رموز اسطوره‌ای اعداد در عرفان ( با‌توجّه‌به متون برگزیدۀ نثر عرفانی تا قرن هفتم هجری قمری )

عرفان اسلامی

دوره 18، شماره 69، مهر 1400، صفحه 75-98   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کورش گودرزی¹؛ سید محسن حسینی^{* 2}؛ محمّدرضا روزبه³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لرستان، ایران.

²دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)،قزوین،ایران.نویسنده مسئول: [e-mail]

³دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان،ایران. rayan.roozbeh@

چکیده

بازتاب و تأثیر اسطوره در زمینه­های گوناگون زندگی انسان پسا­اساطیری، امری واضح و آشکار و تأیید­شده­است. به­نظر­می­رسد عرفان نیز یکی از مقوله­هایی­است که گاه تحت تجلّی و تأثیر اسطوره قرار­گرفته­است. یکی از این تجلّی­ها را می­توان در کارکرد مختلف اعداد و رازناکی آنان در متون اساطیری و عرفانی پیگیری­کرد. در این مقاله به شیوۀ توصیفی _ تحلیلی، تجلّی و بازتاب محسوس و نامحسوس کارکردهای اعداد مقدّس اسطوره­ای در متون برگزیدۀ نثر عرفانی فارسی تا قرن هفتم ه.ق بررسی­شده­است. البتّه این تشابهات هرگز دلیل تأثیرپذیری صرف و آگاهانۀ عرفان از اساطیر نیست، زیرا این تجلّی­ها در زمینه­های دیگر اندیشه­های جامعۀ بشری نیز مشاهده­می­شود و مورد واکاوی قرار گرفته­اند. نتایج پژوهش حاضر، حاکی­از­آن­است که گروهی از اعداد، از جمله: یک، دو، سه، چهار و هفت با مضرب­هایشان( چهل، هفتاد و... )، پنج، شش، دوازده و هزار، خودآگاه یا ناخودآگاه با­توجّه­به ضمیر مشترک جمعی انسان­ها، میان دو مقولۀ اسطوره و عرفان مشترک­بوده، کارکردهایی مانند: وحدت و یگانگی، کثرت و فراوانی، تکامل، تقدّس و رازناکی دارند.

کلیدواژه‌ها

اسطوره؛ عرفان؛ کارکرد؛ اعداد مقدّس

مراجع