تحلیل اثرات مخاطرات محیطی بیولوژیکال بر فضاهای شهری با تأکید بر پاندمی کرونا (مطالعه موردی: شهر تبریز)

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 11، شماره 41، اردیبهشت 1401، صفحه 143-154   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

حمیده غلامی¹؛ علی پناهی^{* 2}؛ حسن احمدزاده²

¹دانشجوی دکتری جغرافیا وبرنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

²استادیارگروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

طی دوره‌های تاریخی مخاطرات بیولوژیکال و بیماری‌های همه‌گیر متعددی همچون مالاریا، آنفولانزا و غیره در عرصه‌ی جهانی موجبات آسیب‌های جبران‌ناپذیری در سکونتگاه‌های انسانی گردیده‌اند. در این بین، یکی از مخاطرات بیولوژیکالی که از سال 2019 در تمامی نقاط جهان گسترش یافته است، ویروس کرونا (کووید-19) می‌باشد. با توجه به اثرات منفی این بیماری (سلامتی افراد، اجتماعی و اقتصادی) در مناطق مختلف و شرایط زیست شهرها، هدف از تحقیق حاضر بررسی اثرات این مخاطره در فضاهای شهری تبریز و ارائه‌ی راهکارهایی برای بهبود وضعیت و مواجهه با سایر بیماری‌های همه‌گیر می‌باشد. بنابراین، تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت تحلیلی-اکتشافی می‌باشد که به‌منظور تحلیل داده‌ها از مدل کیفی تحلیل عاملی کیو Q استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق شامل مدیران و کارشناسان شهری و نخبگان دانشگاهی است که حجم نمونه با استفاده از روش دلفی 15 نفر تعیین شده است. بر مبنای مدل تحلیل عاملی کیو و واریانس استخراج‌شده می‌توان عنوان کرد که سه عامل یا اثر اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی-فردی در راستای اثرات ویروس کرونا در شهر تبریز بیان گردیده‌اند که در مجموع 822/76 درصد از واریانس کل را تبیین می‌کنند. همچنین مهمترین اثرات ناشی از شیوع ویروس کرونا مربوط به مؤلفه‌های اقتصادی همچون تضعیف ساختار اقتصادی شهر، از بین رفتن امنیت شغلی، پایین آمدن میزان درآمد و پس‌انداز و افزایش بیکاری و تعدیل نیرو در برخی بخش‌های اقتصادی می‌باشد. پس از اثرات اقتصادی نیز به ترتیب اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی-فردی بیشترین آسیب‌های واردشده به شهر تبریز ناشی از شیوع ویروس کرونا را به خود اختصاص داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

مخاطرت محیطی؛ مخاطرات بیولوژیکال؛ پاندمی کرونا؛ شهر تبریز

مراجع

ایمانی جاجرمی، حسین. (1399). پیامدهای اجتماعی شیوع ویروس کرونا در جامعه‌ی ایران. ارزیابی تأثیرات اجتماعی، دوره‌ی 1، شماره 2، صص 103-87.

حیدری، مرتضی. (1399). ضرورت مدیریت دانش در بحران کرونا ویروس جدید (کووید-19). تصویر سلامت، دوره‌ی 11، شماره 2، صص 97-97.

طهماسبی‌مقدم، حسین؛ احدنژاد روشتی، محسن؛ حیدری، محمدتقی؛ شغلی، علیرضا. (1400). تبیین عوامل مؤثر بر تاب‌آوری اجتماعی در برابر مخاطرات بیولوژیکال با تأکید بر کووید-19 (مطالعه موردی: شهر زنجان). جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 37، صص 19-1.

Biswas, P.P. (2020). Skewed urbanisation and the contagion. Econ. Polit. Wkly, 55(16), 13–15.

Castillo, R., & Amoah, P.A. (2020). Africans in post-COVID-19 pandemic China: is there a future for China’s ‘new minority’? Asian Ethn, 21(4), 560–565.

de Oliveira, L.A., & de Aguiar Arantes, R. (2020). Neighborhood effects and urban inequalities: the impact of covid-19 on the periphery of Salvador, Brazil. City Soc, 32(1), 1-7.

Duggal, R. (2020). Mumbai's struggles with public health crises from plague to COVID-19. Econ. Polit. Wkly, 55(21), 17–20.

Finn, B.M., & Kobayashi, L.C. (2020). Structural inequality in the time of COVID-19: Urbanization, segregation, and pandemic control in sub-Saharan Africa. Dial. Hum. Geogr, 10(2), 217–220.

Fong, M. W., Gao, H., Wong, J. Y., Xiao, J., Shiu, E. Y. C., & Ryu, S. (2020). Nonpharmaceutical measures for pandemic influenza in nonhealthcare settings-social distancing measures, Emerging Infectious Diseases, 26 (5), 976–984.

Jon, I. (2020). A manifesto for planning after the coronavirus: towards planning of care. Plan. Theory, 19(3), 329–345.

Kihato, C.W., & Landau, L.B. (2020). Coercion or the social contract? COVID 19 and spatial (in) justice in African cities. City and Soc, 32(1), 1-4.

Lee, W., Kim, H., Choi, H, M., Heo, S., Fong, C, K. Yang, J., Park, C., Kim, H., & Bell, L, B. (2021). Urban environments and COVID-19 in three Eastern states of theUnited States, Science of the Total Environment, 779, 1-10.

Matthew, R.A., & McDonald, B. (2006). Cities under siege: urban planning and the threat of infectious disease. J. Am. Plan. Assoc, 72(1), 109–117.

Mendes, L. (2020). How can we quarantine without a home? Responses of activism and urban social movements in times of COVID-19 pandemic crisis in Lisbon. Tijds. Voor econ. en Soc. Geog, 111, 318–332.

Mishra, S, V., Gayen, A., & Haque, SK, M. (2020). COVID-19 and urban vulnerability in India. Habitat International, 103, 1-11.

O’Brien, K., Sygna L., & Haugen, J. E. (2004). Vulnerable or Resilient? A Multi-Scale Assessment of Climate Impacts and Vulnerability in Norway. Climatic change, 64(1-2), 193-225.

Rutynskyi, M., & Kushniruk, H. (2020). The impact of quarantine due to COVID-19 pandemic on the tourism industry in Lviv (Ukraine). Probl. Perspect. Manag, 18(2), 194–205.

Shammi, M., Bodrud-Doza, M., Towfiqul Islam, A.R.M., & Rahman, M.M. (2020). COVID-19 pandemic, socioeconomic crisis and human stress in resource-limited settings: a case from Bangladesh. Heliyon, 6(5), 1-7.

Sharifi, A., & Khavarian-Garmsir, A. R. (2020). The COVID-19 pandemic: Impacts on cities and major lessons for urban planning, design, and management. Science of the Total Environment, 749, 1-14.

Spaans, M., & Waterhout, B. (2017). Building up resilience in cities worldwide–rotterdam as participant in the 100 Resilient Cities Programme, Cities 61, 109–116.

United Nations. (2015). Sendai framework on disaster risk reduction 2015–2030. UN Office for disaster risk reduction. New York: United Nations.

Wade, L. (2020). An unequal blow. Science, 368(6492), 700–703.

Wasdani, K.P., & Prasad, A. (2020). The impossibility of social distancing among the urban poor: the case of an Indian slum in the times of COVID-19. Local Environ. 25(5), 414–418.

World Bank. (2019). Action plan on climate change adaptation and resilience: Managing risks for a more resilient future. Washington, DC: World Bank.

World Health Organization. (2020a). WHO Director-General's Opening Remarks at the Media Briefing on COVID-19 - 11 March 2020. [WWW Document]. URL. https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-opening-remarks-at-themedia-briefing-on-covid-19—11-march-2020. (Accessed 12 June 2020).

World Health Organization. (2020b). Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): Situation Report- 144. [WWW Document]. URL. https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/situation-reports/20200612-covid-19-sitrep-144.pdf?sfvrsn=66ff9f4f_2. (Accessed 12 June 2020).

Wu, C. (2020). The dynamics of trust before, during, and after the COVID-19 outbreak. Canadian Sociological Association, Societe canadienne di sociologie. York University.

Zhang, P., Zhang, L., Chang, Y., Xu, M., Hao, Y., Liang, S., Liu, G., Yang, Z., & Wang, C. (2019). Food-energy-water (FEW) nexus for urban sustainability: a comprehensive review. Resour. Conserv. Recycl, 142, 215–224.

Zhu, Y., Xie, J., Huang, F., & Cao, L. (2020). Association between short-term exposure to air pollution and COVID-19 infection: evidence from China. Sci. Total Environ, 727, 1-13.