سطح بندی روستاها بر اساس شاخص های زیست پذیری (مطالعه موردی: سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 11، دوره 18، شماره 1 - شماره پیاپی 62، خرداد 1402، صفحه 155-168   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نسرین نیکدل¹؛ رفعت شهماری اردجانی^{* 2}؛ سیده صدیقه حسنی مهر³؛ حسین اصغری⁴

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.

²استادیار گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.

³دانشیار، گروه جغرافیا، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران.

⁴استادیارگروه جغرافیا، واحدآستارا، دانشگاه آزاد اسلامی،آستارا، ایران

چکیده

مقدمه: امروزه بهبود زیست پذیری در روستاها و شهرها، یکی از اهداف اصلی برنامه ریزان در هر کشور است.برای این منظور در درجه اول باید شناخت دقیق و همه جانبه ای از زیست پذیری و شاخص های آن به عمل آید تا بتوان بر اساس آن روستاها را سطح بندی و پس از آن جهت ارتقاء آنها برنامه ریزی نمود.
هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر سطح بندی روستاهای شهرستان صومعه سرا بر اساس شاخص های زیست پذیری است.
روش شناسی تحقیق: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش شناسی توصیفی- تحلیلی  است. جامعه آماری تحقیق 22790 خانوار روستاهای شهرستان صومعه سرا است. برای دستیابی به هدف پژوهش، از منابع کتابخانه ای و مطالعات میدانی مبتنی بر توزیع پرسش‌نامه و مصاحبه با 377 نفر از سرپرستان خانوارهای ساکن در روستاهای نمونه(20 روستای منتخب به روش نمونه گیری طبقه ای و به طور تصادفی ساده) بهره گرفته شد. برای تحلیل اطلاعات از روش آماری Tو تحلیل رگرسیون و روش تصمیم گیری کوپراس استفاده شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش، سکونتگاههای روستایی شهرستان صومعه سرا است.
یافته ها و بحث: یافته های حاصل از آزمون T تک نمونه ای نشان می دهد که از میان 24 شاخص مورد بررسی تعداد 8 شاخص بالاتر از حد میانه نظری 3 است که نشان دهنده وضعیت زیست پذیری بالاتر از متوسط در این شاخص ها می باشد. بر اساس یافته های رگرسیون اگرچه فاصله از مرکز شهر صومعه سرا نمی تواند زیست پذیری روستاهای شهرستان صومعه سرا را تبیین نماید اما فاصله از مرکز استان(شهر رشت) به میزان 534/0- تغییرات در میزان  زیست پذیری روستاهای شهرستان صومعه سرا  را تبیین می نماید. همچنین نتایج کوپراس نشان می دهد که  سطح بندی  روستاهای مورد مطالعه از قاعده مشخصی پیروی نمی نماید به طوری که روستای هندخاله (با فاصله 19) و روستای چکور (با فاصله 5/13)کیلومتر از مرکز شهر صومعه سرا به ترتیب در سطوح خیلی مطلوب و خیلی نامطلوب  از نظر زیست پذیری قرار دارند.
نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد که زیست پذیری روستاهای شهرستان صومعه سرا بر اساس شاخص های مورد بررسی در یک سطح قرار ندارند.

کلیدواژه‌ها

شاخص های زیست پذیری؛ سطح بندی؛ نواحی روستایی؛ شهرستان صومعه سرا

مراجع

آذر، ساجده. (1394). ارزیابی و تحلیل سطح زیست پذیری سکونتگاه های روستایی ناحیه بلوچستان با تاکید بر توسعه پایدار(مطالعه موردی: دهستان دامن، شهرستان ایرانشهر)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی.

اصلاح عربانی، ابراهیم. (1387). کتاب گیلان، شهرستان­های گیلان (شهرها، بخشها، دهستانها و روستاها)، چاپ اول، تهران: گروه پژوهشگران ایران، جلد 5.

ال بیکر، ترز .(1386)، نحوه انجام تحقیقات اجتماعی. ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نشرنی.

جعفری اسدآبادی، حمزه. (1392). بررسی زیست پذیری شهرها در راستای توسعه پایدار شهری: مورد مطالعه کلانشهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری. دانشگاه خوارزمی، دانشکده جغرافیا، گروه برنامه­ریزی شهری.

پاداشی املشی، علیرضا؛ ایرانی بهبهانی، هما؛ خاکپور، مژگان و بندرآباد، علیرضا. (1400). بررسی تحلیلی معماری بومی در راستای ارائه شاخص های زیست پذیری (محدوده مورد مطالعه: شهر املش). مطالعات برنامه ریزی سکونتگاههای انسانی،16(4)، 697-710.

حکمت نیا، حسن؛ موسوی، میرنجف؛ سبحانی، نوبخت و سلمان زاده، سینا. (1401). تحلیل و ارزیابی زیست پذیری در بافتهای فرسوده شهری (مطالعه موردی: شاهین دژ). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاههای انسانی، 17(1)، 33-47.

خراسانی، محمد امین؛ رضوانی، محمدرضا؛ مطیعی لنگرودی، سیدحسن و مجتبی رفیعیان. (1391). سنجش و ارزیابی زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری (مطالعه موردی: شهرستان ورامین). پژوهش­های روستایی، 3(4)، 79-104.

خراسانی، محمدامین. (1395). تاملی در مفهوم زیست پذیری،شناخت،سنجش و رویکردها. دوماهنامه پژوهش درهنر و علوم انسانی، 1(9)، 2-15.

رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا؛ داوود مهدوی، مهدی پورطاهری. (1389). فرایند بومی سازی شاخص­های توسعه پایدار گردشگری روستایی در ایران. پژوهش­های روستایی، 1(4)، 1-41.

زاهدی یگانه، امیر؛ شمس، مجید و خادم الحسینی، احمد. (1401). تحلیل زیست پذیری شهری در کلانشهر اصفهان با تأکید بر شاخص­های اجتماعی - فرهنگی. مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاههای انسانی، 17(4)، 933-946.

ساروخانی، باقر. (1380). روش های تحقیق در علوم اجتماعی (جلد سوم، روش­های کمّی: آمارپیشرفته)، چاپ سوم، تهران: نشر دیدار.

سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان گیلان. (1395). سالنامه آماری استان گیلان. معاونت آمار و اطلاعات.

ساسان­پور، فرزانه؛ سارا علیزاده و حوریه اعرابی مقدم. (1397). قابلیت زیست پذیری مناطق شهری ارومیه با مدل RALSPI.  نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 18(48)، 241-258.

سجاسی قیداری، حمدالله؛ صادقلو، طاهره و حمیده محمودی. (1398). رتبه بندی روستاها براساس شاخص­های زیست پذیری (مطالعه موردی: دهستان نظام آباد شهرستان آزادشهر). پژوهش­های جغرافیای انسانی، 51(1)، 129-144.

شماعی، علی و لیلا بیگدلی. (1395). ابعاد زیست پذیری در منطقه 17 تهران، جغرافیا (فصلنامه علمی-پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران). 14(50)، 171-191.

علینقی­پور، مریم؛ پوررمضان، عیسی و مولائی هشجین، نصرالله. (1400). تبیین زیست پذیری سکونتگاه­های روستایی پیرامون کلانشهر رشت. فصلنامه توسعه فضاهای پیراشهری، 3(2)، 128-107.  

عیسی­لو، علی­اصغر؛ بیات، مصطفی و بهرامی، عبدالعلی. (1393). انگاره زیست پذیری رهیافتی نوین جهت ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی (مطالعه موردی: شهرستان قم، بخش کهک). فصلنامه مسکن ومحیط روستا، 146، 120- 107.

قراگوزلو، هادی و مرضیه شوقی. (1397). ارزیابی سطوح زیست پذیری نواحی روستایی (مطالعه موردی: بخش کاکی شهرستان دشتی). جغرافیا و روابط انسانی، 1(3)، 353-358.

منظم اسماعیل­پور، علی؛ شاهوردی، حدیث؛ رومیانی، احمد و الیاس چهرازی. (1397). اولویت بندی مناطق روستایی براساس شاخص­های زیست پذیری روستایی (مطالعه مورد: بخش زاغه، شهرستان خرم آباعلی منظم اسماعیل پور حدیث شاهوردی احمد رومیانی الیاس چهرازید). مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 13(4)، ۹۷۱-۹۸۸.

نیکدل، نسرین. (1389). بررسی عوامل موثر در افزایش مدت ماندگاری گردشگران در شهرستان صومعه­سرا. پایان­نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد اسلامی رشت.

Boncinelli, F., Francesco R., Gabriele P., & Leonardo, C. (2015). The determinants of quality of life in rural areas from a geographic perspective: The case of Tuscany. Review of Urban and Regional Development Studies, RURDS Vol. 27, No.2.

Chang,C.,Wen, Z.,Shu,L., Lu,C., Gu,S., Su, J.,He,M., Xing, K.(2015). Study of an evaluation index system of well-off water conservancy in Yunnan Province, Remote Sensing and GIS for Hydrology and Water Resources (IAHS Publ. 368, 2015) (Proceedings RSHS14 and ICGRHWE14, Guangzhou, China.

Chao, A., Jost, L., Hsieh, T. C., Ma, K. H., Sherwin, William B., Rollins, Lee Ann. (2015). Expected Shannon Entropy and Shannon Differentiation between Subpopulations for Neutral Genes under the Finite Island Model, Published online 2015 Jun 11, 10(6), 1-34

Deng, Y. (2015). Deng entropy: a generalized Shannon entropy to measure uncertainty. Preprint submitted to Elsevier January 31, 2015, 1-20.

Faiz, A., Faiz, A., Wang, W., & Bennett, C. (2012). Sustainable rural road for livelihood sand livability. Procedia-Social and Behavioral Sciences. London, 53(3), 1–8.

Hashemkhani Zolfani, S., & Bahrami, M. (2014). Investment prioritizing in high tech industries based on SWARA-COPRAS approach. Technological and Economic Development of Economy, 20(3),534-553.

Kennedy, R. J., & Buys, L. (2010). Dimensions of liveability: a tool for sustainable cities.In Proceedings of SB10mad Sustainable Building Conference, Madrid, 1-11.

 Nasr Eldin, R., Abdel Fattah , D.,  & Aboubakr, D. (2017).  Urban Livability Dimensions in the Egyptian New Cities. Case study: Sheikh Zayed city, International Conference for Sustainable Design of the Built Environment (SDBE 2017), At london.

Newman, P.(1999). Sustainability and cities: extending the metabolism model, Landscape and Urban Planning, 44(1999), 219-226.

Nora Mohammed, R. H. (2017). Livable city as a new approach for sustainable urban planning. International Journal of Engineering Research and Science & Technology, 6(3), 45-60.

Scheidl, M., So, Kai & Edwards, R. (2015). Village of Galahad Viability Review, Viability Plan, Alberta Municipal Affairs, Government of Alberta, Printed in Canada, Print Version ISBN No.: 978-1-4601-2339-3.

Victorian Competition and Efficiency Commission. (2008). A state of liveability: An in inguir in to enhancing victoria`s liveability. final report, public transport users Association Inc, 1-251.

Wang,  X.(2010). The research on the evaluation index system of livable rural areas in china-by the case of rural areas in Henan Province, Agricultural and Agricultural Science procedia, No1,pp456-461, International Conference on Agricultural Risk and Food Security 2010.