ارزیابی کیفیت فضاهای عمومی شهری بر مبنای دیدگاه جنسیتی (مطالعه موردی: شهر جدید عالیشهر)

مطالعات جامعه شناسی

دوره 14، شماره 53، اسفند 1400، صفحه 129-143   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2021.1935157.1359

نویسندگان

سروش گرمسیری‌نژاد¹؛ احمدعلی خرم بخت^{* 2}؛ مرضیه موغلی³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان- ایران.

²استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان- ایران (نویسنده مسئول). E- mail: [e-mail]

³استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان- ایران.

چکیده

عدم دسترسی عادلانه به فضاهای شهری موجب ایجاد توانایی‌ها و حقوق متفاوت جنسیتی می‌شود. در این راستا، اگرچه ممکن است فضا به اشتراک گذاشته شود و جنسیت‌ها در آن سهیم شوند، ولی این مسئله بسته به مکان‌ها و زمان‌های مختلف متفاوت خواهد بود. در این بین، بیشتر زنان با محدودیت فضایی و زمانی سهیم شدن فضاهای شهری روبه‌رو می‌باشند. بنابراین سنجش نگرش جنسیتی از کیفیت فضاهای عمومی شهری و شناسایی نقاط ضعف این فضاها می‌تواند به ارتقای آنها و طراحی فضاهای مناسب برای آنها منجر گردد. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از تحقیق حاضر ارزیابی نگرش جنسیتی از کیفیت فضاهای عمومی شهر جدید عالیشهر بوده است. بنابراین روش تحقیق از نظر هدف کاربردی-توسعه‌ای و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی می‌باشد که به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از آزمون T-test در نرم‌افزار SPSS استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق نیز شامل شهروندان بالای 15 سال شهر جدید عالیشهر بوده که حجم نمونه بر مبنای مدل کوکران 384 نفر تعیین گردیده است. یافته‌های تحقیق با بررسی 15 متغیر در 4 شاخص اصلی عملکردی-کالبدی، انعطاف‌پذیری، اجتماعی-تعلق مکانی و امنیت و احساس آرامش روحی-روانی نشان می‌دهد که تنها 3 متغیر از نظر بانوان شهر جدید عالیشهر در فضاهای عمومی مناسب بوده و به‌طور کلی کیفیت فضاهای عمومی این شهر برای آنها مطلوب نمی‌باشد. همچنین بر مبنای آزمون دو نمونه‌ای مستقل t، فرض برابری میانگین‌ها (H0) رد می‌شود و قابل بیان است که تفاوت قابل ملاحظه‌ای از نظر رضایت از میزان کیفیت فضاهای عمومی شهر (رضایت بیشتر مردان) وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

فضای شهری؛ فضای عمومی؛ جنسیت؛ شهر جدید عالیشهر

مراجع

پایدار، فروزنده. (1385). ارزیابی ملاحظات جنسیتی در برنامه‌ریزی و ایجاد شهرهای جدید، مجموعه مقالات هویت شهرهای جدید، تهران: شرکت عمران شهرهای جدید.

رحیمی، اکبر؛ واعظی، موسی؛ محمدی، حجت. (1397). ارزیابی عدالت جنسیتی در فضاهای عمومی شهری، مطالعه موردی: مرکز شهر تبریز، زن و جامعه، دوره‌ی 9، شماره 3، صص 244-219.

رفیعیان، مجتبی؛ سیفائی، مهسا. (1384). فضاهای عمومی شهری؛ بازنگری و ارزیابی کیفی، هنرهای زیبا، شماره 23، صص 42 - 35.

رفیعیان، مجتبی؛ نسترن، مهین؛ عزیزپور، سولماز. (1392). ارزیابی رضایتمندی از کیفیت فضای شهری با توجه به متغیر جنسیت (نمونه موردی: باغ خانواده‌ی کرج)، مطالعات اجتماعی–روان‌شناختی زنان، دوره‌ی 11، شماره 4، صص 58-35.

رنه شورت، جان. (1388)، نظریه‌ی شهری، ارزیابی انتقادی، ترجمه‌ی کرامت‌الله زیاری، حافظ مهدنژاد و فریاد پرهیز، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

شفیعی، معصومه؛ علیخواه، فردین. (1393). فضا و بازتولید قدرت (مطالعه‌ای درباره‌ی تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌های تهران)، تحقیقات فرهنگی ایران، دوره‌ی 7، شماره 1، صص 122-95.

فرح‌زاد، مریم؛ رفیعیان، مجتبی؛ کامیابی، سعید؛ ارغان، عباس. (1399). سنجش ترجیحات حضوری زنان در عرصه‌های عمومی شهر تهران، آمایش محیط، دوره‌ی 13، شماره 51، 42-23.

کلانتری خلیل‌آباد، حسین؛ اردلانی، روناک؛ سراجی، سروه؛ پوراحمد، عطیه. (1392). برنامه‌ریزی فضاهای امن شهری مبتنی برتفکیک جنسیّتی با رویکرد CPTED (نمونه موردی: محلّه‌ی فرهنگیان، شهر بناب)، مطالعات شهرهای ایرانی- اسلامی، دوره‌ی 3، شماره 12، صص 26-15.

گلی، علی؛ زادولی خواجه، شاهرخ؛ زادولی، فاطمه. (1392). ارزیابی نگرش جنسیتی در طراحی فضاهای شهری مطالعه موردی، پارک بانوان شمس تبریز، زن در توسعه و سیاست، دوره‌ی 11، شماره 2، صص 188-171.

محمدی، مریم. (1388). بررسی تأثیر الگوهای رفتاری بر میزان حضور و فعالیت در فضاهای شهری با تأکید بر حضور زنان، نشریه‌ی آبادی، دوره‌ی 19، شماره 63، صص 74-68.

مدنی‌پور، علی. (1379). طراحی فضای شهری، نگرشی بر فرآیندهای اجتماعی و مکانی، ترجمه‌ی فرهاد مرتضایی، تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.

مهدیزاده، جواد. (1387). در جست‌وجوی شهرهای انسانی‌تر، جستارهای شهرسازی، دوره‌ی 7، شماره 25 و 24، صص 20-6.

Barbosa, O., Tratalos, J. A., Armsworth, P. R., Davies, R. G., Fuller, R. A., Johnson, P., & Gaston, K. J. (2007). Who benefits from access to green space? A case study from Sheffield, UK. Landscape and Urban Planning Journal, 83(2-3), 187-195.

Bounds, M. (2004). Urban Social Theory (City, Self and Society). New York: Oxford University Press, Social Science.

Boyle, J. Findlay, C., & Leslie, F. (2001). An Investigation into. Women's Perceptions of Fear and the Design of the Urban Environment, Open space, London, Edinburgh College of Art, School of Architecture, Tourism Management, 5-16.

Carmona, M. (2010). Public places, urban spaces: The dimensions of urban design. Amsterdam, Boston: Architectural Press/Elsevier.

Garcia-Ramon, M. D., Ortiz, A., & Prats, M. (2004). Urban planning, gender and the use of public space in a peripherial neighbourhood of Barcelona. Cities, 21(3), 215-223.

Hartmann, T., & Jehling, M. (2018). From diversity to justice – Unraveling pluralistic rationalities in urban design. Cities, 91, 58-63.

Müller, A.L. (2019). Voices in the city. On the role of arts, artists and urban space for a just city. Cities, 91, 49–57.

Pasaogullari, N., & Doratli, N. (2004). Measuring accessibility and utilization of public spaces in Famagusta. Cities, 21(3), 225–232.

Taheri Khameneh, Y., & Ebrahimpour, M. (2014). Social safety's women in urban public space (Case study: Mashhad metropolitan). American Journal of Engineering Research (AJER), 3(8), 227-233.

Turner, J. (2012). Urban mass transit, gender planning protocols and social sustainability-The case of Jakarta. Research in Transportation Economics, 34, 48-53.

UN Habitat. (2017). Global public space programme. Nairobi: UN-Habitat.

Van Melik, R. (2008). Changing public space: The recent redevelopment of Dutch city squares, Publisher: Utrecht University, Royal Dutch Geographical Society.

Women’s Resource Center. (2007). Why Women only? October 2007, London.