تجلّی عنصر عاطفه در تحلیل معناشناسی شعر شاعران روشن‌دل: بهشت‌گمشده میلتون و دیوان رودکی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

مقاله 14، دوره 13، شماره 49، مهر 1400، صفحه 381-406   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1906534.2040

نویسندگان

فتانه قملاقی¹؛ لطیفه سلامت باویل^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

رسالت اصلی ادبیّات به‌ویژه صورت منظوم آن، تأثیرگذاری بر احساس مخاطب است. شعر، معمولاً بازتابی از وضعیّت عاطفی خالق خویش است. بنابراین عنصر احساس و عاطفه به‌عنوان یکی از ارکان معنوی شعر، مهم‌ترین عنصر سازندۀ هنری است و پلی میان جنبۀ درونی و محیط بیرونی خالق اثر است که بیش‌ترین تأثیر را بر مخاطب می‌گذارد؛ بدین جهت بررسی و تحلیل این عنصر نسبت به عناصر دخیل دیگر، ضروری به‌نظر می‌رسد. هدف از پژوهش حاضر شناخت مضامین و افکار دو شاعر روشن‌دل، جان میلتون و رودکی، با توجّه به احساس مشترک که برخواسته از نقص فیزیکی بین دو شاعر است، می‌باشد؛ چنان‌که تفاوت‌ها و تشابهات فکری آنان می‌تواند به شناخت بیش‌تر منجر شود و نیز به تعاملات میان فرهنگی در جهت نزدیکی تمدّن‌ها و صلح جهانی کمک کند. پژوهش حاضر بر آن است تا چگونگی راه‌های انتقال عواطف، احساسات، القای معانی و هنر شاعری نظیر تشبیه، استعاره، حس‌آمیزی و تصویرسازی توأم با آن و... را با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی مورد بررسی قرار دهد. یافته‌ها نشان داد که حس‌آمیزی و وجود عنصر عاطفه، عمده‌ترین نقطۀ اشتراک میان دو اثر و دو شاعر است. این وجه هر دو شاعر را زمانی می‌توان قوی‌تر مشاهده نمود که دریابیم حس نابینایی هر دوی آن‌ها نه تنها محدودیتی در کارشان ایجاد نکرده، بلکه توانسته است تمایزاتی میان این دو شاعر با شعرایی که از حس بینایی برخوردار هستند، ایجاد نماید.

کلیدواژه‌ها

احساس و عاطفه؛ تخیّل؛ بهشت‌گمشده؛ جان میلتون؛ رودکی

مراجع

کتاب ها

بورنوف، رولان و رئال اوئله (1378) جهان رمان، مترجم نازیلا خلخالی، تهران: مرکز.

تولستوی، لنون (1382) هنر چیست؟، ترجمۀ کاوه دهگان، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات معین.

رودکی، ابوعبدالله محمّدبن جعفر(1382)، محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی،چاپ چهارم، تصحیح سعید نفیسی، تهران: امیرکبیر.

السقطی، رسمیةموسی( 1966 م) أثر کفّ البصر علی الصورة عند أبی العلاء المعری، بغداد: مطبعه أسعد.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376) موسیقی شعر، چاپ پنجم، تهران: انتشارات آگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1383) ادوار شعر فارسی، تهران: نشر سخن.

فتحی، چیمن؛ محرمی، رامین (1394) همسویی حماسه ها: ایمان ترجمه، چاپ اول، سقز: نشر گوتار.

مجتبایی، فتح الله (1369) دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد 1، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.

میلتون، جان (1393) بهشت‌گمشده، مترجم مهدوی دامغانی، چاپ 1، جلد2، تهران: نشر ذهن آویز.

مقالات

ابراهیم تبار بورا، ابراهیم (1389) تشبیه در اشعار رودکی، پژوهش نامۀ ادبیات تعلیمی (پژوهشنامۀ زبان و ادبیات فارسی)، دورۀ 2، شمارۀ 5، صص 77-102.

حصارکی، محمدرضا، لاجوردی زاده، سیده شبنم (1396) ابزارهای بلاغی و دستوری توصیف در غزل‌های سعدی شیرازی، فصلنامۀ علمی-تخصصی مطالعات زبان و ادبیات غنایی، سال 7، شمارۀ 24، صص 25-36.

فلاح، غلامعلی(1395) ساختار اشعار رودکی، مجلۀ متن شناسی ادبی فارسی، سال هشتم، شمارۀ 4، پیاپی 32، صص 15-28. کرامتی مقدم، سید علی (1394) تشبیه مهم ترین عنصر خیال و تصویرآفرینی در شعر رودکی، نشریه مطالعات زبانی بلاغی، پیاپی ۱۲، صص 137-160.