بررسی سمیت و اثرات زیرکشندگی اسانس پنج‌انگشت به‌‌عنوان یک ترکیب شبه هورمون جوانی روی لمبه‌ گندم

فصلنامه تخصصی تحقیقات حشره شناسی

دوره 13، شماره 1 - شماره پیاپی 49، خرداد 1400، صفحه 21-34   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

سیاوش تیرگری^{* 1}؛ علیرضا رحیم‌زاده²؛ سهراب ایمانی²؛ یعقوب فتحی‌پور³

¹گروه حشره شناسی، دانشکده علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، تهران، ایران

²گروه حشره شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، تهران، ایران

³گروه حشره شناسی کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

لمبه‌ گندم، Trogoderma granarium Everts (Coleoptera: Dermestidae)، یک آفت مهم غلات از قبیل گندم     می­‌باشد. در مطالعه‌ حاضر، اثرات کشندگی و زیرکشندگی اسانس روغنی Vitex agnus-castus L. علیه لاروهای سن اول T. granarium بررسی شد. برای بررسی اثرات زیرکشندگی، لاروهای سن اول در معرض غلظت LC₃₀ اسانس قرار گرفتند و پارامترهای زیستی حشرات زنده مانده بررسی شد. اسانس پنج‌انگشت سمیت تنفسی بالایی برای لاروهای سن اول T. granarium داشت (LC₅₀: 14/132 میکرولیتر بر لیتر هوا). به­‌علاوه، زمان کشندگی V. agnus-castus L. پایین بود (LT₅₀: 27/17 ساعت) که نشان‌­دهنده‌ تاثیرات سریع ترکیب می­‌باشد. دوره‌ی لاروی افراد حاصل از لاروهای سن یک قرارگرفته در معرض اسانس پنج‌انگشت به‌­طور معنی­‌داری طولانی‌تر از افراد شاهد بود. همچنین، در معرض قرارگیری با غلظت زیرکشنده اسانس آزمایش شده به­‌طور معنی­‌داری زنده­‌مانی مراحل نابالغ، طول دوره‌ بالغین و زادآوری افراد ماده‌ بالغ را کاهش داد. نرخ خالص تولیدمثل (R₀)، نرخ ذاتی افزایش جمعیت (r) و نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) در جمعیت حاصل از لاروهای در معرض با اسانس پنج‌انگشت به­‌ترتیب 02/4  تخم بر فرد، 016/0 بر روز و 016/1 بر روز به­‌دست آمد که به­‌طور معنی‌­داری کمتر از جمعیت شاهد بود (به­‌ترتیب 55/27 تخم بر فرد، 055/0 برروز و 056/1 بر روز). همچنین، میانگین طول یک نسل در جمعیت تیمار شده با اسانس حدودا 22 روز بیشتر از جمعیت شاهد بود. مطابق با یافته­‌های ما، اسانس پنج‌انگشت سمیت بالایی برای لاروهای T. granarium دارد و به ‌نظر می‌­رسد ترکیبات شبه هورمون جوانی دارد که قابلت دارد برای کنترل مؤثر جمعیت T. granarium در انبارها مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: لمبه‌ گندم؛ اسانس روغنی؛ محتوای شیمیایی؛ سمیت تنفسی؛ پارامترهای جدول زندگی

مراجع