بررسی و تحلیل بومی گرایی و ادبیات عامه در آثار ابراهیم گلستان

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 13، پیاپی 48، تیر 1400، صفحه 225-252   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.685947

نویسندگان

مرضیه کمالی سروستانی¹؛ سید کاظم موسوی^{* 2}؛ اسماعیل صادقی³؛ سید جمال الدین مرتضوی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

²استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران.

چکیده

در دهه ­های اولیۀ قرن حاضر، در ادبیات داستانی، جریان بازگشت به اصل، با عنوان بومی­ گرایی پدید آمد. بومی­ گرایی را در گسترده­ ترین معنا می­ توان آموزه ­ای دانست که خواستار باز آمدن، باز آوردن یا ادامه رسوم، باورها و ارزش ­های فرهنگی و بومی است. ابراهیم گلستان که با زبان خاص خود موفق به خلق آثاری مانا در زمینۀ داستان­ های بومی شده، به زیبایی و در موارد ضروری از فضای بومی محلی برای رساندن مفهوم به خواننده بهره گرفته است. زبان و بیان بومی و محلی و اعتقادات محلی از زبان شخصیت­ های داستانی این نویسنده، نه تنها در پیشبرد داستان مؤثر است، بلکه زبان و بیان محلی به همراه باورهای بومی، راهی برای بیان و مقابله و مبارزۀ نویسندگان با معضلات و مشکلات اجتماعی، اعتقادات نادرست و خرافی، فقر اقتصادی و به همراه آن فقر فرهنگی است. این زبان، به خواننده یاری می­رساند تا خود را در فضای مورد نظر نویسنده قرار دهد و شخصیت­ های داستان برای او باورپذیر شود. گلستان به نحوی شایسته از عناصر بومی بهره گرفته و در عرصۀ ادبیات بومی محلی به موفقیت دست یافته. در این تحقیق کوشیده شده تا پس از بررسی ویژگی­ های بومی­ گرایی در ادبیات، براساس شیوه کتابخانه ­ای و با دیدگاه تحلیلی – توصیفی، به تطبیق داده ها با آثار بومی  گرایی ابراهیم گلستان پرداخته شود و ویژگی­ های بهره­گیری نویسنده از فضا، اندیشه، آداب و رسوم و کلام بومی و در نهایت  شکل­ گیری فرم داستانی و سبک نگارشی وی تبیین شود.

کلیدواژه‌ها

داستان؛ ادبیات بومی؛ فرهنگ محلی؛ ابراهیم گلستان

مراجع

کتاب ها

بروجردی، مهرزاد (1378) روشنفکران ایرانی و غرب، ترجمـۀ جمشـید شـیرازی، چـاپ سـوم، تهران: فرزان.

پارساپور، زهرا (1387) نقد بوم گرا (ادبیات و محیط زیست)، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

جاهد، پرویز (1385) نوشتن با دوربین رو در رو با ابراهیم گلستان، تهران: نشر اختران.

جمالزاده، سید علی محمد (1381) سر و ته یک کرباس، تهران: نشرسخن.

روح الامینی، محمود (1368) زمینه فرهنگ شناسی، تهران: نگاه.

شیری، قهرمان (1386) مکتب های داستانویسی در ایران، تهران: نشرچشمه.

صادقی شهیر، رضا (1397) اقلیم داستان؛ داستان‌های اقلیمی و روستایی ایران از آغاز تا انقلاب اسلامی، تهران: نشر ورا.

کامشاد، حسن ( 1384) پایه گذاران نثر جدید فارسی، تهران: نی.

گلستان، ابراهیم (1346) شکار سایه، چاپ دوم، تهران: چاپ میهن.

گلستان، ابراهیم (1348) مد و مه، تهران: نشر روزن.

گلستان، ابراهیم (1372) جوی و دیوار و دشنه، چاپ پنجم، تهران: نشر روزن.

گلستان، ابراهیم (1383) از روزگاررفته حکایت، تهران: بازتاب نگار.

گلستان، ابراهیم (1384) خروس، تهران: اختران.

گلستان، ابراهیم (1387) اسرار گنج دره جنی، تهران: بازتاب نگار.

گلستان، ابراهیم (1387) آذر ماه آخر پاییز، تهران: بازتاب نگار.

محجوب، محمدجعفر (1375) ادبیات عامیانه ایران، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

میرصادقی، جمال (1360) ادبیات داستانی، تهران: ماهور.

میرعابدینی، حسن (1377) صدسال داستان نویسی ایران، تهران: چشمه.

مقالات

آژند، یعقوب (1319) وضع ادبیات داستانی در قبل و بعد از انقلاب، نشریۀ سوره، دورة دوم، شمارة12،صص11.

بیهقی، حسین علی (1388) حماسه های دینی شفاهی در ادب عامه، نامۀ پژوهش، شمارۀ 15، صص171-179.

خرمشاهی، بهاءالدین (1385) مقاله فرهنگ عامه در ادب کهن، مجلۀ سخن، شمارۀ 22، صص110-125.

دستغیب، عبدالعلی (1380) درباره ادبیات بومی، مجلۀ ادبیات داستانی، شمارۀ 56، صص14-17.

شیری، قهرمان (1382) پیش درآمدی بر مکتب داستان نویسی درادبیات معاصر ایران، نشریۀ ادبیات وعلوم انسانی تبریز، دورۀ 46، شمارۀ 189، صص147-190.

مشتاق مهر، رحمان و صادقی شهپر،رضا (1389) ویژگی های اقلیمی وروستایی در داستان نویسی خراسان، جستارهای ادبی، دورۀ 43، شمارۀ 1، صص81-108.

هدایت، صادق (1378) جمع آوری فرهنگ عامه، مجلۀ سخن، شمارۀ 28، صص231-240.