأثیر انس با قرآن بر بهداشت و سلامت روانی نوجوانان و جوانان»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال هشتم، شماره 30، صص 37-48.

رمضان مهدی آزادبنی و سیده مریم علیزاده. زمستان 1395، «نقش معرفتی درد و رنج از دیدگاه قرآن کریم و روایات»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال هفتم، شماره 28، صص 71-91.

شفیعی، محمود و مهدی زینال­زاده. پاییز 1398ش، «بررسی تطبیقی حقوق اقلیت­های دینی و مذهبی در سیره امام علی(ع) و منشور حقوق شهروندی»، پژوهشنامه حقوق بشری، شماره 17.

شیخ الاسلامی، عباس و فرهاد شاهیده. پاییز و زمستان 1397ش، «رویکرد بزه­دیده شناسی قانونی نسبت به بزه­دیدگی جنسی زنان(با نگاهی به قوانین کیفری و رویه قضایی)»، پژوهشنامه حقوق کیفری، شماره 18.

موحدی، رامین و سید حسین ملکوتی هشتجین و ابوالفضل رنجبری. تابستان 1398ش، «اصل برابری و عدم تبعیض در برخورداری از تأمین اجتماعی در حکومت اسلامی»، پژوهش‌های اخلاقی، شماره 36.