ارزش‌های تعلیمی در شعر احمد زکی ابو شادی با توجه به مفاهیم رمانتیک آن

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 15، شماره 59، مهر 1400، صفحه 211-240   

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.685282

نویسندگان

رؤیا ایزددوست¹؛ زهرا خسروی ومکانی^{* 2}؛ سهیلا قسیمی ترشیزی³

¹گروه زبان و ادبیات عربی، ، واحد تهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران،ایران

²گروه زبان و ادبیات عربی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

احمد زکی ابو شادی(1892م) از شاعران پیشگام در زمینه گرایش به مکتب رمانتیک در ادبیات عربی به شمار می‌رود که علاوه بر اصول رمانتیک گاهی نیز به تجلّی درونمایه­های تعلیمی در شعر همّت گماشت. او زاییده عصری است که تلاش برای رهایی از استعمار به صورت تمام عیار انجام می­شد؛ از این رو پاره­ای از پندهای اخلاقی و ارزش­های انسانی را در قالب زیرساخت­های درون‌متنی به تصویر کشید؛ با خواندن اشعار وی می‌توان از ویژگی‌های اشعار رمانتیک در جامعه عرب آگاه شد. منظور از شعر تعلیمی آن دسته از ابیاتی است که هدف سراینده آن آموزش ارزش‌های اخلاقی و باورهای انسانی باشد. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی قصد دارد نشان دهد که آموزه­های تعلیمی این شاعر در چه حوزه‌ای و چگونه منعکس شد. مهم­ترین نتایج حاکی از آن است که گزاره­های اخلاقی مورد نظر او در مباحث دینی از طریق روابط بینامتنی و توصیفات زیبا مطرح شد در حالی که در بیان مسائل اجتماعی و سیاسی بیش از هر شگرد ادبی، به نمادپردازی گرایش داشت.

کلیدواژه‌ها

شعر عربی؛ شاعران مصر؛ مکتب آپولو؛ ادبیات تعلیمی

مراجع

قرآن مجید.

أبوشادی، أحمد زکی. 2005م، الأعمال الشعریة الکاملة، بیروت: دار العودة.

الأیوبی، یاسین. 1984م، مذاهب الأدب؛ معالم وانعکاسات(الکلاسیکیة، الرومنطیقیة، الواقعیة)، بیروت: دار العلم للملایین.

برلین، آیزایا. 1387ش، ریشه‌های رمانتیسم، چاپ اول، ترجمه عبدالله کوثری، تهران: ماهی.

پاکباز، روئین. 1354ش، بررسی هنری و اجتماعی امپرسیونیسم، چاپ اول، تهران: رز.

جعفری جزی، مسعود. 1386ش، سیر رمانتیسم در ایران، چاپ اول، تهران: مرکز.

خفاجی، محمد عبدالمنعم. 1956م، رائد الشعر الحدیث، القاهرة: شرکة فرج الله للطباعة.

داد، سیما. 1380ش، فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ سوم، تهران: انتشارات مروارید.

الدسوقی، عمر. 1967م، فی الأدب الحدیث، القاهرة: دار الفکر العربی.

رزمجو، حسین. 1374ش، انواع ادبی و آثار آن، چاپ سوم، مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

زرین کوب، عبدالحسین. 1369ش، نقد ادبی، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.

زکی ابوشادی، احمد. 2005م، الأعمال الشعریة، بیروت: بی نا.

سید حسینی، رضا. 1391ش، مکتب‌های ادبی، جلد اول، چاپ هفدهم، تهران: آگاه.

شرارة، عبداللطیف. 1984م، معارک أدبیة وقدیمة ومعاصرة، الطبعة الأولی، بیروت: دار العلم للملایین.

شفیعی کدکنی، محمد رضا. 1388ش، شعر معاصر عرب، تهران: انتشارات سخن.

ضیف، شوقی. 2008م، الأدب العربی المعاصر فی مصر، چاپ چهاردهم، قاهره: دار المعارف.

عباس، حسن. 1998م، خصائص الحروف العربیة ومعانیها، بی جا: منشورات اتحاد الکتاب العرب.

عبود شراد، شلتاغ. 1998م، تطور الشعر العربی الحدیث، چاپ اول، عمان: دار مجدلاوی.

فرشیدورد، خسرو. 1363ش، درباره ادبیات و نقد ادبی، چاپ اول، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

فورست، لیلیان. 1375ش، رمانتیسم، چاپ اول، مترجم مسعود جعفری جزی، تهران: مرکز.

قبش، احمد. 1970م، تاریخ الشعر العربی الحدیث، الطبعة الأولی، دمشق: مؤسسة النوری.

هدارة، محمد مصطفی. 1994م، بحوث فی الأدب العربی الحدیث، بیروت: دار النهضة العربیة.

 

مقالات

پاینده، حسین. 1373ش، «بخش‌هایی از مقدمه ویلیام وردزورث بر ترانه‌های غنایی»، ارغنون، سال اول، شماره دوم، صص 47- 53.

صدری نیا، باقر. 1382ش، «جلوه‌های رمانتیسم در شعر شهریار»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال چهل و ششم، صص 133-152.

صرفی، محمدرضا و مهسا اسفندیاری. 1390ش، «شعر تعلیمی در منظومه‌های عطّار»، پژوهشنامه ادبیات تطبیقی، سال سوّم، شماره دوازدهم.

فتوحی، محمود. «تصاویر رمانتیک: مبانی نظری، ماهیت و کارکرد»، مجله پژوهش‌های ادبی، شماره 9 و 10، صص151-180.

نوریان، مهدی و مسعود خردمندپور. 1393ش، «مضامین تعلیمی در شعر آیینی»، پژوهشنامه ادبیّات تعلیمی، سال ششم، شماره21.