سنجش نقش سرمایه اجتماعی در فرآیند بازآفرینی مشارکتی (مورد مطالعاتی: بررسی تطبیقی محلات مهدی‌القدم و هفت‌آسیاب شهر ارومیه)

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 11، شماره 41، اردیبهشت 1401، صفحه 7-22   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی صمدی^{* 1}؛ جواد جهانگیرزاده²

¹دانشجوی دکتری گروه شهرسازی، دانشکده هنر، معماری و شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

امروزه رویکرد سرمایه اجتماعی به یکی از عوامل موثر در توسعه بهره‌وری پایدار شهری تبدیل گردیده است. اهمیت این رویکرد در اقدام بازآفرینی شهری به عنوان پتانسیل مهم و یک اقدام غیرمتمرکز است که با ورود مشارکت شهروندان زمینه‌های اثرپذیری طرح فراهم می‌گردد. در این راستا تحقیق حاضر با هدفی کاربردی و ماهیتی توصیفی-تحلیلی در تلاش است تا با استفاده از اسناد کتابخانه‌ای و روش‌های پیمایشی به ارزیابی تطبیقی وضعیت مولفه‌های سرمایه اجتماعی در حوزه بازآفرینی مشارکتی در محلات مهدی‌القدم و هفت‌آسیاب شهر ارومیه بپردازد. جامعه آماری تحقیق شامل دو گروه متخصصین شهری و شهروندان می‌باشد. روش‌های تجزیه و تحلیل نیز مبتنی بر دو روش سوارا و ماباک می‌باشد که به ترتیب در وزن‌دهی مولفه‌های پیشنهادی تحقیق و رتبه‌بندی گزینه‌های تحقیق مورد استفاده قرار گرفته است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که به ترتیب شاخص‌های امنیت عمومی و حضور در اجتماعات محلی بیشترین، و التزام و تقید به تعالیم دینی و مصلحت عمومی کمترین سطح اهمیت و ارزش را داشته است. همچنین طبق نتایج نهایی، محله مهدی‌القدم شهر ارومیه وضعیت مطلوب‌تری را نسبت به محله هفت‌آسیاب در امر وضعیت مولفه‌های سرمایه اجتماعی به خود اختصاص داده است. در نهایت جهت بهبود وضع موجود و نیل به شرایطی بهتر به ارائه برخی پیشنهادات پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

بازآفرینی شهری؛ مشارکت؛ سرمایه اجتماعی؛ هفت‌آسیاب و مهدی‌القدم؛ ارومیه

مراجع

ابوذری، پانته‌آ؛ زیاری، یوسفعلی. (1398). تحلیل نقش سرمایه اجتماعی بر مشارکت‌پذیری در طرح‌های ساماندهی بافت‌های فرسوده با رویکرد بازآفرینی شهری (مورد پژوهی: منطقه 12 شهر تهران). فصلنامه علمی-پژوهشی جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، 9(3)، 335-349.

آخوندی، عباس. (1397). بازآفرینی شهری از مسیر بازآفرینی محلات شهری. هفت شهر، شماره 62، 18-21.

امان‌پور، سعید؛ لطیفی، امید. (1395). اثرات حکمرانی خوب شهری و اعتماد اجتماعی در بهبود کیفیت بافت‌های فرسوده شهری (مطالعه موردی: منطقه 15 تهران). فصلنامه مطالعات شهری، 8(28)، 13-29.

امیراحمدی، رحمت‌اله؛ نوابخش، مهرداد؛ زنجانی، حبیب‌اله. (1395). بررسی نقش سرمایه اجتماعی-فرهنگی بر مشارکت شهروندان در نوسازی بافت‌های فرسوده شهری (مطالعه موردی: شهر مشهد). دوفصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، 5(8)، 123-143.

ایزدی، پگاه. (1389). ساماندهی محلات حاشیه‌ای و مسئله‌دار شهر شیراز با استفاده از رویکرد بازآفرینی پایدار شهری (نمونه مورد: محله سعدی). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: علی موحد، دانشکده علوم زمین، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز.

آیینی، محمد؛ اردستانی، زهرا السادات. (1388). هرم بازآفرینی و مشارکت مردم، معیار ارزیابی برنامه‌های توسعه درونزای شهری. هویت شهر، 3(5)، 47-58.

پوراحمد، احمد؛ حبیبی، کیومرث؛ کشاورز، مهناز. (1389). سیر تحول مفهوم شناسی بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی نو در بافت‌های فرسوده شهری. مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، 1(1)، 92-73.

حبیبی، سید محسن؛ مقصودی، ملیحه. (1381). مرمت شهری. چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، ایران.

حناچی، پیروز. (1386). بررسی تطبیقی تجارب مرمت شهری در ایران و جهان. نشر سبحان، تهران.

زینل‌زاده، سجاد؛ جاهدقدمی، محمد. (1394). تبیین و اولویت‌سنجی ابعاد تأثیرگذار جهت تحقق نوسازی مشارکتی در بافت فرسوده شهری (نمونه موردی: محله شهید خوب‌بخت تهران). باغ نظر، 13(43)، 61-76.

سجادزاده، حسن؛ حمیدی‌نیا، مریم؛ دالوند، رضوان. (1396). سنجش و ارزیابی ابعاد محرک توسعه در بازآفرینی محله‌های سنتی (نمونه موردی: محله حاجی در بافت تاریخی شهر همدان). جغرافیا و توسعه، شماره 49، 1-22.

سعادتی، موسی؛ عباس‌زاده، محمد؛ نیازی، محسن؛ منتظری خوش، حسن. (1394). بررسی جامعه‌شناختی رابطه بین سرمایه اجتماعی و افسردگی (مورد مطالعه: زنان متأهل شهر تبریز). مطالعات اجتماعی-روانشناختی زنان، 13(1)، 89-110.

شیخی، ایوب؛ سهی، زهرا؛ رنجبر، مریم؛ اولادی، مریم. (1395). تبیین رابطه بین سرمایه اجتماعی و مدیریت شهری با نقش میانجی مشارکت شهروندان (مطالعه موردی: شهرداری کرمان). مدیریت شهری، شماره 43، 411-423.

صفایی‌پور، مسعود؛ دامن‌باغ، صفیه. (1398). تحلیل مولفه‌های بازآفرینی شهری در بافت فرسوده مرکزی شهر اهواز. نشریه علمی-پژوهشی برنامه‌ریزی توسعه کالبدی، 4(3)، 103-122.

عبداله‌زاده‌فرد، علیرضا. (1397). بررسی نقش سرمایه اجتماعی در ارتقاء رفتار شهروندی ساکنان محله‌‌های شهری (مطالعه موردی: محله ابیوردی و کوی دانشگاه، شیراز). مطالعات محیطی هفت‌حصار، 6(23)، 5-18.

عزتی، یونس؛ حقیقتیان، منصور؛ مؤذنی، احمد. (1397). مطالعه جامعه­شناختی رابطه سرمایه اجتماعی با توسعه فرهنگی. مطالعات میان­فرهنگی، 14(38)، 37-64.

غیاثی‌ندوشن، سعید؛ امین‌الرعایا، احسان. (1395). بررسی تأثیر ابعاد سرمایه اجتماعی و سرمایه فکری بر میزان بهره‌وری منابع انسانی، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)، 25(80)، 183-209.

فلاح‌زاده، سجاد؛ محمودی پاتی، فرزین. (1394). اولویت‌بندی سیاست‌های مشارکتی در بازآفرینی شهری با تأکید بر احتمال وقوع ناسازگاری میان بهره‌وران (مطالعه موردی: برنامه بازآفرینی بافت قدیم آمل). مطالعات شهری، 4(15)، 5-16.

لطفی، سهند. (1390). بازآفرینی شهری فرهنگ­مبنا: تأملی بر بن‌مایه‌های فرهنگی و کنش بازآفرینی. هنرهای زیبا معماری و شهرسازی، 3(45)، 62-49.

لطفی، سهند. (1390). تبارشناسی بازآفرینی شهری از بازسازی تا نوزایی. تهران: آذرخش.

معتمدی‌مهر، اکبر؛ حسن‌پور، رضا؛ رضایی، رقیه. (1393). بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری با تأکید بر مشارکت مردمی (مطالعه موردی: محله قیلر قروه). چشم‌انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، شماره 26، 29-44.

نژاد ابراهیمی، احد؛ نژداغی، نسترن. (1397). تدوین چارچوب مفهومی بازآفرینی شهری اجتماعمحور مبتنی بر آموزش در بافت‌های تاریخی. دانش شهرسازی، 2(3)، 21-34.

نقدی، اسداله؛ کولیوند، شکیبا. (1394). بررسی مشارکت اجتماعی شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری (مورد مطالعه: ساماندهی بافت فرسوده خیابان مدرس کرمانشاه). فصلنامه مدیریت شهری، 7(21)، 1-20.

نوریان، فرشاد؛ آریانا، اندیشه. (1391). تحلیل چگونگی حمایت قانون از مشارکت عمومی در بازآفرینی شهری مطالعه موردی: میدان امام علی (عتیق) اصفهان. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، 17(2)، 15-28.

Bakar, A. H. A., & Cheen, K. S. (2013). A framework for assessing the sustainable urban development. Procedia-Social and Behavioral Sciences, Vol 85, 484-492.

Bevilacqua, C; Calabro, J. Maione, C. (2013). The Rule of Community in Urban Regeneration: Mixed Use Area Approach in USA Proceeding REAL CORP 2013. Rome: Tagungsb. Pp. 20-23.

Blessi, G. Tremblay, D. Sandri, M & Pilati, T. (2012). New trajectories in urban regeneration processes: Cultural capital as source of human and social capital accumulation – Evidence from the case of Tohu in Montreal, Cities, 29(6), 397-407.

Chang, H. & Chuang, S. (2011). Social capital and individual motivations on knowledge sharing: Participant involvement as a moderator, Information & Management, Vol 48, 9–18.

Christelle, B., & Damidavičiūtė, A. (2016). Urban Regeneration in Rio de Janeiro Favelas during the Olympic games of 2016”. Master Thesis in Development & International Relations, Supervisor: Malayna Raftopoulos.

Dean, K., & Trillo, C. (2019). Assessing sustainability in housing led urban regeneration: Insights from a housing association in Northern England. Architecture MPS, 15(2), 1-18.

Gülümser, A., Levent, T., Nijkamp, P. and Poot, J., 2012. The Role of Local and Newcomer Entrepreneurs in Rural Development: A Comparative Meta-analytic Study, Research Memorandum 2012-1, Faculty of Economics and Business Administration, Vrije University.

Hall, P., 2016, Towards a General Urban Theory, New York University site, Longman Australia publishers.

Hong, Y. (2018). Resident participation in urban renewal: Focused on Sewoon Renewal Promotion Project and Kwun Tong Town Centre Project. Frontiers of architectural research, 7(2), 197-210.

Kotze, N., & de Vries, L. (2019). Resuscitating the African Giant: Urban Regeneration and Inner city Redevelopment Initiatives along the ‘Corridors of Freedom ‘in Downtown Johannesburg. Geographia Polonica, 92(1), 57-70.

Leary, M.E., McCarthy, J. (2013). Companion to Urban Regeneration, NewYork: Routledge.

Whipple, J. M. Wiedmer, R. & Boyer, K. (2015). A dyadic investigation of collaborative competence, social capital, and performance in Buyer-Supplier relationships. Journal of supply chain management, 51(2), 3-21.

Yung, E. H. K., Zhang, Q., & Chan, E. H. (2017). Underlying social factors for evaluating heritage conservation in urban renewal districts. Habitat International, Vol 66, 135-148.

Zhai, B & Ng, M.K. (2013). Urban regeneration and social capital in China: A case study of the Drum Tower Muslim District in Xi’an. Cities, Vol 35, 14–25.