تأملی بر جامعه مدنی مطلوب مبتنی بر عدالت اجتماعی از منظر نهج‌البلاغه

مطالعات فقهی و فلسفی

دوره 12، شماره 47، مهر 1400، صفحه 1-16   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم براهویی جهانشاهی¹؛ منصور امیرزاده جیرکلی^{* 2}؛ رضا حق پناه³

¹دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.

²استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران

³استادیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم رضوی، مشهد، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر تأملی بر جامعه مدنی سیاسی مطلوب مبتنی بر عدالت اجتماعی از منظر نهج‌البلاغه می‌باشد. روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و به دنبال پاسخگویی به این پرسش اساسی است که شاخصه‌های تشکیل جامعه مدنی مطلوب بر مبنای عدالت اجتماعی از منظر نهج‌البلاغه چیست؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مشارکت مردم در امور سیاسی و اجتماعی توجه به آزادی، برابری در مقابل قانون و... از مولّفه‌های شکل‌گیری جامعه مدنی مطلوب می‌باشند. عدالت اجتماعی زمانی در جامعه تحقّق می‌یابد که همه‌ مردم به حقّی که برایشان تعریف شده برسند و هر کس بتواند بنا بر استعداد و شایستگی‌هایی که دارد، از امکانات طبیعی و غیرطبیعی موجود در جامعه استفاده کند. ریشه‌ بسیاری از اختلال‌ها و بی‌نظمی‌ها و نارسایی‌های اجتماعی در عدم تحقّق عدالت اجتماعی است. امام علی(ع) با الگوسازی در رهبری و زمامداری و مدیریّت نظام اسلامی، به دنبال ساماندهی عناصر حکومت براساس دینداری و شایسته‌سالاری بود

کلیدواژه‌ها

جامعه مدنی؛ عدالت اجتماعی؛ آزادی؛ نهج‌البلاغه؛ امام علی(ع)

مراجع

قرآن کریم.

ابن ابی الحدید (۱۹۶۷م). شرح نهج‌البلاغه. بیروت: دارالکتب العربیه، الطبعه الثانیه، ج7.

اخوان کاظمی، بهرام (1382). عدالت در اندیشه‌های سیاسی اسلام. قم: بوستان کتاب.

افلاطون (بی‌تا). جمهور. ترجمه فؤاد روحانی. تهران: شرکت انتشارات علمی- فرهنگی.

بشیریه، حسین (1374). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: نشر نی، چاپ دوم.

جابری، محمد عابد (1992م). العقل السیاسی العربی. بیروت: مرکز الوحدۀ العربیه.

جرداق، جرج (۱۹۷۰م). الامام علی صوت العداله الانسانیه. بیروت: دارالمکتبه الحیاط، ج6.

جعفریان، رسول (1366). تاریخ سیاسی اسلام. قم: موسسه در راه حق.

حق‌پناه، رضا (1380). شایسته‌سالاری در نظام علوی. پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، شماره 32- 33.

خوانساری، سید جمال‌الدین (۱۳۶۰). شرح غررالحکم و دررالحکم. به تصحیح سید جلال‌الدین ارموی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ج40.

دشتی، محمد (۱۳۷۹). ترجمه نهج‌البلاغه. قم: انتشارات مشرقین.

سبحانی، جعفر (1369). فروغ ابدیت. قم: دفتر تبلیغات اسلامی، ج1، چاپ چهارم.

شمس‌الدین، محمدمهدی (بی‌تا). دراسات فی نهج‌البلاغه. بیروت: دارالزهرا، چاپ دوم.

شهیدی، سید جعفر (1365). تاریخ تحلیلی اسلام. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

صلواتی، محمود (1365). خارجی‌گری. تهران: نشر دانش.

 طباطبایی مؤتمنی، حسن (1370). آزادی‌های عمومی و حقوق بشر. تهران: دانشگاه تهران.

کاپلستون، فردریک (بی‌تا). تاریخ فلسفه یونان و روم. ترجمه سید جمال‌الدین مجتبوی. تهران: شرکت انتشارات علمی- فرهنگی.

لک‌زایی، نجف (1389). طرح‌نامه فقه سیاسی. علوم سیاسی، شماره24. ص12- 28.

محمودی، محمدباقر (1385ق). نهج‌السعادۀ فی مستدرک نهج‌البلاغه. بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات، ج2.

مطهری، مرتضی (۱۳۵۴). سیری در نهج‌البلاغه. قم: مرکز مطبوعاتی دارالتبلیغ اسلامی، چاپ دوم.

معادیخواه، عبدالمجید (1373). فرهنگ تفصیلی مفاهیم نهج‌البلاغه. تهران: نشر ذره.

مونتسکیو (1422ق). روح القوانین. ترجمه علی اکبر مهتدی. تهران: چاپ مجلس شورا.