چالش های اسراف در قتل در حقوق ایران

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 17، شماره 64، شهریور 1400، صفحه 113-130   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2021.684733

نویسندگان

ابوالحسن شاکری¹؛ فاطمه علی نژادمیر^{* 2}

¹استاد گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

²دانش آموخته حقوق جزا و جرم شناسی،دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران

چکیده

اسراف نکردن در قتل عبارتی برگرفته از آیه 33 سوره اسراء قرآن کریم است؛ در این آیه پس از بیان حرمت قتل انسان و حق ولی دم مقتولنسبت به قاتل، از زیاده­روی در قتل منع شده است، ظاهرعبارت آیه با لحاظ عبارت قبلی آن ناظر به زیاده­روی نکردن در قصاص نفس است ولی با لحاظ اطلاق قتل می­توان شامل مواردی هم دانست که شخص مستحق سلب حیات مثل اعدام است، بر این اساس اگر مجرمی محکوم به سلب حیات شود نباید درد و رنج جسمی و روانی دیگری بر وی تحمیل کرد که از جمله آنهااجرای مجازات سلب حیات با استفاده از طناب ­دار است چراکه موجب به طول کشیدن آنو لزوماً درد و رنج مضاعف می شود لذا باید از وسیله دیگری مثل بیهوش کردن که موجب سرعت در سلب حیات است استفاده کرد. همینطور مجرمی که مرتکب چندین جرم و مستحق چندین مجازات از جمله سلب حیات است تداخل مجازات­هادر مجازات سلب حیات باعث اسراف در قتل است. از طرف دیگر با لحاظ اینکه مجازات قصاص نفس حق­الناسی است تاخیر در اجرای آن تا زمانی که اولیاء دم درخواست نکردند فرصت زندگی دادن به محکوم است در این صورت بایسته است وی تا اجرادر زندان نگهداری شود که نمی­تواند اسراف در قتل باشد زیرا تحمل زندان اخف از قتل است.

کلیدواژه‌ها

اسراف؛ قتل؛ قصاص؛ نفس

مراجع

 قرآن کریم.

2. ابن براج، عبدالعزیز(بی تا)، المهذب. جلد دوم. قم: دفتر نشر اسلامی.
3. ابن زهره، حمزه بن علی(1417). غنیه النزوع الی علمی الاصول و الفروع. تحقیق ابراهیم بهادری. قم: موسسه امام صادق.
4. ابن رشد، محمد ابن احمد(بی تا). بدایة المجتهد و نهایه المقتصد. تحقیق خالد عطار. جلد دوم. قم: دارالفکر.
5. ابوالبرکات، احمد الدر دیر (بی تا). الشرح الکبیر. بیروت: داراحیاء الکتب العربیه.
6. اصفهانی، بهاءالدین محمد (فاضل هندی)( 1416).کشف ­اللثام­ و الابهام عن قواعد الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
7. بابویه قمی، محمدبن علی (شیخ صدوق) (1413). من لا یحضر الفقیه. قم: دفترانتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
8. جبعی عاملی ، زین الدین علی(شهید ثانی)(1403). الروضه البیهی  فی شرح اللمع الدمشقی. جلد دهم. دارالهادی.

9.حرالعاملی، محمدبن الحسن(1403). وسائل الشیعه. جلد نوزدهم. بیروت:  داراحیاء التراث العربی.

10. حائری طباطبایی، سید علی بن محمد (صاح بریاض)(1418). ریاض المسائل لفی تحقیق الاحکام. قم: موسسه آل بیت علیهم اسلام.
11. حلی، محمدبن حسن بن یوسف (فخرالمحققین)(بی تا). ایضاح الفوائد. جلد دوم و چهارم.
12. حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی(علامه حلی) ( بی تا). قواعدالاحکام. جلد سوم.
13. حلی، جعفر بن حسن(محقق حلی)(1410). المختصر النافع. چاپ اول. قم: موسسه فقه الشیعه.
14. حلی، جعفربن حسن (محقق حلی)(1403). شرایع الاسلام. تهران: انتشارات استقلال.
15. حلی، نجم الدین جعفر بن حسن(محقق حلی) (1410). المختصر النافع. بیروت: موسسه فقه الشیعه.
16. خالقی، علی(1394). نکته­ها در قانون آیین دادرسی کیفری. چاپ چهاردهم. قم: نشر شهر دانش.
17. خبرگذاری رسمی حوزه. کدخبر 386622. تاریخ مخابره 14/4/1395
18. دسوقی، محمدبن عرفه(بی تا). حاشیه الدسوقی. جلد چهارم. بیروت:  داراحیاء التراث  العربی.
19. سبزواری، سیدعبدالاعلی(1417). مهذب الاحکام فی بیان الحلال والحرام. جلد بیست و هشتم. قم.
20. سمرقندی، علاء الدین(1414). تحفه الفقها. جلد سوم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
21. طوسی، ابوجعفر، محمدبن حسن(بی تا). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
22. طوسی، شیخ ابو جعفر محمدبن حسن(بی تا). المبسوط فی الفقه الامامیه. جلد هفتم. بیروت: دارالکتاب الاسلامی.
23. عاملی، حر( 1401). وسایل الشیعه. جلد 18. قم: مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث .
24. علیشاهی، ابوالفضل- نجفی،سمیه-حسینی، بی بی زینب(1394). مطالعه تطبیقی اصل لازم الاجرا بودن مجازات در فقه و حقوق ایران و فرانسه. پژوهش های فقهی، دوره یازدهم، شماره یک.
25. کلینی، محمد بن یعقوب(1429). الکافی. قم: انتشارات دارالحدیث.
26. گودرزی، فرامرز(1374). پزشکی قانونی. تهران: انتشارات انیشتین.
27. لطافتی،کریم (1391). پایان نامه. اسراف در قتل، دانشگاه تبریز.
28. موسوی، علی بن حسین(سیدالمرتضی)(1417). تهران: مسائل الناصریات.
29. موسوی، علی بن حسین(سیدالمرتضی)(1415). الانتصار فی انفردات الامامیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
30. موسوی خمینی، روح الله( بی تا). تحریرالوسیله. جلد دوم.
31. موسوی خویی، ابوالقاسم( بی تا). مبانی تکمله المنهاج. جلد دوم. قم: موسسه احیاء آثار امام الخویی.

32.مرعشی شوشتری، محمدتقی(1406).  النجعه فی شرح اللمعه. جلد یازدهم. تهران.

33. محسنی، مرتضی(1382). دوره­ی حقوق جزای عمومی، کلیات حقوق جزا. جلد اول. تهران: نشرگنج دانش.
34. محقق اردبیلی، احمد(بی تا). مجمع الفائده و البرهان. جلد سوم و سیزدهم. قم: موسسه نشر اسلامی..
35. معین، محمد (1371). فرهنگ فارسی. جلد اول. تهران: انتشارات امیرکبیر.
36. معین، محمد(1391). فرهنگ فارسی. جلددوم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
37. مفید، محمدبن نعمان(1417). المقنعه. قم: انتشارات وابسته به جامعه مدرسین..
38. محقق کرکی، علی بن حسین(بی تا). جامع المقاصد فی شرح القواعد. جلد پنجم.
39. مکارم شیرازی، ناصر(1427). استفتائات جدید.  جلد اول. چاپ دوم.  قم.
40. مغنیه، محمد جواد( 1386). تفسیر کاشفو جلد پنجم. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
41. مغنیه، محمدجواد(بی تا). فقه الامام جعفرالصادق. جلد ششم.
42. مرکز اطلاعات­ و­ منابع اسلامی(1389). فرهنگ نامه اصول فقه، جلد اول. پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی. تهران: چاپ باقری.
43. نجفی، محمد حسن(1404). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام.  بیروت: دار احیاء التراث العربی، بیروت.
44. وزیری، مجید؛ عابدی، محبوبه(1395). ساخت قاعده فقهی کرامت، فصل نامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی 12(44)162-139

45.   هاشمی شاهرودی، سید محمود(1378). بایسته های فقه جزا. تهران: نشر میزان.