بررسی جلوه‌های ادبیات تطبیقی در «در امواج سند» و «مقتل سلطان تاج الدین»

فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی

دوره 15، شماره 59، مهر 1400، صفحه 307-329   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/clq.2021.685286

نویسنده

فرشته ناصری^*

استادیار وعضو هیات علمی دانشگاه ازاد اسلامی واحد یادگار امام (ره) شهرری- تهران - ایران

چکیده

اشعاری که به روایت حوادث و شخصیت‌های تاریخی یک ملت می‌پردازند از آن رو که دارای پیامدهای غرورآفرینی در فرهنگ آن ملت هستند، جایگاه برجسته‌ای در متون ادبی دارند. در این میان شعر «در امواج سند» حمیدی شیرازی که دارای مؤلفه‌های تعلیمی، تاریخی و حماسی ایرانیان در مقابله با یورش مغولان است و از سویی شعر مشابهی در ادبیات عرب با عنوان «مقتل سلطان تاج الدین» محمد الفیتوری شاعر معاصر سودان که روایتگر نبرد قبائل مسالیت در سودان با استعمار فرانسه در سال 1910، که به نبرد دروتی معروف است، از این دسته‌ است. در این پژوهش دو شعر مذکور بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی بررسی و تطبیق داده شده است تا دریابیم این دو شاعر در بیان روابط و مناسبات اجتماعی اشعار خویش، از چه تمهیداتی بهره جسته‌اند و کلام آن‌ها تا چه حد توانسته در ایجاد فضای مناسب شعری و شخصیت­پردازی قهرمانان، با بهره گیری از نشانه­ها و دلالت‌های گوناگون، در بیان مبانی تعلیمی و شاخصه‌های آن، توفیق یابد.

کلیدواژه‌ها

حمیدی شیرازی؛ حمله مغول؛ سعر معاصر سودان؛ نبرد دروتی

مراجع

اپلی، ارنست. 1371ش، رؤیا و تعبیر رؤیا، ترجمه دل­آرا قهرمان، تهران: فردوس و مجید.

بهار، محمد تقی. ۱۳۸۲ش، سبک شناسی(تاریخ تطور نثر فارسی)، تهران: امیرکبیر.

پورحسینی، مژده. 1384ش، معنای رنگ، چاپ اول، تهران: هنر آبی.

حمیدی، مهدی. 1363ش، فنون شعر و کالبدهای پولادین آن، تهران: انتشارات گلشائی.

دی، جاناتان و لسلی تایلور. 1387ش، روان‌شناسی رنگ(رنگ‌درمانی)، ترجمه مهدی گنجی، تهران: نشر ساولان.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1385ش، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگه.

شمیسا، سیروس. ۱۳۸۳ش، انواع ادبی، تهران: فردوس.

فضل، صلاح. 1998م، نبرات الخطاب الشعری، القاهرة: دار قباء للطباعة والنشر والتوزیع.

الفیتوری، محمد. 1979م، دیوان، الطبعة الثالثة، بیروت: دار العودة.

لوشر، ماکس. 1373ش، روان‌شناسی رنگ‌ها، ترجمه ویدا ابی­زاده، تهران: درسا.

نامور مطلق، بهمن و بهروز عوض‌پور. 1395ش، اسطوره و اسطوره‌شناسی نزد ماکس مولر، تهران: نشر موغام.

هینلز، جان. 1382ش، شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.

یاحقی، محمدجعفر. 1381ش، جویبار لحظه‌ها: جریان‌های ادبیات معاصر فارسی نظم و نثر، تهران: جامی.

 

مقالات

احمد، سویلم. 1966م، «محمد الفیتوری والصیحة الإفریقیة»، الفکر المعاصر، العدد 15، صص102-100.

اکرمی، میرجلیل و مسعود دهقانی. 1393ش، «نقد و بررسی تأثیر شعر غربی در شعر «مرگ قو»ی حمیدی شیرازی»، نشریه زبان و ادب فارسی(نشریه سابق دانشکده ادبیات دانشگاه تبریز)، س67، ش229، صص41-23.

حیدریان شهری، احمدرضا و منصوره حاجی هادیان. 1394ش، «بازخوانی سفر قهرمان در داستان هفت خوان رستم و معلقه عنترة بن شداد عبسی»، مجله زبان و ادبیات عربی(مجله ادبیات و علوم انسانی سابق)، ش13، صص57-29.

خراسانی، محبوبه. ۱۳۸۷ش، «اخلاق نویسی در ایران و جایگاه اخلاق جلالی»، پژوهش‌های ادبی، سال5، شماره20.

رسول نیا، امیرحسین و مریم آقاجانی. 1391ش، «واکاوی رمانتیسم جامعه‌گرا در اشعار هوشنگ ابتهاج و محمد الفیتوری»، نشریه ادبیات تطبیقی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، س3، ش6، صص94-75.

صالحی دارانی، حسین محمد. 1395ش، «تراژدی در اساطیر ایران و یونان»، مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه، س2، ش1/2، صص97-86.

صدرایی، رقیه و آزاده ابراهیمی. 1399ش، «تطبیق منظومه لیلی و مجنون و نمایشنامه "سیرانو دوبرژراک" از منظر بیش متنیت ژرار ژنت»، مطالعات ادبیات تطبیقی جیرفت، سال چهاردهم، شماره 56، صص77-53.

عابدی، کامیار. 1393ش، «مهدی حمیدی شیرازی؛ شاعر و عاشق(در صدمین سال تولد او)»، عصر مردم، س19، ش5247، ص10.

عبدالرسول، شاکر. (14 یولیو، 2018)، «مقتل السلطان تاج الدین فی شعر الفیتوری»، برگرفته از لینک:

https://sudanjem.com/2018/07/

علیجانی، محمد و محمد آهی. 1396ش، «تحلیل تطبیقی ویژگی‌های حماسی و داستانی شاهنامه و بیوولف»، متن­پژوهی ادبی، س21، ش 73، صص28-7.

قائم­مقامی، آناهیتا سادات. 1388ش، «نماد دریا و خورشید در آثار آلبر کامو»، فصلنامه ادبیات فارسی، س5، ش14، صص56- 47.

لک، منوچهر. 1384ش، «درآمدی بر شناخت اسطوره و تبیین کارکردهای هویت بخش آن در شعر جنگ»، فصلنامه مطالعات ملی، ش3، صص84-63.

ماحوزی، مهدی و مصطفی عرفانی. 1392ش، «تأثیرپذیری مهدی حمیدی شیرازی از شاعران پیشین»، فصلنامه تخصصی سبک­شناسی نظم و نثر فارسی، س6، ش1، صص355-331.