انگاره های موثر در شکل گیری رفتار سیاست خارجی ایران نسبت به حکومت منطقه اقلیم کردستان عراق (2003-2019)

فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مقاله 7، دوره 13، شماره 46، فروردین 1400، صفحه 119-134   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

سینا عمادی^{* 1}؛ رضا سیمبر²؛ احمد جانسیز³

¹دانشجوی دکتری دانشگاه گیلان

²دانشگاه گیلان رشت

³استادیار دانشگاه گیلان

چکیده

سوال اصلی این پژوهش بررسی مهم‌ترین انگاره‌های هویتی موثر بر شکل‌گیری رفتار سیاست خارجی ایران در قبال حکومت منطقه‌ای کردستان عراق می‌باشد که در سه سطح داخلی، ‌منطقه‌ای و بین‌المللی با رویکرد توصیفی و تحلیلی مورد ارزیابی قرار گرفته است. در بعد داخلی، تاثیر کردهای ایرانی ( به ویژه اهل سنت) در سه زمینه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی تبیین شده است. انگاره‌های سیاسی بویژه تلقی متفاوت نظام جمهوری اسلامی با تلقی برخی گروههای کرد ایرانی اپوزیسیون مورد حمایت حکومت اقلیم کردستان عراق "، به حاکم‌شدن فضای امنیتی بر سیاست خارجی ایران نسبت به حکومت اقلیم کردستان عراق منجرگردیده است. در زمینه اقتصادی، روابط طرفین با افزایش رشد مبادلات مواجه بوده که سهم مناطق کردنشین داخلی ایران اندک قلمداد می‌شود. گسترش همکاریهای فرهنگی دو جانبه نیز به جهت تمایزات هویتی محقق نشده است. در بعد هنجا‌رهای منطقه‌ای، اولویت نخست سیاست خارجی ایران بعد از 2003 تشکیل دولت مرکزی شیعی عراق تعریف گردید که بر روابط جمهوری اسلامی با حکومت اقلیم کردستان عراق تاثیر گذار بوده است. در بعد بین المللی نیز جمهوری اسلامی با شناسایی امریکا و اسرائیل به عنوان " دگرهای هویتی" درصدد کاهش نفوذ و استقرار آنان در خاک اقلیم کردستان عراق تمرکز داشته است.

کلیدواژه‌ها

سیاست خارجی؛ انگاره؛ هویت؛ دگر هویتی؛ دولت شیعی

مراجع

آقایی، سید داود و رسولی، ‌الهام، (1388)، «سازه‌انگاری و سیاست خارجی جمهوری اسلامی در قبال اسرائیل»، فصلنامه سیاست، دورة 39، شمارة 1، بهار.

احمدی، وحیده، (1396)، «راهبرد اسرائیل در قبال استقلال کردستان عراق»، سایت پژوهشکده مطالعات راهبردی، 17 مهر.

اخوان کاظمی، مسعود و رستمی، ‌فرزاد و شاهملکی، حامد، (1396)، «تحلیل رابطه اسرائیل و کردستان عراق و پیامدهای امنیتی آن برای جمهوری اسلامی ایران»، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره چهارم، زمستان.

اسدی،‌ علی‌اکبر و راست‌گو، محمد زمان، (1398)، «آیندة نظام سیاسی عراق: پیشران‌ها و سناریوهای پیشرو»، فصلنامة مطالعات سیاسی جهان اسلام، دورة 8، شماره 2، تابستان. 

اسلامی،‌ مسعود و شمس‌آبادی،‌ علی، ( 1397)، «عوامل ناکامی همه‌‌پرسی جدایی اقلیم کردستان عراق»، فصلنامة بین‌المللی ژئوپلیتیک، دورة 14، شماره 53، پاییز.

انتصار، نادر، (1380)، ملی‌گرایی قومی کردهای خاورمیانه و معضلات کردهای ترکیه، ترجمة طاهر سرحدی، تهران، نشر: مؤلف.

برزگر،‌کیهان، (1386)، «ایران و عراق جدید: چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو»، دانشنامة حقوق و سیاست.

پیشگاهی فرد، ‌زهرا و نصراللهی زاده بهرام، (1391)، «پیامدهای تشکیل حکومت ناحیه‌ای کردستان عراق در کردستان ایران»، ‌فصلنامة جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال23،‌ شمارة 2، تابستان.

ترابی، قاسم و محمدیان،‌ علی، (1395)، «تبیین تأثیرات تحولات عراق بر اقلیم کردستان»، فصلنامة علوم سیاسی، سال18، شمارة72، زمستان. 

جلال پور، شیوا و لطیفی نیا، علی، (1395)، «کالبدشکافی سیاست خارجی اسرائیل در قبال کردستان عراق»، فصلنامة تحقیقات جدید در علوم انسانی، سال 3، شمارة 11، پاییز.

حاتمی، محمدرضا و سانیار، میکائیل، (1396)، «همه‌پرسی اقلیم کردستان: منابع و تنگناهای تشکیل دولت مستقل»، فصلنامة مطالعات راهبردی، دورة20، شمارة76، تابستان.

رسولی ثانی‌آبادی(1391)، «بررسی هویت نظام جمهوری اسلامی ایران از منظر سازه‌انگاری»، فصلنامة علوم سیاسی، سال15، شمارة 58، تابستان.

روحی، ‌نبی‌الله، (1393)، «استراتژی رژیم صهیونیستی در اقلیم کردستان عراق و پیامدهای امنیتی آن بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامة آفاق امنیت، سال 7، شمارة 24، پاییز.

زارعی، بهادر، (1396)، «تحلیل چالش‌های اقلیم کردستان و حکومت مرکزی عراق و تأثیر آن بر آینده کشور»، فصلنامة سیاست،‌ دورة 47، زمستان.

دست مالچی، محمدعلی، ( 1393)، «فصلی نوین در روابط ایران و اقلیم کردستان عراق»، سایت دیپلماسی ایرانی، 11 دی.

دهقانی فیروزآبادی، سید جلال، (1394)، «نظریه و فرا نظریه‌ها در روابط بین‌الملل»، تهران: مخاطب. - ساجدی،‌ امیر و امجدیان، فرامرز، (1390)، «تأثیر فدرالیسم کردستان عراق بر هنجارهای سیاسی و قومیتی کردهای ایران»، فصلنامة دانشنامه، شمارة 14.

سیمیر، رضا و مرادی کلارده، سجاد، (1395)، «شکاف‌های اجتماعی عراق و تأثیرهای آن بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با محور بحران 2014»، دو فصلنامة پژوهشی جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، دورة 4، شمارة 2، پاییز و زمستان.

عبدالله خانی، علی، (1389)، «نظریه‌های امنیت»، تهران: موسسة فرهنگی و مطالعات ابرار معاصر تهران. 

عبداللهی،‌ محمد و قادر زاده، امید، (1388)، «هویت جمعی غالب کردها در کشورهای ایران و عراق»، نامة علوم اجتماعی، بهار.

فرزین راد، رؤیا و فروزان، یونس و عالی شاهی، عبدالرضا و مجیدی نژاد، سید علی، (1398)، «بررسی مسئله همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران»، مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری.

قهرمان پور، رحمان، (1393)، هویت و سیاست خارجی در ایران و خاورمیانه، تهران: روزنه.

کاویانی‌راد، مراد و بویه،‌ چمران، (1391)، «جایگاه مفهوم فضای حیاتی در شکل‌گیری سیاست خارجی عراق»، فصلنامة ژئوپلیتیک، سال 8، شماره 1، بهار. 

کریمی، پریسا و غلامی، طهمورث، (1396)، «سیاست کردی امریکا و روسیه؛ منافع و امنیت ملی ایران»، فصلنامة ژئوپلیتیک، سال 13، شماره 2، تابستان.

کریمی، زربان، (1398)، «مصاحبه با وزیر بازرگانی و صنایع اقلیم کردستان عراق»، سایت فراتاب، 26 آذر . 

متقی، ‌ابراهیم و سلطانی، ‌اسماعیل، (1392)، «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نسبت به عراق و تأثیر آن بر جایگاه منطقه‌ای ایران»، فصلنامة دانش سیاسی و بین‌الملل، سال 2، شماره 5، بهار. 

موسوی‌زاده، علیرضا و جاودانی‌مقدم، مهدی، (1394)، «جایگاه استراتژیک کردستان عراق در سیاست خارجی اسرائیل و الزامات سیاست خارجی جمهوری ایران»، دانشنامه حقوق و سیاست، شمارة 11، بهار و تابستان.

Cerny, J. (2014)." Deconstructing Ethnic Conflict and Sovereignty in Explanatory International Relations: The Case of Iraqi Kurdistan and the PKK", Accessible in https://ore.exeter.ac.uk/repository/handle/10871/17972.

Gailan, M. (2017).” National Security Concerns and Kurdistan Region in a New Middle East: From Rebellion to Statehood”. Accessible in http://fhs.diva-portal.org/smash/record.jsf?pid=diva2%3A1138564&dswid=-369.

Gulseven, E. (2010).” Identity Security and Turkish Foreign Policy in the Post-Cold War Period: Relations with the EU, Greece and the Middle East”, Accessible in https://bcp.crwdcntrl.net/5/c=11780/rand.

Mohammad‌nia, M. (2011).” A Holistic Constructivism Approach to Iran Foreign Policy”, International Journal of Business and Social Science, 2(4), March.

Sardarnia, Kh., & Abedi, M. (2016).” Analyzing the Wide Pan-‌kurdism from the Copenhagen School and Constructivism Perspective”. Accessible in http://www.ccsenet.org/journal/index.php/jpl/article/view/61063.

Sinkaya, B. (2018). " The Kurdish Question in Iran and its Effects on Iran-Turkey Relations", British Journal of Middle Eastern Studies,45(5).