بررسی قاعده قوامیت مردان بر زنان از منظر تفاوت های زیستی

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 10، دوره 14، شماره 52، شهریور 1400، صفحه 187-205   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2021.1941056.2176

نویسندگان

بتول دوست محمدی¹؛ علی رفیعی مقدم^{* 2}؛ محمد اکبری³

¹دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.

²استادیار حقوق خصوصی، گروه حقوق، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه باهنر، کرمان، ایران. (نویسنده مسئول)

³استادیار فلسفه،گروه فلسفه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه باهنر، کرمان، ایران.

چکیده

زمینه و هدف: قاعده فقهی قوامیت رجال بر زنان بر اساس آیه 34 سوره مبارکه نساء است که منشأ قواعد و قوانین بسیار در فقه و حقوق به ویژه در حقوق خانواده و روابط زن و مرد شده است. سرپرستی مرد بر زن در نظام اسلامی در مواردی از قبیل تمکین زن از شوهر؛ تعیین محل سکونت؛ حق مخالفت مرد با شغل زن؛ تابعیت؛ ولایت شوهر بر اطفال و ... جلوه کرده است. لذا این سوال مطرح است که آیا این قاعده می‌تواند علت سرپرستی مردان بر زنان باشد؟
روش‌شناسی: این مقاله به شیوه تحلیلی- توصیفی نگارش یافته است.
یافته‌ها و نتایج: بعضی دیدگاه‌ها در تفسیر آیه «بما فضل الله بعضهم علی بعض» بیش از ده مورد را در اثبات برتری مردان بر زنان برشمرده‌اند؛ برتری در عقل، زیادی دین و یقین در مردان، تحمل شداید و کارهای سخت و سنگین، فیزیک بدنی مردان، پرداخت نفقه و مخارج خانه و در آخر حکم و امر الهی. عده‌ای معتقدند؛ بهترین تفسیر از آیه مذکور، با توجه به سیاق آیات قبل و بعد و حتی صدر و ذیل آیه، مربوط به روابط زن و مرد در خانواده است. عده دیگر با تعمیم علت‌هایی همانند قوای عقلانی، حکم آیه را به جامعه تسری داده و معتقد به سرپرستی نوع مردان بر نوع زنان هستند، گرچه دلایل علمی محکمی وجود دارد که تفاوت زیستی مردان و زنان را جز در امور جنسی، به شدت نفی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

قوامیت مردان بر زنان؛ مغالطه طبیعت گروانه؛ نژاد پرستی؛ برتری جنسیت

مراجع