شیوه‌های شخصیت‌پردازی در برۀ گمشدۀ راعی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 13، پیاپی 48، تیر 1400، صفحه 41-63   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1868811.1392

نویسنده

یدالله بهمنی مطلق^*

دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

چکیده

شخصیت یکی از ارکان اصلی داستان است که بدون آن خلق داستان امکان­پذیر نیست؛ اما پردازش این عنصر داستانی یکی از سازوکارهایی است که توانمندی نویسنده را در آفرینش اثری ماندگار نشان می ­دهد. هوشنگ گلشیری یکی از داستا­ن­ نویسان صاحب­ سبک معاصر است که آثار برجسته­ ای از خود برجای گذاشته است. «برۀ گمشدۀ راعی» از داستان­ های بلند، پرکشش و تأثیرگذار اوست که به بازتاب سرخوردگی روشنفکران در دهۀ پنجاه پرداخته است. شخصیت ­پردازی در این اثر برجستة ادبی موضوع مقالة حاضر است که نگارنده تلاش نموده به روش توصیفی- تحلیلی به کشف شیوه­ های شخصیت­ پردازی در این اثر دست یابد. یافته­ های پژوهش نشان می­ دهد گلشیری با روش­ های مختلف شخصیت ­پردازی آشناست و از هریک به اندازه و فراخور موقعیت و فضای داستان استفاده نموده است. نام­ ها را نسبتاً قدیمی انتخاب کرده که رنگ مذهبی برجسته ­تری دارند و غالباً با مسمای خود مناسبت دارند. توصیف شخصیت ­ها، محیط، گفت­ وگوها و... در خدمت فضای داستان هستند. شیوۀ جریان سیال ذهن در تمام اجزای داستان محسوس است. رمزگونگی از نکات اصلی این داستان است و نویسنده تلاش نموده در فضای سیاسی- اجتماعی معاصر، خلف صدقی از آثار نمادین گذشته برجای بگذارد.

کلیدواژه‌ها

عناصر داستان؛ شخصیت پردازی؛ داستان؛ گلشیری؛ برۀ گمشدۀ راعی

مراجع

کتاب ها

اخوت، احمد (1371) دستور زبان داستان، چاپ اول، اصفهان: نشر فردا.

ایرانی، ناصر(1364) داستان، تعاریف، ابزارها، عناصر، جلد اول، چاپ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

براهنی، رضا (1372) قصه نویسی، چاپ چهارم، تهران: نگاه.

پراپ، ولادیمیر (1368) ریخت شناسی قصه های پریان، ترجمة فریدون بدره ای، چاپ اول، تهران: توس.

حافظ، شمس الدین محمد (1371) دیوان حافظ، تصحیح قزوینی-غنی، چاپ چهارم، تهران: اساطیر.

روزبه، محمدرضا (1381) ادبیات معاصر ایران نثر، چاپ اول، تهران: نشر روزگار.

سعدی، مصلح الدین (1374) گلستان، به تصحیح غلامحسین یوسفی، چاپ چهارم، تهران: خوارزمی.

عبداللهیان، حمید (1381) شخصیت و شخصیت پردازی در داستان معاصر، چاپ اول، تهران: آن.

فاطمی، جلال(1380) نقد و بررسی آثار هوشنگ گلشیری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

قلاوندی، زیبا (1388) بررسی و تحلیل شخصیت، زاویه‌دید و راوی در رمان‌های برجستۀ معاصر فارسی، رساله دکتری، دانشگاه شیراز.

گلشیری، هوشنگ (1356) برۀ گمشدۀ راعی، چاپ اول، تهران: کتاب زمان.

میرصادقی، جمال (1385) عناصر داستان، چاپ پنجم، تهران: سخن.

میرعابدینی، حسن (1369) صد سال داستان نویسی در ایران، جلد 2، چاپ دوم، تهران: تندر.

عابدی، داریوش (1371) پلی به سوی داستان نویسی، تهران: مدرسه.

واعظ، نهال و نجفی‌عرب، ملاحت (1394) در مسیر باد (نقدی بر داستان های هوشنگ گلشیری)، چاپ اول، تهران: انتشارات علم و دانش.

مقالات

هاشمیان، لیلی و صفایی صابر رضوان (1389) شخصیت پردازی در شش داستان کوتاه از هوشنگ گلشیری، پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی، دوره 1، شماره 2، صص 169- 191.