تبیین تحلیلی ـ منطقی (تعریف، مدل‌ها، گسترش، مفهوم، پیشینه، چیستی و ادراکات) نوآوری اجتماعی

ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی

دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 41، شهریور 1400، صفحه 67-104   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

علی اصغر سعدآبادی^*

استادیار پژوهشکده مطالعات بنیادین علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

    زمینه: علیرغم اهمیت روزافزون نوآوری اجتماعی، تعریفی مورد توافق و درکی منسجم که انجام پژوهش تجربی بر روی این مفهوم را تسهیل کند، وجود ندارد.
     هدف: پژوهش حاضر در پی ارائه تعریفی یکپارچه و جامع از نوآوری اجتماعی است که بتواند به برداشت و درک مشترک و منطقی از آن کمک نماید.
     روش: در فرآیند پژوهش، تحت تأثیر معرفت‌شناسی تعقلی و به منظور پیوند میان گزاره‌های انتزاع شده از روش تحلیلی- منطقی استفاده شده است.در این راستا، به منظور دستیابی به غنای نظری برای تدوین مدل نهایی، حداقل ۱۱۶ متن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. از بین این متون ۱۵ کتاب، ۳ سند و ۳۲ سایت مورد تأیید نخبگان حوزه، ۶ پایان نامه و ۶۰ مقاله مورد تحلیل قرار گرفت. در ادامه گزاره‌های استخراج شده به‌وسیله روش دلفی فازی مورد خبره سنجی قرار گرفت.
     یافته‌ها: علاوه بر ارائه مفهوم نوآوری اجتماعی، تمایز نوآوری اجتماعی از دیگر مفاهیم نوآوری و پخش و گسترش نوآوری اجتماعی، مدل نه مرحله‌ای شامل: ۱. شناسایی نیاز اجتماعی 2. ایده­­پردازی و توسعه راه حل، ۳. ارزیابی ایده‌های منتخب و انتخاب، ۴. استقرار و آماده سازی زیرساخت‌ها، ۵. پیاده سازی راه حل، ۶. ایجاد حلقه بازخور و ارزیابی تأثیر، ۷. اجرا در مقیاس وسیع، ۸. نهادینه‌سازی، ۹. یادگیری و تکامل مورد اجماع خبرگان قرار گرفت.
     نتیجه‎ گیری: پژوهش نشان داد که اگرچه پژوهشگرانی در دهه‌های اخیر بر روی نوآوری اجتماعی تأکید فراوانی داشته‌اند، اما این مفهوم هنوز هم در مقایسه با نوآوری فنی، مورد غفلت زیادی قرار گرفته است. بنابراین برای کشف مختصات نوآوری اجتماعی، این مفهوم در مجموعه‌ای جامع و مانع از گزاره‌های قطعی و مشخص خلاصه‌سازی کرد.

کلیدواژه‌ها

نوآوری اجتماعی؛ تبیین تحلیلی ـ منطقی؛ دلفی فازی

مراجع

اسکندرزاده فرد، توحید، بهلولی، نادر. (1399). نقش شرکت‌های پیشرو و خوشه‌های کسب و کار در نوآوری منطقه ای. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(1)، 161-188.  

اشمیت. جولیا. (۱۳۹۴). نقش نوآوری اجتماعی در موفقیت کسب‌وکار؛ ارزش مشترک در صنعت. (ترجمه: علی اصغر سعدآبادی. آرمین گلچین و حسین مقدسیان).تهران: انستیتو ایزایران.

آق قلعه، حسین، سلیمان پورعمران، محبوبه. (1399). بررسی رابطه بین مدیریت دانش و کارآفرینی با بهره‌وری و نوآوری سازمانی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10(3)، 205-232.

بولای، جان کلود. سیلویا هاستتلر و ایلین هازبون. (1393). فناوری‌هایی برای توسعه پایدار با رویکردی به کاهش فقر. (ترجمه: طالقانی، غلامرضا. علی اصغر سعدآبادی. سمیه ملک مکان و علی غفاری). انتشارات نگاه دانش.

ترابی، محسن، عباس نژاد، طیبه، بهبودی، محمدرضا، رجبوند، رضوان. (1399). شناسایی و ارائه مدل عوامل اثرگذار بر نظام خلاقیت و نوآوری شرکت گاز استان هرمزگان با استفاده از رویکرد ترکیبی. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی. 10(3)، 175-204.  

جاکوبز، دنی. (۱۳۹۴). جنبه فرهنگی نوآوری: عامل ارزش‌افزایی. (ترجمه: مهدی ذوالفقارزاده، علی اصغر سعدآبادی، ارمین گلچین).تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.

خدادادحسینی، سید حمید؛ ریاحی، پریسا؛ نوری، مینا. (1391). پیشبرد نوآوری در کشورهای در حال توسعه: بررسی برنامه‌های توسعه اقتصادی در ایران. سیاست علم و فناوری، 15، 101-107.

خدایاری، مریم.، نیلفروشان، هادی. (1398). کنکاشی بر مفهوم شناسی و ابعاد اصلی نوآوری اجتماعی. شانزدهمین کنفرانس بین المللی مدیریت.

دانایی‌فرد، حسن. سد مهدی الوانی و عادل آذر. (1383). روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: صفار.

دلاور، علی. کوشکی، شیرین. (1392). روش‌ تحقیق آمیخته. تهران:ویرایش.

رحمانی، سوده، کدیور، پروین، صرامی، غلامرضا، حجازی، الهه. (۱۳۹۵). خلاقیت بر مبنای متغیرهای فردی و بافتی: مقایسه نظریه و عمل. فصلنامه روانشناسی شناختی، ۴ (۱ و ۲)، ۴۲-۵۱.

سعدآبادی، علی اصغر.، رمضانی، سعید.و  فرتاش، کیارش. (1398). بررسی مفهوم ارزشیابی نوآوری اجتماعی و ارائه چارچوب ارزیابی از طریق مرور ادبیات چند آوایی. فصلنامه توسعه تکنولوژی صنعتی.17(38)، 25-36.

سعدآبادی، علی اصغر. علی اصغر پورعزت. محمد امین قانعی راد. نیما مختارزاده گروسی و مهدی الیاسی. (۱۳۹5). چرخه­ی حیات نوآوری­های اجتماعی. مدیریت توسعه فناوری. 4(3)، 69-95.

سعدآبادی، علی اصغر، زهره رحیمی راد، کیارش فرتاش. (۱۳۹9). کاربست نوآوری اجتماعی جهت افزایش مشارکت اجتماعی برای نیل به مرجعیت علمی. مدیریت در دانشگاه اسلامی. 9(1)، 141-164.

ضرغامی، حمیدرضا، جعفری، مصطفی، اخوان، پیمان. (1391). بررسی رابطه بین خلاقیت و انگیزه افراد برای نوآوری در سازمان‌های پژوهشی: مطالعه موردی در پژوهشکده پردازش هوشمند علائم. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 1(4)، 37-64.

عرب، عباس، آهنچیان، محمدرضا، کارشکی، حسین. (1392). نقش سبک رهبری تحولی مدیران در پیش‌بینی کارآفرینی اجتماعی کارکنان: مطالعه تطبیقی دانشگاه‌های دولتی با دانشگاه‌های غیردولتی مشهد. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی . 3(2)، 102-64.

عزیزی، زهره، صفاری نیا، مجید، علی پور، احمد، زعفریان، رضا. (1398). تأثیربسته آموزش کارآفرینی برمؤلفه‌های خلاقیت و اعتماد به نفس کودکان پیش دبستانی. فصلنامه علمی پژوهشی توسعه کارآفرینی، 12(2)، 261-280.

کشتکار، مهران. (1397). شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های نوآوری اجتماعی در ایران. فصلنامه مدیریت نوآوری در سازمان‌های دفاعی، 2، 144–151.

گلداسمیت، استفان. (۱۳۹۴). قدرت نوآوری‌های اجتماعی. (ترجمه: علی اصغر سعدآبادی و حسین افتخاری). انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام.

مبینی دهکردی، علی ، احمدی شریف، محمود. (1392). بررسی نقش عوامل سه گانه(فرهنگی، هنجاری و قانونی)، در استقرار نوآوری اجتماعی، فصلنامه نگرش راهبردی دانشگاه عالی دفاع ملی، 1(4)، 28-53.

مهاجرانی، مهدی، کریمی، فریبا، نادی، محمد علی. (1398). شناسایی مؤلفه‌های نوآوری باز و ارائه مدل برای پیاده سازی نوآوری باز در دانشگاه. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(2)، 199-226.

مهدوی نور، سید حاتم، قربانی، محمد حسین، ثمری، داود. (1398). زیرساخت‌های حقوقی و اخلاقی نظام نوآوری و خلاقیت. ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 8(4)، 63-96.

 

Abernathy, W. J. (1978). The productivity dilemma: Roadblock to innovation in the industry. Johns Hopkins University Press.

Aderhold, J. (2009). Rationalities of Innovation. Non-technological and non-economic innovations. Contributions to a theory of robust innovation. Bern ua: Peter Lang, 161-194.

Aderhold, J., & John, R. (2005). Ausgangspunkt–Innovation zwischen Technikdominanz und ökonomischem Reduktionismus. Innovation. Sozialwissenschaftliche Perspektiven. Konstanz: UVK, 7-12.

Baltar, Fabiola & Ignacio Brunet (2012). "Social Research 2.0: Virtual Snowball Sampling Method Using Face book", Internet Research, 22(1): 57–74.

Blättel-Mink, B. (1997). Elemente einer sozioökonomischen Theorie der Innovation. In Zwischen Akteur und System (pp. 19-37). VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden.

Braun-Thürmann, H., & John, R. (2010). Innovation: Realisierung und Indikator des sozialen Wandels. In Soziale Innovation (pp. 53-69). VS Verlag für Sozialwissenschaften.

Buchegger, B., & Ornetzeder, M. (2000). Social innovations on the way to sustainable development. In ESEE Conference Proceeding, Vienna.

Chatfield, A. T., & Reddick, C. G. (2016). Smart city implementation through shared vision of social innovation for environmental sustainability: A case study of Kitakyushu, Japan. Social Science Computer Review, 34(6), 757-773.

Chopyak, J., & Levesque, P. (2002). Public participation in science and technology decision making: trends for the future. Technology in Society, 24(1-2), 155-166.

Chow, J. C. C., Ren, C., Mathias, B., & Liu, J. (2019). InterBoxes: A social innovation in education in rural China. Children and Youth Services Review, 101, 217-224.

Christmann, G. B. (2020). How Social Innovation can be Supported in Structurally Weak Rural Regions (No. 5/2020e). IRS Dialog.

Chueri, L., & Araujo, R. (2019). How social innovation projects are managed? Answers from a literature review. European Public & Social Innovation Review, 3(2), 23-38.

Clausen, J., & Loew, T. (2009). CSR und innovation: literaturstudie und befragung. Berlin/Münster [download: www. 4sustainability. org].

Conger, S. D. (2009), Social inventions, The Innovation Journal.

Dees, J. G., Anderson, B. B., & Wei-Skillern, J. (2004). Scaling social impact. Stanford social innovation review, 1(4), 24-32.

Fischer, D. (2005). Strategisches Management in der Symbolökonomie (Vol. 27). Metropolis-Verlag GmbH.

Foroudi, P., Akarsu, T. N., Marvi, R., & Balakrishnan, J. (2021). Intellectual evolution of social innovation: A bibliometric analysis and avenues for future research trends. Industrial Marketing Management, 93, 446-465.

Franz, Y., Blotevobel, H. H., & Danielzyk, R. (Eds.). (2018). Social Innovation in Urban and Regional Development: Perspectives on an Emerging Field in Planning and Urban Studies. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften.

García, M., Eizaguirre, S., & Pradel, M. (2015). Social innovation and creativity in cities: a socially inclusive governance approach in two peripheral spaces of Barcelona. City, Culture and Society, 6(4), 93-100.

Geels, F. W., & Schot, J. (2007). Typology of sociotechnical transition pathways. Research policy, 36(3), 399-417.

Geels, F. W., Elzen, B., & Green, K. (2004). General introduction: system innovation and transitions to sustainability. System innovation and the transition to sustainability, 1-16. Policy, 31(8/9): 1257.

Gillwald, K. (2000). Konzepte sozialer innovation (No. P 00-519). WZB Discussion Paper.

Glaser, B. & A. L. Strauss. (1967). The Discovery of Grounded Theory. Ney York. Aldine.

Glaser, B. (1978). The Oretical Sensitivity: Advances in the Methodology of Grounded Theory. California. Sociology Press.

Hahn, J., & Andor, L. (2013). Guide to Social Innovation. Brussels: European Commission

Hanke, T., & Stark, W. 2009. Strategy Development: Conceptual Framework on Corporate Social Responsibility. Journal of Business Ethics, 85: 507–516.

Heap, J., Pot, F., & Vaas, F. (2008). Social innovation, the new challenge for Europe. International Journal of Productivity and Performance Management.

Herrera, M. E. B. (2015). Creating competitive advantage by institutionalizing corporate social innovation. Journal of Business Research, 68(7), 1468-1474.

Holt, K. (1971). Social innovations in organizations. International Studies of Management & Organization, 235-252.

Howaldt, J., & Kopp, R. (2012). Shaping social innovation by social research. In Challenge social innovation (pp. 43-55). Springer, Berlin, Heidelberg.

Howaldt, J., & Schwarz, M. (2010). Social Innovation: Concepts, research fields and international trends. Sozialforschungsstelle Dortmund.

Howaldt, J., & Schwarz, M. (2017). Social innovation and human development—how the capabilities approach and social innovation theory mutually support each other. Journal of Human Development and Capabilities, 18(2), 163-180.

Jaeger-Erben, M., Rückert-John, J., & Schäfer, M. (2015). Sustainable consumption through social innovation: a typology of innovations for sustainable consumption practices. Journal of Cleaner Production, 108, 784-798.

Kanter, R. M. (1999). From spare change to real change: The social sector as beta site for business innovation. Harvard business review, 77(3), 122-123.

Kassam, A. (2013). Changing society using new technologies: Youth participation in the social media revolution and its implications for the development of democracy in sub-Saharan Africa. Education and Information Technologies, 18(2), 253-263.

Kemp, R., Schot, J., & Hoogma, R. (1998). Regime shifts to sustainability through processes of niche formation: the approach of strategic niche management. Technology analysis & strategic management, 10(2), 175-198.

Kesselring, A., & Leitner, M. (2008). Soziale innovation in Unternehmen. Study. Zentrum für Soziale Innovation, Wien.

Kesselring, A., & Roth, S. (2009). Social innovation in private companies: an exploratory empirical study. Non-technological and non-economic innovations: Contributions to a theory of robust innovation, 153.

Konrad, W., & Nill, J. (2001). Innovationen für Nachhaltigkeit. Schriftenreihe des IÖW, 157(01).

Kristof, K. (2010). Models of Change: Einführung und Verbreitung sozialer Innovationen und gesellschaftlicher Veränderungen in transdisziplinärer Perspektive. Vdf Hochschulverlag AG.

Lindhult, E. (2008). Are partnerships innovative?.

Marcy, R. T., & Mumford, M. D. (2007). Social innovation: Enhancing creative performance through causal analysis. Creativity Research Journal, 19(2-3), 123-140.

Marques, P., Morgan, K., & Richardson, R. (2018). Social innovation in question: The theoretical and practical implications of a contested concept. Environment and Planning C: Politics and Space, 36(3), 496-512.‏

McElroy, M. W. (2002). Social innovation capital. Journal of intellectual capital, 3(1), 30-39.

Meeks, M. (2006). Grounded Theory. San Francisco University Press.

Moulaert, F., Martinelli, F., Swyngedouw, E., & Gonzalez, S. (2005). Towards alternative model (s) of local innovation. Urban studies, 42(11), 1969-1990.

Mulgan, G., Tucker, S., Ali, R., & Sanders, B. (2007). Social innovation: what it is, why it matters and how it can be accelerated.

Murray, R., Caulier-Grice, J., & Mulgan, G. (2010). The open book of social innovation (p. 2). London: National endowment for science, technology and the art.

Myers, S., & Marquis, D. G. (1969). Successful industrial innovations: A study of factors underlying innovation in selected firms. National Science Foundation; [for sale by the Supt. of Docs., US Govt. Print. Off.

Nicolopoulou, K., Karataş‐Özkan, M., Vas, C., & Nouman, M. (2017). An incubation perspective on social innovation: the London Hub–a social incubator. R&D Management, 47(3), 368-384.‏

Nill, J., & Kemp, R. (2009). Evolutionary approaches for sustainable innovation policies: From niche to paradigm?. Research policy, 38(4), 668-680.

Norman C.D., Yip A.L. (2013) Designing for Health Promotion, Social Innovation, and Complexity: The CoNEKTR Model for Wicked Problems. In: Sturmberg J., Martin C. (Eds) Handbook of Systems and Complexity in Health. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-4998-0_34

Normand, M. (2012). Innovation in Community Governance: Literature Review. Knowledge-based Community Governance, University of Ottawa.

Ogburn, W. F. (1957). Cultural lag as theory. Sociology & Social Research.

Okoli, C., & Pawlowski, S. D. (2004). The Delphi method as a research tool: an example, design considerations and applications. Information & management, 42(1), 15-29.

Oliveira, C., & Breda‐Vazquez, I.  (2012). Creativity and social innovation: what can urban policies learn from sectoral experiences?. International Journal of Urban and Regional Research, 36(3), 522-538.

Peredo, A. M., & McLean, M. (2006). Social entrepreneurship: A critical review of the concept. Journal of world business, 41(1), 56-65.

Periac, F., David, A., & Roberson, Q. (2018). Clarifying the interplay between social innovation and sustainable development: A conceptual framework rooted in paradox management. European Management Review, 15(1), 19-35.

Phillips, W., Lee, H., Ghobadian, A., O’regan, N., & James, P. (2015). Social innovation and social entrepreneurship: A systematic review. Group & Organization Management, 40(3), 428-461.

Phills, J., Deiglmeier, K., & Miller, D. (2008). Rediscovering Social Innovation Stanford Social Innovation Review. Available on-line at.

Piškur, B., Daniëls, R., Jongmans, M. J., Ketelaar, M., Smeets, R. J., Norton, M., & Beurskens, A. J. (2014). Participation and social participation: are they distinct concepts?. Clinical Rehabilitation, 28(3), 211-220.

Pot, F. (2011). Workplace innovation for better jobs and performance. International Journal of Productivity and Performance Management, 60(4), 404-415.

Rainer, S. (2014). Social participation and social engagement of elderly people. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116, 780-785.

Rammert, W. (2010). Die innovationen der gesellschaft. In Soziale innovation (pp. 21-51). VS Verlag für Sozialwissenschaften.

Roth, S. (2009). New for whom? Initial images from the social dimension of innovation. International Journal of Innovation and Sustainable Development, 4(4), 231-252.

Schermer, M., & Kroismayr, S. (2020). Social innovation in rural areas.

Schot, J., & Geels, F. W. (2008). Strategic niche management and sustainable innovation journeys: theory, findings, research agenda, and policy. Technology analysis & strategic management, 20(5), 537-554.

Schumpeter, J. A. (1993). Kapitalismus, Sozialismus und Demokratie [1942]. Tübingen/Basel: Francke.

The Young Foundation (2012). Social innovation overview - Part I: Defining social innovation. A deliverable of the TEPSIE project. Brussels: European Commission, DG Research.

Tidd, J., & Bessant, J. R. (2018). Managing innovation: integrating technological, market and organizational change. John Wiley & Sons.

Tracey, P., & Stott, N. (2017). Social innovation: a window on alternative ways of organizing and innovating. Innovation, 19(1), 51-60.

Turker, D., & Vural, C. A. (2017). Embedding social innovation process into the institutional context: Voids or supports. Technological Forecasting and Social Change, 119, 98-113.

Van Niekerk, L., Manderson, L., & Balabanova, D. (2021). The application of social innovation in healthcare: a scoping review. Infectious diseases of poverty, 10(1), 1-25.‏

Westley, F., Antadze, N., Riddell, D. J., Robinson, K., & Geobey, S. (2014). Five configurations for scaling up social innovation: Case examples of nonprofit organizations from Canada. The Journal of Applied Behavioral Science, 50(3), 234-260.

Witkamp, M. J., Raven, R. P. J. M., & Royakkers, L. M. M. (2011). Strategic niche management of social innovations: the case of social entrepreneurship. Technology Analysis & Strategic Management, 23(6), 667–681

Wynne, B. (2007). Public participation in science and technology: performing and obscuring a political–conceptual category mistake. East Asian Science, Technology and Society: An International Journal, 1(1), 99-110.

Zapf, Wolfgang (1989). Über soziale Innovationen. Soziale Welt, 40 (1/2), 170–183.