ارزیابی سطح کیفیت زندگی شهری (مورد مطالعه: شهرک منظریه خمینی شهر)

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 10، شماره 40، بهمن 1400، صفحه 101-122   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

سمیرا شاهین^*

گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، اصفهان، ایران.

چکیده

در قرون اخیر رشد شتابان شهرنشینی در کشورهای درحال‌توسعه همراه با رویکردی عینی به توسعه، بر نابسامانی‌های عینی و ذهنی شهرهای جهان سوم افزوده است. بااین‌وجود، پیدایش رویکرد کیفی به مفاهیم توسعه، زمینه را برای طرح موضوع کیفیت زندگی فراهم ساخت. موضوعی که امروزه به معنای قابل زندگی بودن یک مکان می‌باشد و ارتقای سطح آن نه صرفاً به‌عنوان ابزاری جهت برخورد با پیامدهای نامطلوب حاصل از سیاست‌های مرسوم رشد و توسعه، بلکه به‌عنوان هدف اصلی توسعه مورد تأکید قرارگرفته است. (فرجی و دیگران، 1391: 49). در ایران نیز به دنبال رشد سریع شهرنشینی و سرعت ‌بالای تغییرات بافت‌های شهری، کیفیت محیط‌های شهری کاهش‌یافته و طرح‌ها و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در مورد خلق محیط‌های شهری باکیفیت مخصوصا در بافت‌های جدید با توفیق چندانی روبرو نبوده است، به همین دلیل امروزه ارتقای کیفیت زندگی شهری در شهرها و شهرک‌های جدید از مهم‌ترین مسائل مورد توجه برنامه ریزان شهری می‌باشد. از این رو هدف این پژوهش بررسی وضعیت کیفیت زندگی شهری در شهرک منظریه به عنوان شهرکی جدیدالاحداث واقع در شهرستان خمینی شهر و تعیین موثرترین عوامل در شکل‌گیری رضایتمندی یا نارضایتی ساکنین از وضعیت موجود کیفیت زندگی شهری بافت مذکور می‌باشد. روش تحلیل این پژوهش از نوع توصیفى - تحلیلى است. برای گردآوری اطلاعات از روش‌های کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه) و برای سنجش وضعیت کیفیت زندگی شهری در محدوده مورد مطالعه از روش تحلیل عاملی و همچنین آزمون میانگین آماری t-Test استفاده گردیده است بدین صورت که ابتدا با روش T-test  وضعیت رضایت از هر متغیر از دید پاسخ‌دهندگان تعیین گردید و سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی و نرمال سازی امتیازات آنها، متغیرها در 8 عامل دسته‌بندی و امتیاز هر عامل مشخص گردیده است. نتایج تحلیل حاکی از آن است که بیشترین امتیاز به عامل دسترسی به پایگاه‌های ضروری شهری شامل متغیرهای دسترسی به مراکز تجاری، جایگاه‌های سوخت و پایگاه‌های نیروی انتظامی و کمترین امتیاز به عامل توان مالی ساکنین شامل قیمت زمین، مسکن و اجاره بها اختصاص یافته است. در نهایت نیز وضعیت کلی کیفیت زندگی شهری شهرک مذکور در شرایط فعلی مورد بررسی قرار گرفت که نتایج بررسی، بیانگر پایین بودن سطح کیفیت زندگی شهری محدوده‌ی مورد مطالعه از دیدگاه ساکنین آن می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

کیفیت زندگی؛ کیفیت زندگی شهری؛ تحلیل عاملی؛ شهرک منظریه

مراجع

ایمان، ‌محمدتقی، جهانگیری‌حیدری، ‌سهیلا( 1399)

 “بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی شهری شهروندان منطقه 14 شهر اصفهان.” مطالعات جامعه شناختی شهری، صفحات 28-1

باستانیان شاهگلی، مریم، پناهی، علی، عبدالله زاده طرف، اکبر(1397)، ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی شهری در بافت‌های قدیم و جدید شهرتبریز (نمونه موردی: مرزداران و کوچه باغ)، نشریه مطالعات جامعه شناسی، شماره 39، صفحه 89-73

خادمی، امیرحسین، عیسی، جوکار(1391)، ارزیابی کیفیت زندگی شهری در بافت فرسوده شهر آمل، نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 4، صفحات 117-100

خالوباقری، مهدی(1391)، رویارویی با نابرابری فضایی ضمن به کارگیری برنامه ریزی مبتنی بر ارتقای کیفیت زندگی، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 1، صفحات 67-49 .

خالوباقری، مهدی(1391)، رویارویی با نابرابری فضایی ضمن به کارگیری برنامه‌ریزی مبتنی بر ارتقای کیفیت زندگی، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 1، صفحات 67-49 .

خواجه شکوهی، علیرضا و همکاران (1391)، ارزیابی و سنجش شاخص‌های ذهنی کیفیت زندگی شهری، مجله مدیریت شهری، شماره 30، صفحات 296-285 .

دویران، اسماعیل، غلامی، سعید، مهرداد، دانش‌دوست (1391)، نقش شاخص‌های اجتماعی و کالبدی بر کیفیت زندگی در بافت‌های شهری، نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 4، صفحات 44-30

ربانی خوراسگانی، علی، مسعود، کیانپور(1386)، مدل پشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره 15، صفحات 108-67 .

زیاری، کرامت الله، پیله‌ور، علی‌اصغر، محمد، احمدی(1394)، سنجش میزان کیفیت زندگی در شهرهای جدید، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه گلستان، شماره 16، صفحات 37 -19 .

زیویار، پروانه، درودی، محمدرضا، اعظم، رمضان پور(1393)، کیفیت زندگی در محیط سکونتی فرسوده، فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 54، صفحات 110-85 .

سجادیان، ناهید و همکاران (1392)، تحلیلی بر وضعیت شاخص‌های کیفیت زندگی از نگاه شهروندان، فصلنامه توسعه اجتماعی، دوره 7، 32-7

شاهین، سمیرا(1396)، تحلیل کالبدی فضایی در راستای ارتقای کیفیت زندگی شهری(نمونه موردی شهرک منظریه خمینی شهر)، پایان نامه کارشناسی، دانشگاه هنر اصفهان.

شیخ الاسلامی، علیرضا، نجمه، خوشبین(1391)، سنجش کیفیت زندگی، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، شماره 13، صفحات 114-100

عابدینی، ‌غلامرضا و ورسهء، مهران. 1400. “ساماندهی و احیاء بافت فرسوده با تأکید بر پروژه‌های محرک توسعه با رویکرد بهبود کیفیت زندگی(مورد مطالعه: شهر باغستان).” مجله جغرافیا و روابط انسانی، صفحات473 – 495.

عرب‏خزائلی(1390( ، بررسی اثربخشی مداخله‏ی کاهش استرس مبتنی بر ذهن‏آگاهی بر کیفیت زندگی و سبک‏های مقابله با استرس در دانش‏آموزان مقطع دوم دبیرستان شهرستان ساری. پایان نامه‏ی کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.

عنایستانی، علی‌اکبر و همکاران (1394)، تحلیل فضایی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در سکونتگاه‌های روستایی ، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره 18، صفحات 100 -85 .

عنبری، موسی(1389)، بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران، فصلنامه توسعه روستایی، شماره 2، صفحات 181-149.

فرجی، امین و همکاران (1391)، تحلیلی بر مفهوم کیفیت زندگی شهری در شهر بابلسر ، جغرافیا و آمایش شهری – منطقه‌ای، شماره 5، صفحات 76  -49 .

فنی، زهره، حیدری، سامان، پرویز، آقایی(1393)، سنجش کیفیت زندگی با تاکید بر جنسیت، فصلنامه پژوهش‌های بوم شناسی شهری، شماره 2: صفحات 78-65.

قالیباف، محمدباقر و همکاران (1390)، ارزیابی کیفیت زندگی شهری در محله‌ی یافت‌آباد، فصل‌نامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، شماره 31، صفحات 53-33 .

کوهشایی، محمد، یغفوری، حسین، مجتبی، روستا(1395)، سنجش فضایی شاخص‌های کیفیت زندگی در محله‌های شهر بم بعد از زلزله با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری چند معیاره، فصلنامه علمی – پژوهشی رفاه اجتماعی، شماره 61، صفحات 220- 187   

لطفی، صدیقه (1388)، مفهوم کیفیت زندگی شهری، تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه‌ریزی شهری ، فصل‌نامه علمی- پژوهشی جغرافیای انسانی، شماره 4، صفحات 80-65 .

محمدی، محمود، آرزو، ایزدی(1393)،سنجش کیفیت محیط سکونت در محلات شهر اصفهان از دید مدیران شهری، مجله علمی – پژوهشی برنامه ریزی فضایی، شماره 3، صفحات 98-77

نجات، سحرناز(1387)، کیفیت زندگی و اندازه گیری آن، مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران، شماره 2، صفحات 62-57

وظیفه دوست، حسین، امینی، مهدی (1388)، بررسی میزان اهمیت شاخصهای کیفیت زندگی شهری تهران؛ از دیدگاه مدیران و متخصصان مدیریت شهری، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، شماره 3، صفحات 18-1

هاشم‌پور، رحیم، محمودی، امین، فواد، مومن(1393)، تحلیلی بر رابطه میان شاخص‌های عینی و ذهنی کیفیت زندگی از منظر کیفیت و امنیت کالبدی در بافت قدیمی شهر ارومیه، فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات شهری، شماره 12، صفحات 46 -33 .

Costanza, R. (2007),Quality of life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being, Ecological Economics, 61(1-2), 267-276

Eiser.c.(2004), children with cancer the quality of life, university of Sheffield,Lawrence Erlbaum associates, publisher.London.

George.K. Bearon.B.(1980),Quality of Life in Older Persons,Meaning and Measurement  New York, Human Sciences Press.

Lee.J.(2008), subjective quality of life measurement in Taipei, building and environment, no43, pp 1205-1215

Marans.R.(2012), Urban quality of life Studies: An Overview and Implications for Environment-Behaviour Research, procedia – social and behavioral sciences, no 35, pp 9-22

Meyre.D.(1987), community relevant measurement of quality of life : a focus on Local trends, urban affairs quarterly, no 1, pp 108-125

Nasution.D.Zahrah.W.(2012), public open space privatization and quality of life ,procedia - social and behavioral sciences, no36, pp 466-475.

Oktay.D.Rustemly.A.(2010), measuring the urban quality of life and neighbourhood satisfaction: finding from Gazimagusa area study,international journal of social sciences and humanity studies, no 2, pp 27-37

Shalaby.A.etal.(2012), principles of urban quality of life for a neighborhood,housing and building national research center, no 9, pp 86-92.

Teklay.R.(2012), adaptation and dissounance in quality of life: indicators for urban planning and policy making,Msc thesis of the twente university

Turkoglu.H.(2015), sustainable development and urban quality of life ,social and behavioral sciences,  no 202, pp10-14.