اثربخشی معنویتدرمانی مبتنی بر خودآگاهی بر بهزیستی روانشناختی و قضاوت اخلاقی دانش آموزان سال اول پسر دوره دوم متوسطه

فصلنامه روان شناسی تحلیلی شناختی

دوره 12، شماره 45، شهریور 1400، صفحه 37-51   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

جمال پیری لله لو¹؛ امیر پناه علی^{* 2}؛ علی نقی اقدسی³

¹دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی ، گروه روانشناسی و مشاوره ، دانشکده علوم انسانی و تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، ایران

²استادیارمشاوره ، گروه روانشناسی و مشاوره، دانشکده علوم انسانی و تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد تبریز، ایران

³استادیار مشاوره، گروه روانشناسی و مشاوره، دانشکده علوم انسانی و تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد تبریز، ایران

چکیده

هدف: از انجام پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی معنویت‌درمانی مبتنی بر خودآگاهی بر بهزیستی روانشناختی و قضاوت اخلاقی بود. روش: روش پژوهش حاضر نیمه‌تجربی(پیش‌آزمون، پس‌آزمون با گروه کنترل) است. جامعه‌آماری پژوهش حاضر، تمام دانش‌آموزان سال اول پسر دوره دوم متوسطه شهر تبریز در سال تحصیلی 98-1397 بود. بدین منظور، 60 نفر به صورت نمونه‌گیری خوشه‌ای چند‌مرحله‌ای انتخاب شده و در دو گروه آزمایش و کنترل(هر گروه 30 نفر) جایگزین شدند. دانش‌آموزان گروه مداخله به صورت گروهی، آموزش معنویت درمانی(هفته‌ای یک جلسه 90 دقیقه‌ای)را دریافت نمودند و گروه کنترل آموزشی دریافت ننمود. همه آزمودنی‌ها قبل از آغاز آموزش و پس از آن، پرسشنامه رشد قضاوت اخلاقی- فرم کوتاه رست و همکاران(1972)، پرسشنامه بهزیستی روانشناختی ریف(1995) را پر کردند. برای تحلیل داده‌ها از تحلیل کواریانس تک متغیره و چند متغیره استفاده شد. یافته ها: نتایج تحلیل کواریانس چند متغیره نشان داد که معنویت‌ درمانی مبتنی بر خودآگاهی بر مولفه‌های بهزیستی روانشناختی (استقلال، ‌تسلط بر محیط، ‌رشد شخصی، ‌ارتباط مثبت با دیگران،‌ هدفمندی در زندگی،‌ پذیرش خود) موثر بوده است. همچنین نتایج تحلیل‌کواریانس تک‌ متغیری نشان داد که معنویت ‌درمانی مبتنی بر خودآگاهی بر قضاوت اخلاقی تاثیر معنی‌داری دارد. نتیجه گیری: بنابراین مشاوران و روانشناسان مدرسه با استفاده از معنویت‌درمانی مبتنی بر خودآگاهی می‌توانند بهزیستی روانشناختی و قضاوت اخلاقی دانش‌آموزان را بهبود بخشند.

کلیدواژه‌ها

معنویت درمانی؛ بهزیستی روانشناختی؛ قضاوت اخلاقی

مراجع

اژدری‌فرد،‌ سیما؛ قاضی،‌قاسم؛ نورانی‌پور، رحمت اله .(1389). بررسی‌تأثیر آموزش عرفان و معنویت بر سلامت‌روان دانش‌آموزان. ‌اندیشه های تازه در علوم تربیتی،‌ 5(2): 125-105.

آقاعلی، ‌فاطمه؛ زندی‌پور، طیبه؛ احمدی، محمدرضا .(1390). تأثیرمشاوره گروهی شناختی-رفتاری با تأکید بر ‌اندیشه های معنوی در افزایش معنویت و سلامت‌روان بیماران MS استان قم. روان شناسی ودین،4(1): 37-54.

برزگر بفرویی،‌کاظم؛ پاک‌سرشت، فاطمه .(1393). اثربخشی آموزش معنویت درمانی از دیدگاه اسلام بر بهزیستی‌روانشناختی و عملکرد تحصیلی دانش­آموزان دختر. ‌فصلنامه علمی ترویجی اخلاق،‌4 (16): 147-123.

بیانی،‌ علی‌اصغر؛ محمدکوچکی، ‌عاشور؛ بیانی، علی .(1387). روایی وپایایی مقیاس بهزیستی‌روانشناختی ریف.‌مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، ‌14(2): 151-146.

پوریانسب، ‌امیر .(1379). اصول اخلاق حرفه‌ای. حسابدار، 14(137): 22-18و 70-73.

پیراسته‌مطلق،‌ علی‌اکبر؛ نیک‌منش، زهرا .(1391). بررسی تعیین ارتباط معنویت با احساس رنج و کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به بیماری ایدز. ‌ارمغان دانش،‌7 (4): 337-348.

تبرایی،‌رامین؛ فتحی‌آشیانی،‌ علی؛ رسول‌زاده طباطبایی، کاظم .(1387). بررسی سهم تأثیر جهت‌گیری مذهبی بر سلامت‌روان در مقایسه با عوامل جمعیت‌شناختی. روانشناسی ودین،‌3(1): 62-37.

توکلی،‌ماهگل؛ لطیفی،‌زهره؛ امیری،‌ شعله .(1388). بررسی رابطه بین ابعاد مختلف دینداری و هویت اخلاقی در دانشجویان دانشگاه اصفهان. دوفصلنامه علمی وتخصصی مطالعات اسلام وروانشناسی،‌5: ‌78-65.

جهانگیرزاده،‌ محمد‌رضا .(1390).‌ دیدگاه‌های شناختی تحولی در رشد اخلاقی. ‌مجله معرفت اخلاقی، 2(4):‌101-122.

عشورنژاد، ‌فاطمه؛ کدیور، ‌پروین؛ حجازی،‌ الهه .(1396). رابطه عاملیت،‌ برنامه­ریزی و فرهنگ مدرسه با بهزیستی روانشناختی و پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان عادی و تیزهوش: تحلیل چندسطحی. فصلنامه پژوهشهای نوین روانشناختی، 12 (47 ): 106-79.

قوی‌دل،‌ سمیه .‌(1390). بررسی مهارت‌های مثبت‌اندیشی در بین کتابداران کتابخانه‌های مرکزی دانشگاه‌های زیر پوشش وزارت علوم،‌ تحقیقات و فناوری. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه علوم و تحقیقات تهران.

کریمی،‌ یوسف .( 1387 ). روانشناسی اجتماعی نظریه ها،‌مفاهیم،‌کاربردها. ویرایش سوم. تهران: ارسباران.

کهکی،‌ فاطمه .(1390). بررسی رابطه سازگاری زناشویی و بهزیستی روانشناختی در بین دانشجویان متأهل دانشگاه الزهرا(س). پایان‌نامه کارشناسی ارشدروانشناسی. دانشگاه الزهرا(س).

ابن عربی، محمد بن عربی .‌(1393). «رابطه اخلاق و دین ازمنظر قرآن کریم» فتوحات مکه. بیروت: دار احیاء التراث العربی. ص7-29.

محمدی‌مصیری، ‌فرهاد؛ حاجلو، ‌نادر؛ عباسیان، ‌مینا .(1392). دینداری وکیفیت ارتباط با هویت اخلاقی، ‌نقش تعدیل‌کننده خودتنظیمی. فصلنامه روانشناسی ودین،‌ شماره 4 (پیاپی 24): 105 – 117.

میکائیلی منیع،‌ فرزانه .(1389). مقایسه بهزیستی روانی مادران با و بدون دانش‌آموزان ابتدایی کم‌توان ذهنی اثر سبک‌های مقابله‌ای. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی،‌  8(1):53-69.

 

Bai, J., Brubaker, A., Meghani, S. H., Bruner, D. W., & Yeager, K. A. (2018). Spirituality and Quality of Life in Black Patients with Cancer Pain. Journal of pain and symptom management.

Bakker, A. A. D., van Leeuwen, R. R., & Roodbol, P. P. (2018). The Spirituality of Children with Chronic Conditions: A Qualitative Meta-synthesis. Journal of pediatric nursing.

Barton-Arwood, S., Morrow, L., Lane, K., & Jolivette, K. (2005). Project IMPROVE: Improving teachers' ability to address students' social needs. Education and Treatment of Children, 430-443.

Boehm, J. K., & Kubzansky, L. D. (2012). The heart's content: the association between positive psychological well-being and cardiovascular health. Psychological bulletin, 138(4(, 655.

Camfield, L., & Skevington, S. M. (2008). On subjective well-being and quality of life. Journal of health psychology, 13(6), 764-775.

Cohen, D., Yoon, D. P., & Johnstone, B. (2009). Differentiating the impact of spiritual experiences, religious practices, and congregational support on the mental health of individuals with heterogeneous medical disorders. The International Journal for the Psychology of Religion, 19(2), 121-138.

Colby,  A.,   Kohlberg,   L.,  Biggs,   J.,   and  Lieberman,   M.,   (1983).  ALongitudinal Study of Moral Judgment, Monographs of the Society for Research in Child Development, 48 (Serial No. 200).

Compton, W. C. (2001). Toward a tripartite factor structure of mental health: Subjective well-being, personal growth, and religiosity. The Journal of psychology, 135(5), 486-500.

Das, S., Punnoose, V. P., Doval, N., & Nair, V. Y. (2018). Spirituality, religiousness and coping in patients with schizophrenia: A cross sectional study in a tertiary care hospital. Psychiatry research, 265, 238-243.

Forster, J. R. (1991). Facilitating positive changes in self-constructions. International Journal of Personal Construct Psychology, 4(3), 281-292.

Fountoulakis, K. N., Siamouli, M., Magiria, S., & Kaprinis, G. (2008). Late-life depression, religiosity, cerebrovascular disease, cognitive impairment and attitudes towards death in the elderly: Interpreting the data. Medical hypotheses, 70(3), 493-496.

Graham, S., Furr, S., Flowers, C., & Burke, M. T. (2001). Research and theory religion and spirituality in coping with stress. Counseling and Values, 46(1), 2-13.

Guse, T., Vescovelli, F., & Croxford, S.-A. (2019). Subjective well-being and gratitude among South African adolescents: Exploring gender and cultural differences. Youth & Society, 51(5), 591-615.

Harrell, A. W., Mercer, S. H., & DeRosier, M. E. (2009). Improving the social-behavioral adjustment of adolescents: The effectiveness of a social skills group intervention. Journal of Child and Family Studies, 18(4), 378-387.

Hummer, R.A & etal, (1999). Religious involvement and US adult mortality,  Demography,36, PP.273-285.

Hawks, S. R., Hull, M. L., Thalman, R. L., & Richins, P. M. (1995). Review of spiritual health: definition, role, and intervention strategies in health promotion. American Journal of Health Promotion, 9(5), 371-378.

Johnstone, B., Franklin, K. L., Yoon, D. P., Burris, J., & Shigaki, C. (2008). Relationships among religiousness, spirituality, and health for individuals with stroke. Journal of clinical psychology in medical settings, 15(4), 308-313.

Jääskelä, P., Poikkeus, A.-M., Vasalampi, K., Valleala, U. M., & Rasku-Puttonen, H. (2017). Assessing agency of university students: validation of the AUS Scale. Studies in Higher Education, 42(11), 2061-2079.

Kelly, J. A., Frederiksen, L. W., Fitts, H., & Phillips, J. (1978). Training and generalization of commendatory assertiveness: A controlled single subject experiment. Journal of behavior therapy and experimental psychiatry, 9(1), 17-21.

Kim, T. H., Lee, S. M., Yu, K., Lee, S., & Puig, A. (2005). Hope and the meaning of life as influences on Korean adolescents’ resilience: Implications for counselors. Asia pacific education review, 6(2), 143-152.

Koeing, GH., McCullough, EM., & Larson, BD. (2001). Hand book of religion and health, 1st ed. USA: Oxford University, 1118-20.

Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (2000). Contextual supports and barriers to career choice: A social cognitive analysis. Journal of counseling psychology, 47(1), 36.

Mahipalan, M., & Sheena, S. (2018). Workplace Spirituality and Subjective Happiness Among High School Teachers: National Institute of Technology Karnataka, Surathkal, P O Srinivasnagar 575025, Karnataka, India.

Marcoen, A. (1994). Spirituality and personal well-being in old age. Ageing & Society, 14(4), 521-536.

Moons, P., Luyckx, K., Dezutter, J., Kovacs, A. H., Thomet, C., Budts, W.. & Khairy, P. (2019). Religion and spirituality as predictors of patient-reported outcomes in adults with congenital heart disease around the globe. International journal of cardiology, 274, 93-99.

Ozawa, C., Suzuki, T., Mizuno, Y., Tarumi, R., Yoshida, K., Fujii, K., & Uchida, H. (2017). Resilience and spirituality in patients with depression and their family members: A cross-sectional study. Comprehensive psychiatry, 77, 53-59.

Pandya, S. P. (2017). Spirituality, Happiness, and Psychological Well-being in 13-to 15-year olds: A Cross-country Longitudinal RCT Study. Journal of Pastoral Care & Counseling, 71(1), 12-26.

Payizi, M. (2006). Effects of self-expression training on life improving and educational progress of female students studying in the second year of high school (Doctoral dissertation, Doctoral dissertation, Allameh Tabatayi University).

Piedmont, R. L. (1999). Does spirituality represent the sixth factor of personality? Spiritual transcendence and the five‐factor model. Journal of personality, 67(6), 985-1013.

Powell, L. H., Shahabi, L., & Thoresen, C. E. (2003). Religion and spirituality: Linkages to physical health. American psychologist, 58(1), 36.

Rashid, T., & Seligman, M. E. (2013). Positive psychotherapy. In D. wedding & R. J. Corsini (Eds.), Current Psychotherapies (PP. 461-498). Belmont, CA: cengage

Rest, J., Thoma, S. J., Narvaez, D., & Bebeau, M. J. (1997). Alchemy and beyond: Indexing the Defining Issues Test. Journal of educational psychology, 89(3), 498.

Rest J.R., Narvaez, D., Thoma, S.J., and Bebeau, M,J.,  (2000).  A Neo­ Kohlbergain   Approach   to  Morality  Research,   Journal   of Moral Education, Vol. 29, pp. 381-396.

Richards, P., & Bergin, A. E. (2004). Casebook for a spiritual strategy in counseling and psychotherapy: American Psychological Association.

Rogers, D. L., Skidmore, S. T., Montgomery, G. T., Reidhead, M. A., & Reidhead, V. A. (2012). Spiritual integration predicts self-reported mental and physical health. Journal of religion and health, 51(4), 1188-1201.

Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual review of psychology, 52(1), 141-166.

Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of personality and social psychology, 57(6), 1069-1081.

Ryff, C. D., Singer, B. H., & Love, G. D. (2004). Positive health: connecting well-being with biology. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 359(1449), 1383.

Seligman, M. E., Steen, T. A., Park, N., & Peterson, C. (2005). Positive psychology progress. American psychologist, 60(5), 410-421.

Shah, S., Frey, R., Shipman, K., Gardiner, F., & Milne, H. (2018). A survey to explore health care staff perceptions of spirituality and spiritual care working in a single district health area in New Zealand. European Journal of Integrative Medicine, 22, 1-9.

Shahbazi, M. (2005). Relationship between emotional intelligence, self assertion and marital satisfaction of married teachers working in Masjed Soleiman with control over marriage duration. (Unpublished master’s thesis, Shahid Chamran University). (Persian).

Sloan, E. (2005). Effects of religiosity on Mental Health. Journal of Psychology and Theology, 16, 14-18.

Smith, B. W., Tooley, E. M., Montague, E. Q., Robinson, A. E., Cosper, C. J., & Mullins, P. G. (2009). The role of resilience and purpose in life in habituation to heat and cold pain. The journal of pain, 10(5), 493-500.

Taylor, S., & Byown, J. (1988). Positive illusions and well-being revisited: separating fact from fiction. psychological Bulletin, 116, 7-21.

Thoresen, C. E., & Harris, A. H. (2002). Spirituality and health: What's the evidence and what's needed?. Annals of behavioral medicine, 24(1), 3-13.

Verduyn, C. M., Lord, W., & Forrest, G. C. (1990). Social skills training in schools: An evaluation study. Journal of Adolescence, 13(1), 3.

Visser, A., de Jager Meezenbroek, E. C., & Garssen, B. (2018). Does spirituality reduce the impact of somatic symptoms on distress in cancer patients? Cross-sectional and longitudinal findings. Social Science & Medicine, 214, 57-66.

Voert, M. t., Felling, A., & Peters, J. (1994). The effect of religion on self-interest morality. Review of Religious Research, 35, 302-323.

Winefield, H. R., Gill, T. K., Taylor, A. W., & Pilkington, R. M. (2012). Psychological well-being and psychological distress: is it necessary to measure both?. Psychology of Well-Being: Theory, Research and Practice, 2(1), 3.

Zeinivand, A. (2006). Relationship between self-esteem and social support and scholastic progression of second-year high-school students. (Unpublished master’s thesis, Tarbiyat Modarres University). (Persian).

Zimmer, Z., Rojo, F., Ofstedal, M. B., Chiu, C. T., Saito, Y., & Jagger, C. (2019). Religiosity and health: A global comparative study. SSM-Population Health, 7, 100322.

Paloutzian & C. L. Perk (Eds.), Handbook of the psychology of religion and spirituality (pp. 21-42). New York: Guilford Press.