ارزیابی ادله اثبات دعوا با رویکرد بر اعتبار اقناع وجدان قاضی در صدور حکم

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 17، شماره 64، شهریور 1400، صفحه 163-184   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2021.684736

نویسنده

رحمان ولی زاده^*

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

چکیده

اقناع وجدان قاضی که در ماده 374 قانون آیین دارسی کیفری مصوب 1392 به صراحت به آن تصریح شده است، اگرچه در قران و روایات بر اعتبار آن به صراحت اشاره نشده است. ولی از مضمون بعضی از آیات از جمله آیه 58 سوره نساء (اذاحکمتم بین الناس ان تحکموا بالعدل)  چون حکم بین مردم شدید به عدالت حکم نمایید و نیز روایات بر اعتبار اقناع وجدانی استناد کرد. چنانچه در قضاوت، به دنبال کشف حقیقت و در راستای آن برقراری عدالت قضایی هستیم، نه صرفاً فصل خصومت، شخص دادرس این اجازه را خواهد داشت که با استفاده از دو اصل اساسی در امر دادرسی، یعنی تحصیل آزادانه دلیل و ارزیابی دلیل، از حالت حصر ادله خارج شده و با توجه به طریقیت­داشتن ادله، به دلایل استناد شده در امر دادرسی بر اساس وجدان درونی بررسی لازم را انجام داده در صورت اقناع وجدانی خصوصاً در امر کیفری که با جان وعرض ناموس مردم در ارتباط است نسبت به صدور حکم اقدام نماید.

کلیدواژه‌ها

اقناع وجدانی؛ ادله قانونی؛ طریقیت ادله؛ کشف حقیقت؛ ارزیابی دلیل

مراجع

-قران

1-ابن حزم   ( 1352 ). المحلی. بیروت: دارالفکر.

2-ابن منظور، جمال الدین محمدبن مکرم (1417). لسان العرب. بیروت: درالفکر.

3-اذربایجانی، علیرضا ( 1388 ). مبانی ارزیابی ادله در ایین دادرسی مدنی وفراملی . نشریه دانشکده حقوق دانشگاه تهران دوره 39، شماره3 .

4-ارسطا، محمدجواد ( 1388 ). اعتبارسند وتعارض ان باادله دیگر. تهران: انتشارات جنگل.

5-اشوری، محمود ( 1383 ). آیین دادرسی کیفری. تهران: سمت.

6-اخوندی، محمود ( 1373 ). آیین دادرسی کیفری. تهران: انتشارات وزارت ارشاد.

7-امدی، سیف الدین (  1404 ). الاحکام فی اصول الاحکام، بیروت: دارالکتاب العربی.

8- انصاری، مرتضی (بی تا9. فراید الاصول تهران: دفتر انتشارات اسلامی.

9-انصاری، باقر  ( 1392 ). نقش قاضی درتحول نظام حقوقی. تهران: میزان.

10- انصاری، مرتضی(شیخ انصاری) (1415). کتاب القضاوالشهاده. قم: مجمع الفکرالاسلامی.

11- بهسنی، احمد فتحی (1962). نظریه الاثبات فی الفقه الاسلامی. قاهره.

12-بهرامی، بهرام ( 1394). بایسته های ادله اثبات. تهران: انتشارات نگاه بینه.

13-پیمانی، ضیاءالدین  ( 1356 ). دلایل قضایی درحقوق انقلابی فرانسه. تهران: چاپ خرمی.

14- تدین، عباس ( 1391 ). تحصیل دلیل درایین دادرسی کیفری. تهران: نشر میزان.

15-جعفری لنگرودی، محمد جعفر ( 1372 ). دانشنامه حقوقی. تهران: انتشارات امیر کبیر.

16-جعفری، لنگرودی ( 1376 ). ترمینولوژی حقوقی. تهران: گنج دانش. چاپ اول.

17-جعفری لنگرودی، محمدجعفر  ( 1381 ). دایرالمعارف علوم اسلامی قضایی. تهران: انتشارات گنج دانش.

18-حسینی حایری،کاظم (1415 ). القضاء فی الفقه الاسلامی. قم: مجمع الفکرالاسلامی.

19-حرعاملی، محمدبن حسن (1391). وسایل الشیعه. بیروت: داراحیاءالتراث العربی.

20-حلی، علامه حلی (1413 ). قواعدالاحکام. قم: موسسه النشرالاسلامی.

21-حلی، محقق حلی (1408 ). شرایع الاسلام. قم: موسسه اسماعیلیان.

22-حلی، محقق حلی (1418 ). مختصرالنافع. قم: موسسه المطبوعات الدینیه.

23-خمینی، روح الله (1425). ترجمه تحریرالوسیله. علی قم: انتشارات اسلامی.

24-خویی، سید ابوالقاسم (1410 ). منهاج الصالحین. قم: مدینه العلم.

25-دیانی، عبدالرسول (1394  ). ادله اثبات دعوا در امور مدنی وکیفری. تهران: میزان.

26-دهخدا ( 1352  ). فرهنگ لغت دهخدا. تهران: چاپ خانه مجلس.

27-رشتی، میرزاحبیب الله ( 1401).کتاب القضاء. قم: دارالقران الکریم.

28-زراعت، عباس (1388). ادله اثبات دعوا. تهران: انتشارات قانون مدار.

29-زمخشری، محمودبن عمر ( 1992 ). اساس البلاغه. بیروت: ناشر.

30-سنهوری، عبدالرزاق ( 1998). الوسیط فی شرح القانون المدنی. ج2. بیروت: داراحیائ التراث.

31-سنگلجی،محمد ( 1384). قضا در اسلام. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

32-شمس،عبدالله ( 1381 ). آیین دادرسی مدنی. تهران: نشر میزان.

33-شریفی فرد، حکمت اله ( 1389 ). ارزیابی سیستم اقناع وجدانی در نظام دادرسی کیفری ایران. پایان نامه، دانشکده حقوق دانشگاه قم.

34-شواربی، عبدالحمید ( بی­تا). الاثبات الجنایی فی ضوء القضا الفقه النظریه والتطبیق. اسکندریه. منشاءالمعارف.

35-صدر، سیدمحمدباقر ( 1387). ترجمه حلقه دوم از دروس فی علم الاصول رضا اسلامی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

36-صدرزاده افشار، سید محسن ( 1376 ). ادله اثبات دعوا. تهران: مرکز نشر دانشگاهی. چاپ سوم.

37-طاهری، محمدعلی ( 1383 ). تعیین رژیم دلایل کیفری در نظام قضایی ایران. مجموعه مقالات در تجلیل از استاد اشوری. تهران: سمت.

38--عوده،عبدالقادر ( 1390 ). التشریع الجنایی. ترجمه حسن فرهودی نیا. تهران: انتشارات یاداوران.

39-فرخشه، علی (  1384 ). جایگاه عدالت دررسیدگی قضایی. نشریه پیام قانون،شماره 31

40-کاتوزیان، ناصر (1373). اعتبار امر قضاوت شده در دعوای مدنی. قم: کانون وکلای مرکز. چاپ چهارم.

41-کاتوزیان، ناصر (1377 ). فلسفه حقوق. ج2. تهران: شرکت سهامی انتشار.

42-کاتوزیان، ناصر (  1385 ). اثبات و دلیل اثبات. تهران: نشر میزان.

43-گل دوزیان،ایرج ( 1374 ). حقوق کیفری تطبیقی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی. چاپ اول.

44-محمودی،فیروز ( 1376 ). طریقیت یاموضوعیت ادله اثبات در حقوق کیفری ایران ومصر پایان نامه دانشکده حقوق. دانشگاه تهران.

45-محمصانی،صبحی رجب ( 1386 ). فلسفه قانون گذاری در اسلام، ترجمه اسماعیل گلستانی. تهران:آثار اندیشه.

46-محمدی، علی ( 1373 ). شرح رسایل. قم: انتشارات دارالفکر.

47-مختاری، رحیم  ( 1393 ). ارزیابی قضایی ادله اثبات دعوا. تهران: انتشارات مجد.

48-مرقس، سلیمان (1971 ). اصول اثبات واجرائه فی المواد المدینه فی القانون المصری مقارنا تنظیمات سایر البلاد العربیه الکتاب. قاهره.

49-محقق داماد، سید مصطفی ( 1381). قواعد فقه. تهران: مرکزنشر علوم اسلامی.

50-معین، محمد (  1385 ). فرهنگ فارسی معین.

51-مراغی،سیدمیر عبدالفتاح ( 1417). العناوین الفقهیه،. قم: انتشارات اسلامی.

52-مغنیه،محمد جواد ( 1982 ). بیروت: فقه الامام جعفرالصادق.

53-مکارم شیرازی، ناصر، ( 1416 ). انوارالفقاهه. قم: مدرسه امام امیرالمومنین ع.

54- موسوی اردبیلی، عبدالکریم ( 1413 ). فقه الحدود والتعزیرات. قم: مکتب امیر المومنین ع.

55-مو سوی اردبیلی، سید عبدالکریم ( 1408 ).  فقه القضاء،. قم: مکتبه امیرالمومنین.

56-موسوی بجنوردی، سیدمیرزاحسن(  1419 ). قواعد فقه. قم: دارالهادی.

57-نجفی، محمدحسن (  1385 ). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

58- ناصری، فرج الله ( بی تا).  امارات در حقوق مدنی ایران.

59-نراقی، ملااحمد ( 1417 ). عوایدالایام. قم: دفترتبلیغات اسلامی.

60- ولایی، عیسی ( 1387 ). فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول. تهران:  نشر نی.

61--ولیدی، محمد صالح ( 1369). جرایم علیه اشخاص. تهران: انتشارات امیر کبیر.

62-نوجوان، علیرضا ( 1389 ). نقش دادرس دراثبات دعوای مدنی. تهران: انتشارات جنگل.