انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش‌ اقتصاد رفتاری ( مورد مطالعه بازار بورس تهران) Selection of Stock Asset Portfolio Based on Behavioral Economics Method: A Case Study of Tehran Stock Exchange

اقتصاد مالی

دوره 15، شماره 55، شهریور 1400، صفحه 155-190   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

نویسندگان

لیلا آسیابی¹؛ اشکان رحیم زاده^{* 2}؛ نعمت فلیحی³؛ یدالله رجایی⁴

¹گروه اقتصاد ، واحد زنجان ،دانشگاه آزاد اسلامی ،زنجان ، ایران

²استادیار ، دانشکده اقتصاد ، دانشگاه آزاد زنجان

³مدیر مسئول -فصلنامه علوم اقتصادی

⁴دانشیار ، دانشکده اقتصاد ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان

چکیده

هدف اصلی این مقاله بررسی انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری در بازار بورس تهران می باشد. روش این تحقیق از نوع کاربردی و ازلحاظ زمانی جزو پژوهش‌های مقطعی است و برای آزمون فرضیه­های مقاله از آزمون t تک نمونه­ای و برای رتبه­بندی از فریدمن استفاده شده است. جامعه آماری این مقاله بخش اول مربوط به خبرگان و مسئولان بلندپایه  بورس اوراق بهادر  تهران) و بخش دوم مربوط به جامعه آماری کارگزاران و سرمایه­گذاران فعال در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. حجم نمونه در بخش اول شامل20 نفر به‌صورت غیر تصادفی انتخاب شده است. در  بخش دوم با توجه اینکه تعداد جامعه آماری نامشخص می­باشد تعداد حجم نمونه مورد نظر انتخاب 384 نفر انتخاب گردید. برای جمع‌آوری داده‌ها از روش میدانی و  پرسشنامه محقق ساخته استفاده‌ شده است. روایی صوری پرسشنامه توسط کارشناسان و خبرگان و روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده روش دلفی مورد بررسی قرار گرفت. نشان داده شد؛ اعتبار سؤالات پرسشنامه­ها مورد تائید هستند. در ادامه قابلیت اعتماد (پایایی) پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مورد بررسی قرار گرفت نتایج به‌دست‌آمده بیان­گر این است پرسشنامه پژوهش از اعتماد لازم برخوردار می­باشد و در ادامه  داده­های جمع‌آوری‌شده در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج آزمون t تک نمونه­ای نشان داد؛ انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش اقتصاد رفتاری (عوامل روان‌شناختی) زیان­گریزی افراد، رفتار توده‌وار افراد، محافظه‌کاری(تعصب)، دسترس‌پذیری اطلاعات و اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد) بر تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیرگذار است. رتبه‌بندی فریدمن نشان داد در رتبه اول زیان گریزی، رتبه دوم رفتار توده‌وار افراد، رتبه سوم محافظه‌کاری(تعصب) قرار دارد.
Selection of Stock Asset Portfolio Based on Behavioral Economics Method: A Case Study of Tehran Stock Exchange
Leila Asiabii Aghdam
Ashkan Rahimzadeh
Nemat Falihi
Yadollah Rajaei

Abstract
The main purpose of this paper is to investigate selection of stock asset portfolio based on behavioral economics method (case study: Tehran Stock Exchange). Regarding method, this research is applied and in terms of time it is cross-sectional. In order to test the research hypotheses, one-sample t-test was used and Friedman test was used for ranking. The statistical population of this research includes two classes; the first class is related to high-ranking experts and officials of Tehran Stock Exchange and the second is related to the statistical population of brokers and investors active in the stock market of Tehran Stock Exchange. The sample size in the first part was selected non-randomly including 20 people and in the second part, considering that the number of statistical population was unknown, the number of sample size selected was 384 people. Field method of research and a researcher-made questionnaire were used to collect the questionnaire data. The face validity of the questionnaire was examined by experts and the content validity of the questionnaire was assessed using the Delphi method. It was shown the validity of the questionnaire’s questions is acceptable. Then, the reliability of the questionnaire was evaluated using Cronbach's alpha coefficient. The obtained results indicated that the research questionnaire has the required reliability. Then, the collected data were analyzed in two sections of descriptive and inferential statistics. The results of one-sample t-test showed that selection of stock asset portfolio based on behavioral economics method (psychological factors), loss aversion of individuals, mass behavior of individuals, conservatism (bias), accessibility of information and excessive self-confidence affect the decision of investors in the stock market of Tehran Stock Exchange. Friedman's ranking showed that loss aversion is placed in the first place, mass behavior of individuals in the second place, and conservatism (bias) in the third place.
Keywords: Psychological factors, decision making, investors, stock market, Tehran stock exchange.

کلیدواژه‌ها

عوامل روان‌شناختی؛ تصمیم‌گیری؛ سرمایه‌گذاران؛ بازار سهام؛ بورس اوراق بهادار؛ تهران. طبقه بندی JEL : G41؛ G4؛ D9؛ D91

اصل مقاله

انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری

( مورد مطالعه بازار بورس تهران)

 

 

لیلا آسیابی اقدم^[1]

تاریخ دریافت: 18/01/1400            تاریخ پذیرش: 21/03/1400

  اشکان رحیم زاده^[2]

نعمت فلیحی^[3]

یدالله رجائی^[4]

 

چکیده

هدف اصلی این مقاله بررسی انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری در بازار بورس تهران می باشد. روش این تحقیق از نوع کاربردی و ازلحاظ زمانی جزو پژوهش‌های مقطعی است و برای آزمون فرضیه­های مقاله از آزمون t تک نمونه­ای و برای رتبه­بندی از فریدمن استفاده شده است. جامعه آماری این مقاله بخش اول مربوط به خبرگان و مسئولان بلندپایه  بورس اوراق بهادر  تهران) و بخش دوم مربوط به جامعه آماری کارگزاران و سرمایه­گذاران فعال در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. حجم نمونه در بخش اول شامل20 نفر به‌صورت غیر تصادفی انتخاب شده است. در  بخش دوم با توجه اینکه تعداد جامعه آماری نامشخص می­باشد تعداد حجم نمونه مورد نظر انتخاب 384 نفر انتخاب گردید. برای جمع‌آوری داده‌ها از روش میدانی و  پرسشنامه محقق ساخته استفاده‌ شده است. روایی صوری پرسشنامه توسط کارشناسان و خبرگان و روایی محتوایی پرسشنامه با استفاده روش دلفی مورد بررسی قرار گرفت. نشان داده شد؛ اعتبار سؤالات پرسشنامه­ها مورد تائید هستند. در ادامه قابلیت اعتماد (پایایی) پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ مورد بررسی قرار گرفت نتایج به‌دست‌آمده بیان­گر این است پرسشنامه پژوهش از اعتماد لازم برخوردار می­باشد و در ادامه  داده­های جمع‌آوری‌شده در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج آزمون t تک نمونه­ای نشان داد؛ انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش اقتصاد رفتاری (عوامل روان‌شناختی) زیان­گریزی افراد، رفتار توده‌وار افراد، محافظه‌کاری(تعصب)، دسترس‌پذیری اطلاعات و اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد) بر تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیرگذار است. رتبه‌بندی فریدمن نشان داد در رتبه اول زیان گریزی، رتبه دوم رفتار توده‌وار افراد، رتبه سوم محافظه‌کاری(تعصب) قرار دارد.

 

واژه‌های کلیدی: عوامل روان‌شناختی، تصمیم‌گیری، سرمایه­گذاران، بازار سهام، بورس اوراق بهادار، تهران.

طبقه بندی JEL : G41, G4, D9, D91

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه

اگرچه مباحث رفتاری در دنیای سرمایه­گذاری و موضوعات مالی قدمت دارد، اما از حدود 30سال گذشته تاکنون شاهد رشد و تبدیل این مباحث به یک رشتة مستقل بوده­ایم. ترکیدن حباب قیمتی سهام در اواخر دهة 1990 در آمریکا بر اهمیت درک رفتار غیر عقلایی سرمایه­گذاران افزود و موجب رواج واژه­هایی نظیر انسان "نرمال" در برابر انسان "عقلایی"گردید. انسان "نرمال" در دانش مالی رفتاری، بیانگر توصیف رفتار واقعی انسان در تصمیم­گیری­های اقتصادی است. انسانی که دارای تمایلات و سوگیری­های رفتاری است و افراد با درجات متفاوتی در معرض این سوگیری­ها قرار دارند، به‌نحوی‌که برخی از آن‌ها را به­سادگی می­توان در رفتارهای روزمره انسان مشاهده کرد(پمپین[i]،2006).

برای سال‌ها، به‌طور پیوسته سرمایه معمولی استاندارد فرض می‌شود که سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری خود در بازار سهام معمولی حساس هستند و به همین دلیل آن‌ها در مورد بازده ریسک بازده و بهره‌برداری از ارزش آن بی‌تفاوت هستند. آن‌ها باید تمام اطلاعات لازم را مطابق با فرضیه بازار کارآمد در دسترس داشته باشند و در تحلیل اوراق بهادار و انتخاب سهام برنده بی‌طرف باشند. بااین‌حال روانشناسان دریافته‌اند که انسان‌ها به‌صورت منطقی مانند اقتصاددانان فکر نمی­کنند. وقوع ناهنجاری‌های در بازار سهام و تحقیقات تجربی انجام ‌شده توسط باباجید و ادتیلوی^[ii] (2012) و بشیرو همکاران^[iii] (2013)  نشان داند  که  سرمایه‌گذاران  همیشه  به ‌اندازه  اقتصاددانان منطقی نیستند. این ناهنجاری‌ها را می‌توان با یک ناحیه نوظهور از دارایی به نام فاینانس رفتاری توضیح داد. سرمایه رفتاری این مسئله را در نظر می‌گیرد که چگونه ویژگی‌های روان‌شناختی مختلف بر نحوه عمل افراد یا گروه‌ها به‌عنوان سرمایه‌گذاران، تحلیل گران و مدیران پورتفولیو تأثیر می‌گذارد. این تحقیق تلاش می‌کند تا درک کند که چگونه احساسات و خطاهای شناختی رفتار سرمایه‌گذاران فردی را تحت تأثیر قرار می‌دهند(کنگتهران^[iv]،2014). همچنین به دنبال توضیح این مسئله است که چرا و چگونه سرمایه‌گذاران می‌توانند فراتر از مرز عقلانیت به روش‌هایی عمل کنند که با آنچه تصور می‌شود مخالفت می‌کنند.

طرفداران امور مالی رفتاری قادر به توضیح تعدادی از عوامل روان‌شناختی که بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در بازار سهام تأثیر می‌گذارد. گرایش به اعتمادبه‌نفس کاذب  که  مربوط  به  تعصب  نسبت دادن به خود است گرایش یک فرد است تا موفقیت خود را به استعداد و توانایی خود نسبت دهد درحالی‌که "اقبال بد"  را به خاطر شکست خود سرزنش می‌کند و  خودش  را  به  استعداد  خودش تبدیل می‌کند. قدری و شبیر^[v] (2013), لیم^[vi](2012) و بشیر و همکاران [vii](2013) اعتمادبه‌نفس کاذب مثبت تأثیر مثبت بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران  دارند.

عاطف[viii] (2014) و کنگتهران (2014)  نشان دادند که اعتماد کاذب بر روی تصمیم‌گیری تأثیر منفی دارند. تعصب محافظه‌کارانه به این معنی است که سرمایه‌گذاران به واکنش نشان می‌دهند و اعتقادات خود را در پاسخ به شواهد و توسعه اخیر به‌روز می‌کنند. به گفته مارسیا و همکاران[ix] (2014)، این بدان معنی است که در ابتدا می­توانند به اطلاعات جدید یا شایعات منتشر شده در یک شرکت دست‌کم بگیرند. درنتیجه، قیمت‌ها به‌طور کامل اطلاعات جدید را به ‌تدریج  منعکس  خواهند کرد. لیم (2012) و کنگتهران (2014) دریافتند که محافظه‌کاری اثر مثبت مثبتی بر تصمیم‌گیری دارد.

رفتار توده‌وار به "پیروی از رهبر" اشاره دارد. یک فرد از جمعیت پیروی می­کند. زیرا تصمیماتی که اکثریت اتخاذ می‌کنند همیشه درست هستند. طبق گفته لی­یونگ و تیوها[x] (۲۰۱۱)، با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، افراد توده‌واری تصمیم سرمایه‌گذاری خود را بر مبنای خریدوفروش دسته‌جمعی انجام می­دهند که باعث ایجاد حباب حدسی و در نتیجه باعث ناکارآمد بودن بازار سهام می­شوند. بااین‌حال ؛ تمام گروه تقریباً همیشه اشتباه  می­کند و باعث ایجاد بی‌نظمی در بازار می‌شوند. بنا به گفته هیرتو بلوک (۲۰۱۲)، رفتار سرمایه‌گذار گروهی نسبت به سرمایه‌گذاران فردی رایج است. وومند[xi](2013) نشان داد رفتار گروهی تأثیر مثبت بر تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری دارد. کنگتهران(2014)  نشان داد که، رفتار گروهی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران تأثیر مثبت دارد. درحالی‌که لیم (2012) دریافت که رفتار گروهی تأثیر قابل‌توجهی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ندارد.

اختلال در دسترس بودن زمانی اتفاق می­افتد که فرد بر اطلاعات گذشته که به‌آسانی به‌ دست‌ آمده است عمل می­کند. آن‌ها تمایل شدیدی به متمرکز کردن توجه  خود  به  یک  واقعیت  خاص  به‌ جای وضعیت کلی دارند، تنها به این دلیل که این واقعیت خاص  در  ذهن آن‌ها  به ‌راحتی  خوانده می‌شود و یا به‌راحتی به یاد می‌آورد (نوفسینگرا و وارماب[xii]،2013).

از طرف دیگر بسیاری از پژوهش­های صورت گرفته در زمینه نحوه تصمیم­گیری سرمایه‌گذاران نشان می­دهد که دانش کافی در مورد اینکه چرا افراد سرمایه­گذاری می­کنند و چگونه تصمیم­گیری می­کنند وجود ندارد (مختاریان و آقایی، ۱۳9۳). بنابراین سیاست­گذاران مالی و اقتصادی و تصمیم‌گیرندگان بازار سرمایه ‌برای جذب سرمایه‌های این قشر از افراد جامعه و کمک به آنان برای اتخاذ تصمیمات درست در بازار سرمایه، به‌گونه‌ای که به اهداف سرمایه‌گذاری خود دست یابند، بایستی شناخت کافی از رفتار آن‌ها داشته باشند. در این میان تجزیه‌وتحلیل رفتار سرمایه­گذاران حقیقی و جذب پس‌اندازهای آن‌ها به دلیل اثرگذاری بر متغیرهای اقتصادی همچون نرخ سرمایه­گذاری و نرخ تورم از اهمیت زیادی برخوردار است. تحلیل رفتار سرمایه‌گذار یک حوزه علمی جدید در فضای رفتار مالی است که ابزار خوبی برای کسب این دانش به‌حساب می‌آید. در الگوی اقتصاد مالی سنتی فرض می‌شود که تصمیم‌گیرندگان کاملاً عقلایی عمل کرده و همیشه به دنبال بیشینه کردن مطلوبیت مورد انتظار هستند. به عبارت دیگر، دوپایه اصلی در پارادایم سنتی مالی، عقلانیت کامل عوامل و تصمیم‌گیری‌های مبتنی بر بیشینه‌سازی مطلوبیت مورد انتظار است. در حالیکه در مالی رفتاری عنوان می‌شود که برخی پدیده‌های مالی را می‌توان با به‌کارگیری مدل‌هایی که در آن‌ها برخی عوامل موجود در اقتصاد کاملاً عقلایی نیستند، درک کرد.

مطالعات اخیر در بورس­های مختلف دنیا، به این نتیجه رسیدند که بازده سهام علاوه بر عوامل خاص شرکت، تحت تأثیر گرایش­های احساسی سرمایه­گذاران نیز، قرار می­گیرد. اخبار اوج و حضیض­های هیجانی قیمت سهام در بورس اوراق بهادار تهران به‌طور ضمنی شواهدی را فراهم می­کند. در واقع صف‌های خریدوفروش در بورس تهران سبب می­شوند معامله­گران فارغ از ارزنده بودن یا نبودن قیمت یک سهم به تعبیت از رفتار سایر فعالان بازار اقدام به قرار گرفتن در این صف­ها کنند که این موضوع خود عاملی برای تحریک و تشدید هیجان در زمان رونق و رکود بازار است. این گونه رفتارهای غیر عقلایی، باعث ناکارایی بازار و همچنین قیمت­گذاری نادرست اوراق بهادار خواهد شد و در صورت تشدید و تداوم آن، موجبات بی­اطمینانی و فرار سرمایه­گذاران را از بازار فراهم خواهد نمود(کیا مهر و همکاران،1399).

بسیاری از پژوهش­گران اعتقاددارند که همه سرمایه‌گذاران از اطلاعات دریافت شده برداشت یکسان نداشته و نسبت به روندها واکنش یکسانی نشان نمی‌دهند. در نتیجه تصمیمات آن‌ها همیشه مطابق با تئوری‌های اقتصادی نمی‌باشد. مطالعات رفتاری به بررسی این مسئله به شیوه­ای واقعی‌تر می‌پردازد. شرایط مبهم آتی و اشتباهات شناختی که در روانشناسی انسان ریشه دارد، باعث می‌شود سرمایه‌گذاران در شکل­گیری انتظارات، تصمیم‌گیری و قضاوت اشتباهات سیستماتیک داشته و با سوگیری‌های شناختی مواجه شوند. سوگیری‌های شناختی عبارتند از نوعی آسیب‌پذیری شناختی در پردازش اطلاعات. واژه سوگیری به معنی جانبداری و به‌عنوان منحنی نقص در ادراک، قضاوت و یا سایر فعالیت‌های شناختی ناشی از ندیدن و غفلت از بعضی جوانب به سود بعضی جوانب دیگر تعریف شده است (بکر و چوی یی ،۲۰۱۶).

برای کسانی که نقش روانشناسی در دانش مالی را به‌عنوان یک عامل اثرگذار بر بازارهای اوراق بهادار و تصمیمات سرمایه‌گذاران بدیهی می‌دانند، قبول وجود تردید در مورد اعتبار مالی رفتاری دشوار است، درعین‌حال هنوز بسیاری از دانشگاهیان و حرفه‌ای‌های طرفدار مکتب مالی کلاسیک، بررسی جنبه‌های رفتاری انسان و تأثیر آن در تصمیمات مالی را به‌عنوان یک شاخه مستقل مطالعاتی باور ندارند بکر و چوی یی (۲۰۱۶) پژوهش خود بیان نموده‌اند که آگاهی از تمایلات روان‌شناختی در عرصه سرمایه‌گذاری، کاملاً ضروری و نیازمند توسعه جدی دامنه مطالعاتی است. همان‌طور که تفاوت روانی افراد رفتار غیرمنطقی‌شان را توجیه می­کند، حوزه جالب‌توجه دیگر، تعیین عوامل مؤثر بر میزان سرمایه‌گذاری افراد است. تئوری پردازان معتقدند که کل بازار بر پایه خصیصه‌های روانشناسی افراد شکل می­گیرد و حرکت می­کند. سوابق گذشته حاکی از این است اطلاعات شخصی، تحصیلات و محیط و عوامل متعدد دیگری بر رفتار سرمایه‌گذار مؤثرند. پس این رفتارهاست که حداقل بخشی از رفتار بازار را کنترل می­کند و بی‌منطق عمل کردن سرمایه‌گذاران را بهتر توصیف می­کند. البته شایان ذکر است که عوامل کلان مانند سیاست‌های دولت اعم از مالی و غیرمالی یا فرهنگ سرمایه‌گذاری هر کشور نیز در میزان سرمایه‌های بازار مؤثرند. بورس اوراق بهادار، یک بازار اقتصادی اسـت کـه در آن، خریدوفروش اوراق بهادار تحت ضوابط و قوانین خاص صورت می­گیرد. بـا عنایـت بـه عرضـه سـهام بزرگ‌ترین و مهم‌ترین واحدهای اقتـصادی کـشور در تالارهای بورس، هرگونه تغییر در شـرایط اقتـصادی، سیاسی و ... می­تواند به‌سرعت بر بورس اوراق بهادار تأثیر گذاشته، آن را دچار نوسان کند. رفتار سرمایه­گذاران در بورس، نحوه تصمیم­گیری، تخصیص منابع پولی، قیمت­گذاری و ارزیابی بازده شرکت‌ها را تحت تأثیر خود قرار می­دهد. شرایط مبهم و اشتباهات شناختی که در روانشناسی انسان ریشه دارد، باعث می‌شود سرمایه­گذاران اشتباهاتی در شکل­دهی انتظارات خود داشته باشند و درنتیجه رفتارهای ویژه در هنگام سرمایه­گذاری در بازارهای مالی از خود بروز دهند . لذا  این پژوهش درصدد پاسخ­گویی به این  سؤالات است آیا عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تأثیرگذار است؟ و آیا عوامل روان‌شناختی مثل اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد، محافظه‌کاری(تعصب)، رفتار توده‌وار، اختلال در دسترس بودن بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیرگذار است؟ برای نیل به پاسخ­گویی به سؤال در ادامه مقاله به‌صورت زیر سازمان‌دهی شده است: در بخش دوم مرور ادبیات، در بخش سوم روش­شناسی و در بخش چهارم برآورد مدل و تحلیل یافته­ها و بخش پنجم نتیجه­گیری می­باشد.

 

2- ادبیات تحقیق

• تأثیر عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران در بازار

در طول سال‌های اخیر، مطالعات و تحقیقات مالی وارد دوران فکری جدیدی شده است که در برخی از آن‌ها، مفروضات اقتصاد مالی مدرن موردانتقاد قرار گرفته است. یکی از این مفروضات منطقی بودن سرمایه‌گذاران است که به‌طورجدی به چالش کشیده شده و مطالعات متعددی به بررسی این موضوع اختصاص‌یافته‌اند. امروزه این موضوع قوت بیشتری گرفته است که قیمت‌ها بیشتر توسط نگرش‌ها و فاکتورهای روانی تعیین می‌شوند تا متغیرهای بنیادی و بنابراین مطالعه روانشناسی بازار اهمیت بیشتری پیداکرده است( نیکو مرام و همکاران، ۱۳۹۱) . هدف عمده سرمایه­گذاران از سرمایه­گذاری در بازار سهام، کسب بازده معقول است و بازده از دو بخش تغییرات قیمت سهام و سود سهام تقسیمی به دست می­آید، سرمایه‌گذاران و تحلیل­گران مالی می‌توانند با استفاده از مدل‌های سرمایه‌گذاری، قیمت سهام و بازده را پیش‌بینی کنند. تئوری مالی سنتی بیان می‌کند که قیمت سهام، ارزش بنیادی سهام را نشان می‌دهد و منعکس‌کننده ارزش جریان‌های نقدی آنی است. از دیدگاه فرضیه بازار کارا، قیمت اوراق بهادار منعکس‌کننده تمام اطلاعات موجود در بازار است و انتظار می‌رود که تأثیر هرگونه اطلاعات جدید در بازار، سریعاً در قیمت سهام شرکت‌ها منعکس شود. بر پایه این تئوری، سرمایه‌گذاران دارای رفتار عقلایی بوده، به دنبال حداکثر ساختن مطلوبیست مورد انتظار خود هستند، بر این اساس، تغییرات قیمت سهام به تغییرات سیستماتیک در ارزش‌های بنیادی شرکت مربوط است و رفتار غیر عقلایی سرمایه‌گذار تأثیری بر بازده ندارد، اما بین گرایش‌های احساسی سرمایه‌گذاران با بازده سهامی که از ارزیابی ذهنی بالاتری برخوردارند، رابطه مثبت وجود دارد (حیدر پور و همکاران،۱۳۹۲)، در نتیجه باید بر اساس متغیرهای احساسی، شرایط رفتاری فعالان بازار سهام را بررسی کرد. به عبارت دیگر، به‌جز عوامل بنیادی، باید تأثیر عوامل رفتاری و احساسی سرمایه‌گذاران را نیز بر قیمت سهام در نظر گرفت. ازآنجایی‌که علاوه بر تأثیر متغیرهای حسابداری نظیر بازده دارایی‌های بازده فروش، ارزش دفتری دارایی‌ها به ارزش بازار آن‌ها، سود هر سهم، اندازه شرکت بر قیمت و بازده سهام متغیرهای رفتاری خرد و کلان نیز بر قیمت سهام تأثیرگذار می‌باشد (ستایش و شمس الدینی،۱۳۹۵).

پیشینه­ی مالیه‌ی رفتاری به‌طور تقریبی به اوایل دهه‌ی 70 باز می­گردد. این شاخه­ی ترکیبی علوم مالی که درواقع علوم روانشناسی و گاهی جامعه شناسی را برای تحلیل بهتر مسائل بازارهای مالی مورد استفاده قرار می‌دهد، اغلب به بررسی فرآیند تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و واکنش آنان در قبال شرایط مختلف بازارهای مالی می‌پردازد و تأکید آن بیشتر به تأثیر شخصیت، فرهنگ و قضاوت‌های سرمایه‌گذاران بر تصمیم‌های سرمایه‌گذاری است. علوم رفتاری ازجمله دانش‌های کاربردی است که در قالب رشته تخصصی بنام روانشناسی به حوزه علم ورود پیداکرده است. زیربنای اساسی این دانش، انسان و پیچیدگی‌های ذاتی، رفتاری و شخصیتی است که مستلزم درک و شناخت آن در چارچوبی علمی تحت عنوان روانشناسی موردپژوهش و بررسی قرار گرفته است. بررسی تاریخی دانش روانشناسی این واقعیت را آشکار نموده است که در تعامل با سایر علوم،ضمن پاسخ کاربردی به مسائل فرار وی انسان، موجب ارتقاء دانش روان‌شناسی ازیک‌طرف و زمینه تعامل با سایر علوم انسانی را نیز از طرف دیگر فراهم نموده است. نظریه مالی رفتاری که مبتنی بر روانشناسی است به دنبال درک این مسئله است که چگونه احساسات و خطاهای شناختی بر رفتارهای سرمایه‌گذاران فردی تأثیر می‌گذارد(کنگتهران ،2014). بسیاری از تحقیقات انجام شده در زمینه امور مالی رفتاری ناشی از کار در زمینه روانشناسی شناختی می­باشد چگونه مردم ازجمله سرمایه­گذاران فکر و تصمیم­گیری می­کنند. به گفته گیتمن و جوئنک[xiii] (2008)، محققان در امور مالی رفتاری بر این باورند که تصمیمات سرمایه­گذاران تحت تأثیر تعدادی از باورها و ترجیحات قرار می­گیرند. اعتقادات و تعصبات ناشی از آن باعث می‌شود سرمایه­گذاران به نوع خاصی از اطلاعات مالی بیش‌ازحد واکنش نشان دهند و به دیگران کمک کنند تا تصمیمات غیرمنطقی بگیرند و بر ریسک آن‌ها تأثیر بگذارند.

• بررسی تأثیر اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران

بیش اطمینانی با اعتماد بیش‌ازحد به خود را می­توان اعتقادی بی‌اساس درباره توانایی­های شناختی، قضاوت­ها و استدلال شهودی فرد تعریف کرد .مفهوم بیش اطمینانی در مجموعه وسیعی از بررسی­ها و آزمایش‌های روان‌شناسانه از نوع شناختی بررسی‌شده است که نشان می‌دهد افراد هم درباره توانایی­هایشان در پیش‌بینی و هم درباره دقت اطلاعاتشان، برآوردی بیش‌ازاندازه دارند .همچنین در تخمین احتمالات ضعیف عمل می‌کنند و اغلب رویدادهایی با احتمال وقوع بسیار کمتر از صد در صد راحتمی می‌دانند ( پمپین[xiv]، ۲۰۰۶). مدیران بیش اطمینان در نتیجه این باور که آن‌ها اطلاعات ویژه­ای در اختیاردارند و دیگران از آن بی‌بهره‌اند، دقت اطلاعات و به‌تبع آن، سودها و جریان‌های نقدی آتی واحد تجاری خود را بیش‌ازحد تخمین می‌زنند و چشم‌انداز مثبتی از ریسک و بازده آتی شرکت دارند . مدیران بیش اطمینان احتمال و تأثیر رویدادهای مطلوب را بر جریان‌های نقدی شرکت بیشتر از واقعیت تخمین می­زنند و آن را برای رویدادهای منفی کمتر از واقعیت ارزیابی می‌کنند (مالمندیر و تیت[xv]، ۲۰11). برخورداری از ویژگی بیش اطمینانی در مدیران بر نحوه شناسایی سود و زیان و مبلغ دفتری دارایی‌ها و بدهی‌ها تأثیر می­گذارد . مدیران بیش اطمینان، بازده آتی پروژه‌های سرمایه‌گذاری شرکت را بیشتر برآورد می‌کنند؛ بنابراین ممکن است شناسایی زیان را به تأخیر بیندازند و برآوردهای خوش‌بینانه‌ای در تعیین ارزش دارایی‌های جاری یا بلندمدت داشته باشند (رامشه و ملانظری، ۱۳۹۳).

دنیل و همکاران[xvi] (۱۹۹۸) بیان کردند که تأثیر اطمینان بیش‌ازحد بر اطلاعات شخصی و خصوصی قوی­تر است و بر اطلاعاتی که به‌طور گسترده نگهداری و پذیرفته می‌شوند، ضعیف‌تر است. باورهای مدیریت درباره برخی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری ممکن است بر اساس اطلاعات شخصی باشد، درحالی‌که برای دیگران، باورهای مدیر ممکن است به اطلاعات عمومی‌ای که به‌طور گسترده‌ای در دسترس است، وابسته باشد. اطمینان بیش‌ازحد مدیریت در مورد اول نسبت به دومی تأثیر بیشتری دارد. برای ترکیب این ویژگی اطمینان بیش‌ازحد، باید بین پروژه‌های ابتکاری پروژه‌هایی که بر اساس اطلاعات شخصی مدیریت ارزیابی می‌شوند و پروژه‌های رشدی که منعکس‌کننده فرصت‌های رشد شرکت است و به‌طور عمومی مشاهده می‌شوند و مدیریت درباره آن‌ها هیچ اطلاعات خصوصی ندارد، تفاوت قائل شد (دشماخ و همکاران[xvii]، ۲۰۱۳). مدیران بیش اطمینان در نتیجه این باور که آن‌ها اطلاعات ویژه‌ای در اختیاردارند که دیگران ندارند)، دقت اطلاعات خود و به‌تبع آن سودها و جریان‌های نقدی آتی واحد تجاری خود را بیش‌ازحد تخمین می‌زنند و چشم‌انداز مثبتی از ریسک و بازده آینده شرکت دارند (بومن[xviii]، ۲۰۱۴). مدیران دارای اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد ممکن است به دلیل خوش‌بینی مفرط، اقدام به سرمایه‌گذاری در طرح‌هایی نمایند که در واقعیت فاقد بازدهی مورد انتظار باشند. ازاین‌رو عدم کسب جریان‌های نقدی مورد انتظار ممکن است شرکت را در پرداخت بدهی‌ها و ایفای تعهدات با مشکل مواجه کند و شرکت دچار آشفتگی مالی گردد (دستگیر و همکاران، ۱۳۹۳). روش‌های گوناگونی برای اندازه‌گیری اطمینان بیش‌ازحد مدیریت وجود دارد. پژوهش‌های گذشته معیارهایی نظیر: مدت‌زمان نگهداری حق اختیارهای شرکت به‌وسیله مدیریت، پوشش رسانه‌ای، تفاوت بین سود پیش‌بینی‌شده و سود واقعی، فراوانی ادغام و ترکیب‌های صورت گرفته به‌وسیله مدیریت شرکت، حقوق نسبی مدیریت شرکت، عملکرد فعلی شرکت، امتیاز خاص شرکت، خرید سهام شرکت و فاصله بین دو حد پیش‌بینی‌شده برای سود را مورد استفاده قرار داده‌اند.

• تأثیر محافظه‌کاری(تعصب) بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار

سهام یکی از اجزای سبد دارایی مالی سرمایه­گذاران می­باشد. از این‌رو، شناخت عوامل تأثیرگذار بر ارزش این دارایی، مورد توجه سرمایه­گذاران است. تغییرات قیمت سهام در بورس، تنها ناشی از عوامل درونی شرکت‌ها مانند سود تقسیمی، سود خالص و جریانات نقدی شرکت منتشرکننده سهام و غیره نیست بلکه عوامل غیر درونی مانند متغیرهای کلان اقتصادی نیز تأثیر متقابل توجهی بر تغییرات قیمت سهام دارند. با مطرح شدن به‌کارگیری بخش خصوصی در فعالیت­های اقتصادی و مشارکت هرچه بیشتر این بخش، بحث تجدید حیات بورس مطرح گردید(دهقان و کامیابی،1398).

در چارچوب مفهومی مشترک، هیئت استانداردهای حسابداری مالی و استانداردهای بین‌المللی حسابداری مالی محافظه‌کاری، ویژگی کیفی مطلوب اطلاعات حسابداری در نظر گرفته نشده است (گارسیالارا  و همکاران[xix]،2010). این جریان موجب شد جریان پژوهش­ها درباره تأثیرات اقتصادی محافظه‌کاری بیشتر شود. مطالعات اخیر نشان می­دهد مزایای اطلاعاتی محافظه‌کاری باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی کاهش مدیریت سود ، کاهش هزینه سرمایه  شده است. همچنین، تعهدات شرکت به گزارشگری محافظه‌کاری، به افشای کامل تسهیل نظارتی بر مدیریت و نظارت دقیق‌تر به‌منظور بهبود بر کارایی سرمایه‌گذاری منجر شده است (کامیابی و نورعلی،1395). بااین‌حال، منتقدان ادعا کردند افشای کامل، به ناکارایی حاکمیتی شرکت‌ها منجر می‌شود. در این راستا هرمالین و ویزیچ[xx] (2010) نشان دادند بر مبنای افشای کامل، مدیران انگیزه دارند تصمیمات بهینه به‌منظور سرمایه‌گذاری کارآمد داشته باشند (برای مثال خطرپذیری در ناکارایی سرمایه‌گذاری) مطالعه‌های قبلی برای مثال بیدل و همکاران[xxi] (2009) نشان دادند کیفیت اطلاعات حسابداری باعث افزایش کارایی سرمایه­گذاری می‌شود و شرکت‌های محافظه‌کارانه‌تر مستعد کم سرمایه‌گذاری از طریق تأمین مالی از طریق بدهی هستند. این عامل باعث می‌شود تأثیرات سرمایه‌گذاری و تأمین مالی بیشتری از طریق محافظه‌کاری در حضور تشدید عدم تقارن اطلاعاتی صورت گیرد. در پی این استدلال‌ها، ادبیات مالی نشان می­دهد محافظه‌کاری باعث بهبود سرمایه­گذاری و کاهش سرمایه­گذاری بیش‌ازحد مدیریت می‌شود؛ بنابراین، محافظه‌کاری نقش بسزایی در کارایی سرمایه‌گذاری دارد و این موضوع در شرکت‌هایی برجسته‌تر می‌شود که با مشکلات تأمین مالی (بدهی یا حقوق صاحبان سهام) روبه‌رو می‌شوند و محدودیت‌های مالی، توانایی مدیران را برای تأمین مالی محدود می‌سازد(زمانیان و همکاران،1396) . شرکت‌هایی که با محدودیت تأمین مالی روبه‌رو هستند، ممکن است به دلیل هزینه‌های زیاد تأمین مالی از قبول و انجام پروژه‌های باارزش فعلی خالص مشیت صرف‌نظر کنند که این کار به کم سرمایه‌گذاری منجر می‌شود. در شرکت‌هایی که کم سرمایه‌گذار هستند، شیوه فراهم کردن سرمایه‌بر موفقیت سرمایه اثر زیادی دارد. شرکت‌ها از طریق انتشار سهام یا ایجاد بدهی تأمین مالی خارجی می‌کنند. در این راستا محافظه‌کاری باعث کاهش مشکلات نمایندگی و کاهش محدودیت مالی می‌شود(گارسیالارا  و همکاران،2016).

بر اساس نظریه نمایندگی، زمانی که مدیران اطلاعات خوبی راجع به وجود فرصت‌های سرمایه‌گذاری پرمنفعت داشته باشند، امکان دارد که آن را دنبال نکنند و این به دلیل مشکلات مخاطره اخلاقی است که ناشی از تملک وجوه نقد شرکت به دست مدیریت، نزدیک‌بینی و گزینش طرح نامناسب و نیز کمبود وجوه در دسترس ناشی از تأمین مالی خارجی پرهزینه است(گارسیالارا  و همکاران،2010). محافظه‌کاری، موجب کاهش مشکلات گزینش نادرست و بهبود سیاست‌های سرمایه­گذاری شرکت به‌وسیله سهولت دسترسی به وجود خارجی و کاهش هزینه این وجوه می‌شود. نقش نظارتی محافظه‌کاری به هیئت‌مدیره و سایر اجزای حاکمیت شرکتی کمک می‌کند تا از راهبردهای تخریب‌کننده ارزش‌ها مانند امپراتوری مدیران بر حذر باشند. محمودآبادی و مهتری (1390) در پژوهشی به بررسی رابطه محافظه‌کاری و کارایی سرمایه‌گذاری در سال مالی ۱۳۹۰ پرداختند. آن‌ها دریافتند محافظه‌کاری، دارای منافع اطلاعاتی است که موجب کاهش سرمایه­گذاری بیش‌ازحد و کمتر از حد و در نتیجه موجب کارایی سرمایه­گذاری می‌شود. با توجه به نقش اطلاعاتی محافظه‌کاری، به نظر می‌رسد دلیل این امر آن است که محافظه‌کاری موجب بهبود نظارت بر تصمیمات سرمایه‌گذاری مدیریت از طریق کاهش سرمایه‌گذاری درجایی می‌شود که مدیران تمایل به سرمایه‌گذاری بیش‌ازحد دارند و همچنین، موجب تسهیل دسترسی به تأمین مالی خارجی ارزان‌قیمت از طریق افزایش سرمایه‌گذاری درجایی می‌شود که مدیران مایل هستند سرمایه‌گذاری کمتر از حد داشته باشند. تقویم بازار به همراه عادم تقارن اطلاعاتی و هزینه‌های نمایندگی، به اجرای طرح‌هایی باارزش فعلی خالص منفی (سرمایه­گذاری اضافی و رد طرح‌هایی باارزش فعلی خالص منبت (سرمایه‌گذاری ناکافی) منجر می‌شود. بر اساس نظریه نمایندگی سرمایه‌گذاری اضافی و ناکافی را می­توان از طریق بیان عدم تقارن اطلاعاتی بین ذی‌نفعان تشریح کرد (مشایخی و محمدپور،1393). عدم تقارن اطلاعاتی مشکلات پیش  سرمایه‌گذاری و کم سرمایه‌گذاری را تشدید می­کند. زمانی که عدم تقارن اطلاعاتی بالاست. شرکت‌هایی که محدودیت مالی دارند، برای تأمین مالی از طریق بدهی یا حقوق صاحبان سهام، با مشکلاتی روبه‌رو می­شوند. عدم تقارن اطلاعاتی بین شرکت‌ها و سرمایه­گذاران سبب می‌شود هزینه تأمین مالی داخلی و خارجی متفاوت باشد؛ به‌طوری‌که تأمین مالی خارجی هزینه بیشتری برای شرکت به همراه خواهد داشت؛ به عبارت دیگر، عدم تقارن اطلاعاتی تأمین منابع مالی خارجی را مشکل‌تر می­سازد؛ زیرا افراد خارج از شرکت می­خواهند مطمئن باشند اوراق بیش‌ازاندازه قیمت‌گذاری نشده باشد.درمجموع می‌توان گفت عدم تقارن اطلاعاتی بر هزینه تأمین مالی تأثیر مهمی خواهد داشت. به عبارت دیگر، عدم تقارن اطلاعاتی بین شرکت و سرمایه­گذاران. محرکی مهم برای افزایش هزینه تأمین مالی شرکت‌هایی است که درصدد تأمین مالی برای فرصت‌های سرمایه‌گذاری خود هستند(مدرس و حصار زاده،1390).

• تأثیر رفتار توده‌وار افراد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار

رفتار توده­ای حاکی از تمایل انسان به رفتار کردن شبیه دیگران است. وقتی توده جامعه کار خاصی انجام می­دهند یا عکس‌العمل خاصی از خود بروز می­دهند، ازنظر ذهنی برای افراد خیلی سخت است که رفتاری متفاوت از بقیه داشته باشند. به‌بیان‌دیگر رفتار توده­ای به رفتار مجموع‌های از افراد گفته می‌شود که بدون هماهنگی با یکدیگر، رفتاری شبیه به هم از خود نشان می­دهند. تحقیقات نشان داده است بسیاری از سرمایه­گذاران که به کار خریدوفروش سهام مبادرت می­ورزند، از اطلاعات ردوبدل شده و ارتباطات موجود بین سرمایه­گذاران استفاده می­کنند. در این زمینه می­توان به تأثیر گفتگوهای اینترنتی بر قیمت سهام اشاره کرد. تقلید سهام­داران از یکدیگر، ریسک سرمایه­گذاری در بازار را افزایش می­دهد و سرانجام منجر به تحمیل زیان به اکثریت سرمایه­گذاران در بازار می­گردد(جانسون و همکاران[xxii]،2010). سرمایه­گذاران تحت تأثیر محیط سرمایه­گذاری خود هستند و اغلب فشاری را در جهت همرنگی با محیط در خود احساس می­کنند. به‌عنوان‌مثال مد، شکل ملایمی از رفتار توده­وار است. رفتار توده‌وار شناخته‌شده‌ترین پدیده عینی در بازارهای مالی است که گرایش افراطی به عملکرد برندگان را نشان می­دهد. به نظر می­رسد که تمیز دادن وجه داوطلبانه و یا تحت اجبار در رفتارهای توده‌وار کاری غیرعملی است. بسیاری از بازیگران صحنه بازارهای مالی فکر می­کنند که قیمت سهام به‌درستی ارزش­گذاری نگردیده است. بااین‌حال از هرگونه اقدامی در جهت عکس روند جاری خودداری می­ورزند. این افراد احساس می­کنند ارزش ندارد که با مجموعه توده موردنظر دربیفتند(فروملته[xxiii]،2001).

این نوع از رفتار توده‌وار به‌عنوان یکی از آفت­های بزرگ بازارهای مالی به شمار می‌رود و به‌عنوان رفتار توده‌وار غیرعقلایی تلقی می­گردد. در طرف مقابل رفتار توده‌وار عقلایی مبین مشابه بودن تصمیم­گیری­های فعالان بازار می­باشد ولی این مشابهت به دلیل واکنش به اطلاعات مشابه بوده و نشانه کارایی بازار می­باشد(اسلامی بیدگلی و شهریاری،1386). صرف­نظر از عقلایی بودن یا غیرعقلایی بودن رفتار توده‌وار بسیاری از پژوهشگران معتقدند رفتار توده‌وار محصول فرعی عدم تقارن اطلاعات در بازار می­باشد. گروه­های مختلف سرمایه­گذاران اطلاعات مختلفی را باکیفیت‌های متفاوت به دست می­آورند و تفاوت میان خصوصیات هر گروه و میزان دسترسی آن‌ها به اطلاعات سبب می­شود هر گروه رفتار سرمایه­گذاری مخصوص به خود داشته باشد و یا به عبارت دیگر در درون هر گروه رفتار توده‌وار به وجود آید(ونیزا[xxiv]،2008). در این رابطه بیخ چاندانی و شارما[xxv](2000) بیان می­کنند که اگر سرمایه­گذاران در یک گروه به بیان می­کنند که اگر سرمایه­گذاران در یک گروه به‌طور کافی همانند و هم‌فکر باشند بسیار محتمل است که رفتار توده‌وار از خود بروز دهند. به‌بیان‌دیگر هر عضو این گروه با مشکلات تصمیم­گیری مشابهی روبه‌روست و هر عضو می­تواند معاملات سایر اعضا را مشاهده کند. اما چنین گروهی نسبت به‌اندازه بازار کوچک است زیرا در یک گروه بزرگ مثلاً شامل 80 % بازار، خریداران و فروشندگان به‌اندازه کافی متنوع هستند و در نتیجه تصمیمات مختلفی اتخاذ می­کنند پس اجماع کلی غیرممکن می­شود.

 

3- پیشینه تحقیق

زارعی و دارابی(1397) در مقاله­ای به بررسی تأثیر گرایش‌های احساسی سرمایه‌گذاران بر افشای اختیاری در بازار سرمایه ایران پرداختند. پژوهش حاضر ازنظر هدف، تحقیق کاربردی است و رویکردی قیاسی - استقرائی دارد در این پژوهش به‌منظور نمونه‌گیری از روش نمونه‌گیری هدفمند (حذف سیستماتیک) استفاده شده است، ۷۲ شرکت فعال در شرکت­های سهامی عام پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران به‌عنوان نمونه موردمطالعه این تحقیق انتخاب شدند. نتایج به‌دست‌آمده بیانگر این است، که بین گرایش­های احساسی سرمایه­گذاران و افشای اختیاری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ اما با دسته­بندی گرایش­های احساسی به گرایش­های احساسی بالا و پایین، رابطه معناداری بین آن‌ها و افشای اختیاری یافت نشده است. همچنین از میان متغیرهای کنترلی، بین رشد اقتصادی، اندازه شرکت، بازده دارایی­ها و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار با افشاء اختیاری رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ همچنین بین زیانده بودن شرکت‌ها و افشاء اختیاری رابطه منفی و معناداری یافت شده است.

سلامی و همکاران(1396)  در مقاله­ای به بررسی  اطمینان بیش‌ازحد مدیریتی، دخالت دولت و تصمیم تأمین مالی شرکت‌ها در بورس اوراق بهادر تهران پرداختند. هدف از این پژوهش تعیین تأثیر اطمینان بیش‌ازحد مدیریتی و دخالت دولت بر تصمیم تأمین مالی شرکت‌ها می‌باشد. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و ازلحاظ ماهیت توصیفی- همبستگی است. به‌منظور آزمون فرضیات، از مدل رگرسیونی و الگوی پنل دیتا برای دوره زمانی ۱۳۹۵-۱۳۹۰ استفاده شد و نمونه‌ای ۱۳۶ شرکتی را از سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران که با روش حذف سیستماتیک انتخاب شدند، نتایج نشان می‌دهند که اطمینان بیش‌ازحد مدیریتی بر تصمیم تأمین مالی شرکت تأثیر دارد. با استفاده از متغیرهای عکس نمایه مدیرعامل، تجربه مدیرعامل، ارتباط مدیرعامل، عملکرد مدیرعامل قبلی و مالکیت دولتی بر تصمیم تأمین مالی شرکت تأثیر دارد. همچنین نتایج نشان داد ساختار مالکیتی دولت، تعدیل گر رابطه بین اطمینان بیش‌ازحد مدیریتی و تصمیم تأمین مالی شرکت‌ها است.

نیک­بخت و همکاران(1395) در مطالعه­ای به بررسی تأثیر رفتار احساسی سرمایه­گذاران و اطلاعات  حسابداری بر قیمت سهام در بازار اوراق بهادار تهران پرداختند. در این پژوهش به تحلیل مکانیزم تأثیر رفتار احساسی سرمایه‌گذاران و اطلاعات حسابداری بر روی قیمت سهام، بر مبنای مدل ارزیابی درآمد باقیمانده، پرداخته شده است. در پژوهش حاضر با استفاده از داده‌های شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران طی یک دوره ۶ ساله (۱۳۹۳-۱۳۸۸) نمونه آماری پژوهش به روش حذف سیستماتیک  از 103شرکت ، شاخص رفتار احساسی سرمایه‌گذاران به دست آورده شد و تأثیر رفتار احساسی سرمایه‌گذاران بر چشم‌انداز رشد عایدات مورد انتظار و نرخ بازده مورد توقع موردبررسی قرار گرفته شده است. علاوه بر این، تأثیر مشترک رفتار احساسی سرمایه­گذاران و اطلاعات حسابداری بر روی قیمت سهام، از طریق روش همبستگی بررسی‌شده است. نتایج تجربی پژوهش حاضر نشان می‌دهد که رفتار احساسی سرمایه­گذاران، رشد عایدات مورد انتظار را تغییر می­دهد و سپس بر روی قیمت سهام شرکت­های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر می­گذارد. هرچند رفتار احساسی سرمایه‌گذاران بر نرخ بازده مورد توقع تأثیر معنی‌داری ندارد. همچنین، تقابل اطلاعات حسابداری و رفتار احساسی سرمایه‌گذاران، قیمت سهام را در نوسانات بالای عایدات توضیح می‌دهد. لازم به ذکر است، اطلاعات حسابداری هنگامی‌که عایدات باثبات‌تر باشد اثرگذاری بیشتری بر قیمت‌های سهام دارد؛ درحالی‌که رفتارهای احساسی سرمایه‌گذاران هنگامی‌که عدم اطمینان اطلاعاتی بیشتری وجود دارد بر روی قیمت سهام تأثیر بیشتری می‌گذارد.

بکر و چوی یی[xxvi](2016) در مقاله­ای به بررسی تأثیر عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در بازار سهام مالزی پرداختند. این تحقیق تلاش می­کند تا شکاف تفاوت‌ها را ازنظر موقعیت جغرافیایی و مشخصات جمعیت شناختی بین مالزی و دیگر کشورها با بررسی تأثیر عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در بازار سهام مالزی، برطرف کند. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که اعتمادبه‌نفس، محافظه‌کاری و اختلال در دسترس بودن تأثیر قابل‌توجهی بر تصمیم سرمایه‌گذاران دارد در حالیکه رفتار خویشاوندی تأثیر معنی­داری بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران ندارد.   همچنین مشخص‌شده است که عوامل روان‌شناختی وابسته به جنسیت فرد است.

چینگ و لین (2015) در مقاله به بررسی اثرات فرهنگ ملی و مشکلات رفتاری در تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران: رفتار در بازارهای سهام بین‌المللی پرداختند. با استفاده داده­های از سال 2005 تا 2013 از روش حذف سیستماتیک از بین شرکت‌ها بین‌المللی 1200 شرکت­ انتخاب‌شده است. با استفاده از روش رگرسیون چند متغیره به‌صورت سری مقطعی- زمانی با استفاده از نرم‌افزارهایEviews10 داده­های جمع‌آوری‌شده تجزیه‌وتحلیل شد. باهدف اثرات فرهنگ ملی و مشکلات رفتاری بر سرمایه‌گذاران، فرایند تصمیم‌گیری در بازارهای سهام بین‌المللی بود، که دارای چهار ویژگی منحصربه‌فرد است. نتایج این چهار ویژگی نشان داد که برای اولین بار در50/0 سهام شرکت‌ها تنها در560 مورد رفتار توده‌وار قابل‌توجه نشان داده شده که در میان بازارهای سهام کنفوسیوسی با پیچیدگی پایین و کسانی که رفتار توده‌وار قابل‌توجهی داشتند بیشتر شایع بوده است. دوم عوامل فرهنگی ملی رفتار توده‌وار مانند فاصله قدرت به فردگرایی، مردانگی، و جنبه‌های دیگر را تحت تأثیر قراردادند. درنهایت، دریافتند که مشکلات رفتاری، ازجمله خوش‌بینی بیش‌ازحد، اعتمادبه‌نفس کاذب، و وضع اثر، به‌طور قابل‌توجهی تسلط گرایش توده‌وار بر سرمایه‌گذاران بوده است. بر اساس نتایج تجربی تمایل به رفتار توده‌وار در میان سرمایه‌گذاران متفاوت بوده است.

کاستیا و رانتاپوسکا[xxvii](2015) پژوهشی در زمینة تأثیرات روحی تغییـرات آب‌وهوا، تغییرات فصلی و تغییرات روزبه‌روز در جریان مبادلات سرمایه­گذاران فنلاند انجـام دادنـد. با استفاده معادله رگرسیون از طریق نرم­افزار SPSS داده­های جمع‌آوری‌شده مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. آن‌ها نتیجه گرفتند که آفتاب و گرما، تأثیری بر جریان مبادلات ندارد و باراش بـاران ازلحاظ آمـاری تأثیر قوی می­گذارد. شواهد کمی از اختلال توسط بار عاطفی فصل­ها در تمایل به خرید در مقابل فروش وجود دارد، اما شواهد نشان داد که بر حجم معـاملات اثـر مثبـت مـی­گـذارد. بـر اسـاس یافته­های دیگر، سرمایه­گذاران در طول دورة تعطیلات معاملات کمتری انجام می­دهند و قبـل از آن تمایل به فروش دارند. تغییرات روزبه‌روز نیز مانند تغییرات آب‌وهوا و در احساسـات شـبیه اثر روز دوشنبه (روز اول کاری در هفته ) است. به‌طورکلی ازنظر اقتصادی، آثار روحی، تغییـرات روزبه‌روز و آثار تقویم، نفوذ عمده­ای در تصمیم­گیری­های تجاری سرمایه­گذاران در سطح جامعه ندارند. بااین‌حال ممکن است که در برخی از سرمایه­گذاران فردی، حالات روحی این تغییـرات، در برخی از تصمیم‌گیری‌های تجاری تأثیر مهمی داشته باشد.

بالچیل رو همکاران[xxviii](2014) در مقاله­ای به بررسی رفتار توده‌واری تحت نوسانات (رژیم‌های) در بازارهای سهام حاشیه خلیج‌فارس پرداختند.در مقاله خود به بررسی رفتار توده‌واری با استفاده از مدل مارکوف در بازارهای سهام حاشیه خلیج‌فارس طی دوره زمانی ۲۰۱۲-۲۰۰۰۰ پرداختند. با استفاده داده­های از سال 2000 تا 2012 از روش حذف سیستماتیک از بین شرکت­های حاشیه خلیج‌فارس 180شرکت انتخاب‌شده است. آن‌ها معتقدند در این رویکرد، توده‌واری تحت نوسانات (رژیم‌های مختلف بازار وجود دارد. آن‌ها به این نتیجه دست یافتند که بازارهای سهام حوزه خلیج‌فارس (کویت، عربستان صعودی، دبی، ابوظبی، قطر) دارای سه وضعیت (با نوسان پذیری کم، بالا و شدید) می‌باشند. همچنین به این نتیجه دست یافتند که رفتار توده‌واری تحت نوسان (رژیم) شدید برای تمامی بازارها به‌جز قطر وجود دارد.

 

4- روش تحقیق

با توجه به قابلیت به‌کارگیری نتایج حاصل از انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری، از نظر روش پژوهش  گردآوری اطلاعات به‌صورت پیماشی­می­باشد و برای­ جمع­آوری اطلاعات از فن دلفی استفاده شده است دلفی روشی است که بر پایه نظرات متخصصان قرار دارد و در آن یک گروه از متخصصان، پس از ابراز نظرات خود درباره یک مسئله مشخص، به یک اجماع دست می­یابند. در ادامه و برای آزمون فرضیه­های پژوهشی از آزمون t تک نمونه­ای و فریدمن برای فرضیات استفاده می­گردد که با استفاده از داده­های ثانویه مستخرج از پرسشنامه­ به بررسی عوامل روان‌شناختی بر تصمیم­گیری سرمایه‌گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران به تحلیل رابطه می­پردازد. انجام این پژوهش در چهارچوب استدلال قیاسی- استقرایی صورت خواهد گرفت علت استفاده از روش کشف اثر بین متغیرها است. با توجه به قابلیت به‌کارگیری نتایج حاصل تحقیق در راستایی دست­یابی به تأثیر عوامل روان‌شناختی بر تصمیم­گیری سرمایه‌گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران و بر اساس مقاله(بیس) این تحقیق بر اساس اهداف اصلی و فرعی کاربردی می­باشد. ازنقطه‌نظر چگونگی انجام، پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی است که به دنبال جمع‌آوری اطلاعات واقعی و مفصل از پدیده موردنظر است. این تحقیق به شیوه پیمایشی صورت خواهد گرفت؛ و ازلحاظ زمانی جزو پژوهش‌های مقطعی است.جامعه آماری این تحقیق از دو بخش تشکیل شده است؛ بخش اول جامعه آماری جهت شناسایی متغیرهای اقتصاد رفتاری مربوط به خبرگان(از اساتید و مسولان بلندپایه بورس و اوراق بهادار تهران) می­باشند. بخش دوم جامعه آمار کارگزاران و سرمایه­گذاران فعال در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران می­باشد. در بخش اول جامعه آماری این پژوهش خبرگان(اساتید و مسولان بلندپایه بورس و اوراق بهادار تهران) می­باشند. لذا روش تعیین حجم نمونه به‌صورت غیر تصادفی می­باشد.  در این پژوهش 20 نفر از خبرگان شامل از اساتید و مسولان بلندپایه بوروس اوراق بهادار تهران به‌صورت غیر تصادفی انتخاب شدند. بخش دوم؛ با توجه اینکه تعداد جامعه آماری نامشخص می­باشد. لذا برای تعیین حجم نمونه  برای تعیین حجم نمونه از روش جامعه آماری نا محدود  استفاده شده است . برای تعیین حجم نمونه با در نظر گرفتن اینکه این موضوع؛ اطلاعات کاملی از کارگزاران و سرمایه­گذاران فعال در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران در دسترس نیست، لذا در این مطالعه تعداد جامعه آماری موردنظر نامحدود در نظر گرفته شد؛ و با استفاده از فرمول کوکران تعداد حجم نمونه موردنظر انتخاب 384 نفر محاسبه گردید. روش نمونه‌گیری این بخش پژوهش به‌صورت تصادفی  است. روش­های گردآوری اطلاعات در این پژوهش را به‌طورکلی می­توان به دودسته، روش­های کتابخانه­ای و روش­های میدانی تقسیم نمود. در این پژوهش در خصوص جمع­آوری اطلاعات مربوط به تأیید یا رد فرضیه­های پژوهش از لحاظ مبانی نظری (جمع­آوری اطلاعات مربوط به ادبیات پژوهش) از روش کتابخانه­ای استفاده ‌شده است؛ و برای جمع‌آوری داده‌های پرسشنامه از روش میدانی استفاده‌ گردید.در این پژوهش از روایی محتوایی و صوری جهت بررسی اجزای تشکیل‌دهنده ابزار اندازه­گیری استفاده می­شود. برای اطمینان از اعتبار محتوا، باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سؤال‌های تشکیل‌دهنده ابزار معرف قسمت‌های محتوای انتخاب‌شده باشد،  بنابراین جهت تعیین اعتبار پرسشنامه­ و آزمون از متخصصین نظرخواهی شد و پرسشنامه­ ازلحاظ اعتبار (روایی) با کسب نظر از استاد راهنما محترم مورد تائید قرار گرفت. از طرفی برخی سؤالات فاقد مشخصه­های لازم حذف و برخی از سؤالات دارای ابهام اصلاح شدند که بیانگر روایی صوری آن  سوالات پرسشنامه می‌باشد. در ادامه ،در این پژوهش برای بررسی روایی سؤالات از نسبت روایی محتوایی استفاده شده است.نتایج شاخص نسبت روایی محتوایی نشان می­دهد روایی سؤالات پرسشنامه­ها مورد تائید هستند.  در ادامه قابلیت اعتماد پرسشنامه­ها، با استفاده از نرم­افزار 24 اس. پی. اس. اس مقدار ضریب آلفای کرونباخ دوباره برآورد گردید بر اساس داده­های جمع‌آوری شده ضریب آلفای کرونباخ برابر  با عدد 0.95 گزارش شد که این عدد نیز بیانگر این مطلب مهم است که پرسشنامه مورداستفاده از قابلیت اعتماد (پایایی) لازم برخوردار است.

 

جدول 1-آلفای کرونباخ پرسشنامه

حجم نمونه	تعداد سؤالات	آلفای کرونباخ
20	33	0.95

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

4-1- مدل ریاضی و معرفی متغیرهای تحقیق:

در این  مقاله  برای آزمون فرضیه­های زیر:

• اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.
• محافظه‌کاری(تعصب) بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.
• رفتار توده‌وار افراد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.
• زیان گریزی افراد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.
• دسترس‌پذیری اطلاعات بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است

  از  مدل ریاضی تحقیق و بر اساس مقاله بکر و چوی یی(2016)  به‌صورت زیر تعریف شده است:

   :تصمیم­گیری، :اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد : محافظه‌کاری،:  رفتار توده‌وار ،:  دسترس‌پذیری،  Evasion: زیان­گریزی( متغیرهای

تصمیم­گیری سرمایه­گذاران: فرآیند تصمیم­گیری سرمایه­گذاران  عبارتند از تجزیه‌وتحلیل  اوراق بهادار، خطرپذیری و بازده مورد انتظار، تخمین قیمت و... می­باشد(پمپین، ۲۰۰۶).

 اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد: بیش اطمینانی با اعتماد بیش‌ازحد به خود را می­توان اعتقادی بی‌اساس درباره توانایی­های شناختی، قضاوت­ها و استدلال شهودی فرد تعریف کرد(لیم ،2012).

محافظه‌کاری: یک واژه کلی برای جهان‌بینی‌های سیاسی، اجتماعی و مذهبی است که هدف اصلی آن نگهداری جامعه و ارزش‌های موجود است. برابر مفهوم محافظه‌کاری در زبان‌های اروپایی از واژه لاتین conservare گرفته شده و معنای آن حفظ و نگهداری است(بشیر و همکاران،2013).

رفتار توده‌وار: رفتار توده­ای به رفتار مجموع‌های از افراد گفته می‌شود که بدون هماهنگی با یکدیگر، رفتاری شبیه به هم از خود نشان می­دهند(پمپین، ۲۰۰۶).

دسترس­پذیری: یک عبارت کلی است به معنی بیشینه میزانی که یک سامانه یا یک ابزار، برای بیشترین شمار استفاده‌کنندگان، دسترسی‌پذیر باشد. به عبارتی دیگر، دسترسی‌پذیری، میزان و درجه آسان بودنِ دسترسی است، چیزی که با آن بتوان به یک جایگاه مشخص، از هر مسیر و جایگاهی رسید و «دسترسی» داشت(لیم ،2012).

زیان­گریزی: پرهیز از زیان ازطریق پرداختن به موضوعی که زیان­های نپرداختن به آن بیش از توجه به آن باشد (پمپین، ۲۰۰۶).

 

5- تجزیه‌وتحلیل داده­ها

 در این  بخش ، نخست پرسشنامه­هایی که توسط پاسخ گویان تکمیل گردیده­اند را جمع آوری کرده و داده­های خام مورد نیاز جهت توصیف و آزمون فرضیه­ها به کمک رایانه و نرم افزار استخراج می­گردند و سپس این داده­ها از طریق نرم افزار24 spss تجزیه‌وتحلیل شده و در دو مرحله به اطلاعات مورد استفاده در این تحقیق، تبدیل می­گردند. در مرحله اول که تجزیه‌وتحلیل توصیفی می­باشد، داده های جمع­آوری شده به‌صورت جدول آمارتوصیفی می­شود و در مرحله دوم که تجزیه‌وتحلیل استنباطی می­باشد.

 

5-1- آمار توصیفی

بخش اول توصیف ویژگی­های فردی و جمعیت شناختی می­باشد. که با استفاده از4سؤال ابتدائی پرسشنامه (در بخش اطلاعات تکمیل‌کننده پرسشنامه) اطلاعات فردی و جمعیت شناختی گروه نمونه گردآوری‌شده است. شاخص‌های فراوانی و درصد فراوانی ویژگی­های فرد و جمعیت شناختی گروه نمونه به شرح ذیل است

• جنسیت
• بخش اول: توزیع جنسیت خبرگان پاسخ­دهنده به پرسشنامه­ها را نشان می‌دهد جامعه آماری موردمطالعه را 90 درصد را آقایان و 10 درصد را خانم­ها تشکیل داده­اند.
• بخش دوم: توزیع جنسیت پاسخ دهندگان به پرسشنامه ها(کارگزاران و سرمایه­گذاران فعال در بازار سهام) را نشان می‌دهد جامعه آماری موردمطالعه را 56 درصد را آقایان و44 درصد خانم ها تشکیل داده اند. بیشترین درصد پاسخ دهندگان به پرسشنامه ها را آقایان تشکیل می دهد.
• سطح تحصیلات پاسخ‌دهندگان
• بخش اول: خصوصیات و فراوانی سطح تحصیلات خبرگان این پژوهش به پرسشنامه‌ها را نشان می­دهد. سطح تحصیلات پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه­ها عبارتند‌از:  کارشناسی30 درصد و کارشناسی ارشد 35 درصد ودکترا 35 درصد می­باشد. کمترین فراوانی سطح تحصیلات از بین پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه­ها به ترتیب مربوط سطح تحصیلات کارشناسی می­باشد.
• بخش دوم: خصوصیات و فراوانی سطح تحصیلات پاسخ ­دهندگان به پرسشنامه‌ها (کارگزاران و سرمایه­گذاران فعال در بازار سهام)را نشان می­دهد. سطح تحصیلات پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه­ها عبارتند‌از:  دیپلم 26 درصد، کاردانی 33.6 درصد، کارشناسی 24.2 درصد و کارشناسی ارشد و بالاتر 16.1 درصد می­باشند.  بیشترین سطح تحصیلات پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه­ها به ترتیب مربوط سطح تحصیلات کاشناسی می­باشد.
• سابقه فعالیت

فراوانی و درصد فراوانی سابقه فعالیت خبرگان این پژوهش به پرسشنامه­ها نشان می­دهد، بین 1-5 سال 10درصد، بین 6-10 سال 30 درصد، بین11-15 سال10 درصد، بین 16-20 سال 25 درصد و بالاتر از 20سال 25 درصد میباشد_.  بیشترین و کمترین فراوانی سابقه فعالیت از بین پاسخ‌دهندگان به پرسشنامه­ها به ترتیب11-15سال و1-5 سال، 6-10 سال می­باشد.

5-2- استنباط آماری

5-1-  دور نخست روش دلفی

در دور نخست روش دلفی، در راستای تعیین شناسایی عوامل مؤثر بر انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری ، پرسشنامه ای با یک سوال باز طراحی شد. سوالات به‌صورت باز طراحی گشت تا هیچگونه محدودیت ذهنی برای بیان عامل­های تعیین عامل­های مؤلفه‌های موثر بر انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری توسط جامعه آماری لحاظ نگردد. عوامل موثر بر بر انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری از (20) عدد پرسشنامه عودت داده شده در دور اول، استخراج شده است. این فاکتورها در5 مؤلفه دسته بندی شده اند عبارتند از اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد، محافظه‌کاری(تعصب)، رفتار توده‌وار افراد، و دسترس‌پذیری اطلاعات می­باشد.

مؤلفه اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد با 7 شاخص، مؤلفه محافظه‌کاری(تعصب) با 8 شاخص ، مؤلفه رفتار توده‌وار افراد با 7شاخص، زیان گریزی افراد با6  شاخص، مؤلفه دسترس‌پذیری اطلاعات با 5 شاخص، در جدول شماره (4-1) به تفکیک معرفی شده اند. مؤلفه‌های موثر بر انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری ، بوسیله روش دلفی، مشخص شد.

 

جدول(4-1): دور نخست روش دلفی شناسایی عوامل مؤثر بر انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری

اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد	محافظه‌کاری(تعصب)	رفتار توده‌وار افراد	زیان گریزی افراد	دسترس‌پذیری اطلاعات
مهارت خود را بیش از حدتوان خود	دید واقع بینانه	تصمیم‌گیری از روی احساسات	زیان گریز بودن	انتظار انعکاس اخبار در قیمت های بازار
موفقیت خود را  را بیش از حدتوان خود	تمایل به شناسایی عوامل زیان	تأثیر رفتار سایر سرمایه­گذاران  در خرید و رفتار توده‌وار افراد فروش سهام،	تمایل به شناسایی سودهای	اطلاعات رد و بدل شده میان سرمایه‌گذاران
امکانات خود را بیش از حد را بیش از حدتوان	توجه خصوصیات کیفی سهام	عدم تغیررفتار متفاوت	فروش سرمایه‌گذاری‌های زیان ده.	بررسی اخبار جدید در مورد خروج از سرمایه‌گذاری قبلی منصفانه
چشم‌انداز مثبت سرمایه‌گذار بر روی ریسک و بازده آتی سهام	تکیه بر روی اطلاعات دقیق	تصمیمات سرمایه‌گذاریشان با  اساس عرف	خرید سهامی دارای بازدهی خوبی  و فروش دارایی بازدهی  بد.	شفافیت اطلاعات
اطلاعات شخصی خود را محکم تر  از اطلاعات	دید  منفی سرمایه­گذار بر روی ریسک و بازده آتی	عدم ثبات در تصمیم ثبات­گیری	سرمایه‌گذاران به دلیل هراس از کاهش قیمت ، سهم را می فروشند	زمان و تاریخ گزارش مالی ارائه شده
ارزیابی وضعیت بازار بر اساس اطلاعات  شخص	دقت سرمایه­گذار برروی گزارش مالی دقت	پدیده  همرنگ جماعت شدن  در موقع زیان	ترجیح می‌دهند دارایی‌هایشان را نگه دارد	انتظار انعکاس اخبار در قیمت های بازار
خرید سهام مثل خرید برگه های شانس	انتخاب فقط درآمد	پیش­بینی یک سرمایه­گذار در رابطه با قیمت سهام بیشتر بر پایه رفتار جمعی	زیان گریز بودن
	ارزشیابی سهام به شیوه نسبی، از متوسط صنعت	تصمیم‌گیری از روی احساسات

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

نتایج دوم و سوم دیدگاه خبرگان  نشان می­دهد میانگین عوامل مؤثر بر انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاریدر دور دوم وسوم  برای تمام عامل­ها مرتبط بالاتر از امتیاز متوسط طیف لیکرت(3) می­باشد. نشان می­دهد از دیدگاه خبرگان اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد، محافظه‌کاری(تعصب)، رفتار توده‌وار افراد، زیان گریزی افراد، دسترس‌پذیری اطلاعات دارای میانگین بالاتر از امتیاز متوسط طیف لیکرت(3) هستند. نشان دهنده تائید مؤلفه­ها تأثیر اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد، محافظه‌کاری(تعصب)، رفتار توده‌وار افراد، زیان گریزی افراد، دسترس‌پذیری اطلاعات از دیدگاه خبرگان است.

 

5-2- ضریب هماهنگی کندوال

جدول(4-2) نشان می­دهد مقدار به‌دست‌آمده برای آماره کندال برابر با 670/0 سطح خطای برابر با 0.000است،  چنین استنباط می­شود که بین پاسخگویان در ارتباط با سوالات توافق معنی­دار وجود دارد مقدار به‌دست‌آمده برای آماره کندال 652/0 حاکی از اتفاق نظر بالای پاسخ­گویان می­باشد. در این بخش با استفاده از روش‌ها و آزمون‌های توزیع نرمال و به بررسی فرضیه‌های پژوهش و تجزیه‌وتحلیل استنباطی پرداخته‌شده است.

 

جدول(4-2): ضریب هماهنگی کندوال

Kendall's Wa	Chi-Square	سطح معنی داری	تعداد
670/0	626/76	‏003/0	20

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

• پیش‌فرض‌های آزمون‌های آماری

جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و انتخاب نوع آزمون‌های مربوطه، ابتدا باید به بررسی وضعیت نرمال بودن متغیرها بپردازیم. چراکه اگر متغیرها طبیعی باشند، مجاز خواهد بود هم از آزمون‌های پارامتریک و هم از آزمون‌های نا پارامتریک استفاده نمایید؛ اما چنانچه متغیرها نرمال نباشند، تنها مجاز خواهد بود از آزمون‌های نا پارامتریک استفاده نمایید. این آزمون فرضیه‌های  و به شرح ذیل است:

نتایج  این آزمون در جدول (4-3) نشان داده‌شده است.

همان‌طور که در جدول (4-3)گزارش‌شده است، سطح معنی‌داری آزمون کولموگروف-اسمیرنوف برای متغیرهای پژوهش بیشتر از 05/0 می‌باشد. درنتیجه توزیع مشاهده‌شده با توزیع نظری یکسان می­باشد؛ بنابراین می‌توان گفت داده‌های متغیرهای تحقیق (اعتمادبه‌نفس ‏بیش‌ازحد، محافظه‌کاری(تعصب) ‏بر تصمیم­گیری، رفتار توده‌وار افراد، زیان گریزی افراد و دسترس‌پذیری ‏اطلاعات) از توزیع نرمال برخوردار هستند. در تمامی متغیرها فرضیه  رد در مقابل فرضیه  پذیرفته می­شود. توزیع تمام متغیرهای تحقیق نرمال هستند. پس می­توان از آزمون­های پارمتریک استفاده کرد.در این قسمت با استفاده از آزمون t تک نمونه‌ای به بررسی و آزمون سؤال‌ها و اهداف  پژوهش جهت تائید یا عدم تائید آن‌ها پرداخته می‌شود.

 

 

 

 

جدول(4-3) : نتایج آزمون K-S  یک نمونه

عنوان	آماره کولموگورف- اسمیرنوف	سطح معنی داری دو طرفه (متقارن)	نتیجه
				حجم نمونه	میانگین	انحراف استاندارد	داده مطلق	مثبت	منفی
اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد	384	24.442	7.734	0.100	0.086	0.100-	0.469	0.125	نرمال
محافظه‌کاری(تعصب) بر تصمیم­گیری	384	26.867	8.371	0.064	0.058	0.064-	0.878	0.199	نرمال
رفتار توده‌وار افراد	384	23.502	6.395	0.063	0.038	0.063-	0.243	0.097	نرمال
زیان گریزی افراد	384	20.2839	6.153	0.086	0.057	0.086-	0.623	0.103	نرمال
دسترس‌پذیری اطلاعات	384	16.8880	4.990	0.093	0.068	0.093-	0.633	0.101	نرمال

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

• فرضیه فرعی یک تحقیق

اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است

 

جدول(4-4): آزمون t یک نمونه ای

عنوان	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد		میانگین خطای استاندارد
اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد	384	24.44	7.73		0.394
	Test Value=3
	آمارهT	درجه آزادی	سطح معنی‌داری دو طرفه	تفاوت میانگین	تفاوت با فاصله اطمینان95
					پایین	بالا
	54.32	383	0.000	21.44	20.66	22.218

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول شماره (4-4) نشان می­دهد که میانگین این متغیر برابر با 24.44 درصد می­باشد و بیش از میانگین فرضی ۳ است و به لحاظ توصیفی نشان‌دهنده تأثیر می­باشد. t به‌دست‌آمده برابر با54.32 درصد و بزرگ‌تر از 96/1 آماره آزمون محاسبه t جدول است و سطح معنی‌داری 0.000 درصد و کمتر از 0.05 درصد هست. لذا با اطمینان 99% می­توان گفت اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

 

 

• فرضیه فرعی دو تحقیق

محافظه‌کاری(تعصب) بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

 

جدول (4-5):آزمون t یک نمونه ای

عنوان	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد		میانگین خطای استاندارد
محافظه‌کاری(تعصب)	384	26.867	8.371		0.427
	Test Value=3
	آمارهT	درجه آزادی	سطح معنی‌داری دو طرفه	تفاوت میانگین	تفاوت با فاصله اطمینان95
					پایین	بالا
	55.86	383	0.000	23.867	23.027	24.707

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول شماره (4-5) نشان می­دهد که میانگین این متغیر برابر با 26.867 درصد می­باشد و بیش از میانگین فرضی ۳ است و به لحاظ توصیفی نشان‌دهنده تأثیر می­باشد. t به‌دست‌آمده برابر با55.86 درصد و بزرگ‌تر از 96/1  درصد آماره آزمون محاسبه t جدول است و سطح معنی‌داری 0.000 درصد و کمتر از 0.05 درصد هست. لذا با اطمینان 99% می­توان گفت محافظه‌کاری(تعصب) بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

 

• فرضیه فرعی سه تحقیق

رفتار توده‌وار افراد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

جدول شماره (4-7) نشان می­دهد که میانگین این متغیر برابر با 23.502 درصد می­باشد و بیش از میانگین فرضی ۳ است و به لحاظ توصیفی نشان‌دهنده تأثیر می­باشد. t به‌دست‌آمده برابر با62.820درصد و بزرگ‌تر از 96/1 آماره آزمون محاسبه t جدول است و سطح معنی‌داری 0.000 درصد و کمتر از 0.05 درصد هست. لذا با اطمینان 99% می­توان گفت رفتار توده‌وار افراد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

 

 

جدول (4-6): آزمون t یک نمونه ای

عنوان	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد		میانگین خطای استاندارد
رفتار توده‌وار افراد	384	23.502	6.395		0.326
	Test Value=3
	آمارهT	درجه آزادی	سطح معنی‌داری دو طرفه	تفاوت میانگین	تفاوت با فاصله اطمینان95
					پایین	بالا
	62.820	383	0.000	20.502	19.8609	21.144

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

• فرضیه فرعی چهار تحقیق

زیان گریزی افراد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

جدول (4-8):آزمون t یک نمونه ای

عنوان	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد		میانگین خطای استاندارد
زیان گریزی افراد	384	20.283	6.153		0.3140
	Test Value=3
	آمارهT	درجه آزادی	سطح معنی‌داری دو طرفه	تفاوت میانگین	تفاوت با فاصله اطمینان95
					پایین	بالا
	55.038	383	0.000	17.283	16.666	17.901

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول شماره (4-8) نشان می­دهد که میانگین این متغیر برابر با 20.283 درصد می­باشد و بیش از میانگین فرضی ۳ است و به لحاظ توصیفی نشان‌دهنده تأثیر می­باشد. ؛ t به‌دست‌آمده برابر با55.038درصد و بزرگ‌تر از 96/1 آماره آزمون محاسبه t جدول است و سطح معنی‌داری 0.000 درصد و کمتر از 0.05 درصد هست. لذا با اطمینان 99% می­توان گفت زیان گریزی افراد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

 

• فرضیه فرعی پنج تحقیق

دسترس‌پذیری اطلاعات بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

جدول (4-9): آزمون t یک نمونه ای

عنوان	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد		میانگین خطای استاندارد
دسترس‌پذیری اطلاعات	384	16.888	4.990		0.254
	Test Value=3
	آمارهT	درجه آزادی	سطح معنی‌داری دو طرفه	تفاوت میانگین	تفاوت با فاصله اطمینان95
					پایین	بالا
	54.529	383	0.000	13.888	13.387	14.388

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول شماره (4-9) نشان می­دهد که میانگین این متغیر برابر با 16.88 درصد می­باشد و بیش از میانگین فرضی ۳ است و به لحاظ توصیفی نشان‌دهنده تأثیر می­باشد. t به‌دست‌آمده برابر با54.52درصد و بزرگ‌تر از 96/1 آماره آزمون محاسبه t جدول است و سطح معنی‌داری 0.000 درصد و کمتر از 0.05 درصد هست. لذا با اطمینان 99% می­توان گفت دسترس‌پذیری اطلاعات بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

 

• فرضیه اصلی تحقیق

انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری(عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران )در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

 

جدول (4-10): آزمون t یک نمونه ای

عنوان	تعداد	میانگین	انحراف استاندارد		میانگین خطای استاندارد
عوامل روان‌شناختی	384	111.9844	27.1121		1.3835
	Test Value=3
	آمارهT	درجه آزادی	سطح معنی‌داری دو طرفه	تفاوت میانگین	فاوت با فاصله اطمینان95
					پایین	بالا
	78.771	383	0.000	0.000	106.24	111.70

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول (4-10) نشان می­دهد که میانگین این متغیر برابر با 111.984 درصد می­باشد و بیش از میانگین فرضی ۳ است و به لحاظ توصیفی نشان‌دهنده تأثیر می­باشد.؛ t به‌دست‌آمده برابر با78.771درصد و بزرگ‌تر از 96/1 درصدآماره آزمون محاسبه t جدول است و سطح معنی‌داری 0.000 درصد و کمتر از 0.05 درصد هست. لذا با اطمینان 99% می­توان گفت انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری(عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران )در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

 

• رتبه‌بندی عوامل روانشناختی

برای بررسی ترتیب اهمیت ابزارهای سنجیده شده ازنظر پاسخ‌دهندگان به رتبه­بندی میانگین­ها آن­ها با استفاده از آزمون فریدمن پرداخته‌شده است. همان‌طور که جدول رتبه‌بندی شماره(4-11) نشان می­دهد، مجذور  محاسبه‌شده برای جدول با توجه به درجه آزادی و در سطح تشخیص 0.000 معنادار است. بدین ترتیب فرض صفر آماری مبنی بر عدم تفاوت رتبه­ها متغیرهای موردبررسی با احتمال0.99 درصد رد می­گردد، جدول (4-12) رتبه‌بندی انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری(عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران )در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران را نشان می­دهد.

 

جدول 4-11- نتایج رتبه‌بندی فریدمن

سطح معنی داری	درجه آزادی	Chi-Square	تعداد
0.000	4	681.44	384

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول(4-11) نشان می­دهد  سطح معنی‌دار 000/0 کوچک‌تر از 05/0 درصد است . پس فرضیه   رد و فرضیه  در سطح 99/0 مورد تائید است پس نتیجه گرفته می­شود تفاوت معناداری بین رتبه‌بندی انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش­ اقتصاد رفتاری(عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران )در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد.

نتایج رتبه‌بندی عوامل فریدمن(4-12) نشان می­دهد، انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش اقتصاد رفتاری(عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران) در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران اوراق در رتبه اول زیان گریزی، رتبه دوم رفتار توده‌وار افراد، رتبه سوم محافظه‌کاری(تعصب)، رتبه چهارم دسترس‌پذیری اطلاعات و رتبه پنجم اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد قرار دارد. پس می­توان نتیجه گرفت عوامل مؤثر بر روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق به ترتیب زیان گریزی افراد، رفتار توده‌وار افراد، محافظه‌کاری(تعصب)، دسترس‌پذیری اطلاعات و اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد تأثیر بیشتری دارند.

جدول (4-12): رتبه‌بندی  انتخاب سبد دارایی سهام مبتنی بر روش اقتصاد رفتاری(عوامل روان‌شناختی بر تصمیم‌گیری سرمایه­گذاران) در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران

ردیف	عنوان	رتبه میانگین	اولویت
1	زیان گریزی افراد	4.07	رتبه اول
2	رفتار توده‌وار افراد	3.64	رتبه دوم
3	محافظه‌کاری(تعصب)	3.33	رتبه سوم
4	دسترس‌پذیری اطلاعات	2.52	رتبه چهارم
5	اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد	1.44	رتبه پنجم

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

6- نتایج و پیشنهادات تحقیق

فلسفه مکتب اقتصاد نئوکلاسیک بر اصل عقلایی رفتار کردن افـراد و همچنـین بنگاههـا در اقتصاد مبتنی است. در این میان اگر پدیده ای با این اصـل ناسـازگار باشـد از آن بـه عنـوان سوگیری یا تورش یاد می شـود. نظریـه مـالی رفتـاری کـه عمومـا از آن بـه عنـوان کـاربرد روانشناسی در دانش مالی تعبیر می شـود، اصـل بنیـادین اقتصـاد نئوکلاسـیک را بـه چـالش کشـیده و سـعی دارد پدیـده هـای روانشـناختی انسـان در کـل بـازار و در سـطح فـردی را شناسایی نماید. بورس اوراق بهادار عمده­ترین راه تجهیز و تخصیص بهینه سرمایه در کشور است. شناخت این بازاروعناصروارتباطات موجوددر آن یکی ازعوامل مهم توسعه بازار سرمایه محسوب می­گردد. یکی از عناصر مهم این بازار سرمایه­گذاران هستند. از آنجا که جذب سرمایه­ها و پساندازهای کوچک و هدایت آنها به سمت توسعه شرکت‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است، شناخت رفتار تأمین­کنندگان منابع مالی و عوامل مؤثر برتصمیم­های اقتصادی آنها همواره موضوعی چالش­برانگیزبرای دربازاربوده است. دیوید و شیجیا (2019)، کاستیا و رانتاپوسکا (2015)، زارعی و دارابی(1397) و سلامی و همکاران(1396)، جلیلوند و همکاران(1395) در مطالعات خود نشان دادند؛ دارای اعتمادبه‌نفس  نفس بیش از حد باعث می­شود افراد  به دلیل خوش­بینی مفرط اقدام به سرمایه­گذاری در طرح­هایی نمایند که در واقعیت فاقد بازدهی مورد  انتظار باشند. خطای اعتماد بیش از حد موجب میشود سرمایه گذاران اطمینان پیدا کنند که پیش­بینی درستی داشته­اند. اطمینان بیش از حد موجب پذیرش ریسک زیاد در تصمیمات سرمایه­گذاری می­شود. اعتمادبه‌نفس در تصمیمگیری عامل نتایجی که در این پژوهش  به دست آمد همسو و هم راستا با مطالعات انجام شده می­باشد . پس نتیجه گرفته می­شود اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است. دیوید و شیجیا (2019)، کاستیا و رانتاپوسکا (2015)، زارعی و دارابی(1397) و سلامی و همکاران(1396)، جلیلوند و همکاران(1395) در مطالعات خود نشان دادند؛ محافظه کاری انگیزه و توانایی مدیران را در دستکاری اعداد حسابداری کاهش می­دهد و از این رو باعث کاهش عدم تقارن اطلاعاتی و زیان های ناشی از آن می­شود. هرچه عدم تقارن اطلاعاتی بین افراد داخل و سرمایه­گذاران خارج از شرکت بیشتر باشد، تقاضا برای محافظه کاری بیشتر خواهد بود. از آنجا که شرکت های بزرگ در مقایسه با شرکت های کوچک، اغلب به‌طور داوطلبانه یا اجباری مبادرت به تولید و ارائه اطالعات عمومی بیشتری می­نمایند و اخبار مربوط به فعالیت آنها به شکل گسترده­تری در اختیار عموم قرار می­گیرد، عدم تقارن اطلاعاتی درآنها کمتر و افشای اطلاعات بیشتری خواهد داشت؛ و این باعث کاهش تقاضا برای حسابداری محافظه کارانه در آنها می­شود. در نتیجه محافظه کاری در شرکت­های بزرگ، کمتر از شرکت­های کوچک است. نتایجی که در این پژوهش  به دست آمد همسو و هم راستا با مطالعات انحام شده می­باشد . پس نتیجه گرفته می­شود محافظه‌کاری(تعصب) بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است. رفتار تودهای حاکی از تمایل انسان به رفتارکردن شبیه دیگران است. وقتی توده جامعه کار خاصی انجام می­دهند یا عکس­العمل خاصی از خود بروز می­دهند، از نظر ذهنی برای افراد خیلی سخت است که رفتاری متفاوت از بقیه داشته باشند. نتایجی که در این پژوهش  به دست آمد همسو و هم راستا با مطالعات انحام شده می­باشد . پس نتیجه گرفته می­شود؛ رفتار توده‌وار افراد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است.

در بازارها ناهنجاری های رفتاری وجود دارد که تصمیمات سرمایه گذاران را غیرعادی جلوه می دهد یعنی بازار را از قاعده مندی خارج می کند که بخش عمده ی از این موارد در حوزه مالی رفتاری تعریف می گردد. یکی از این بی نظمی های بازار، ناشی از تورش­های رفتار سرمایه گذاران، نشأت گرفته از عوامل روانی و روانشناختی سرمایه­گذاران است که دربین این تورشها یکی از معروفترین آنها میل به وجود این پدیده مانند دیگر زیان گریزی است. نتایجی که در این پژوهش  به دست آمد همسو و هم راستا با مطالعات انحام شده می­باشد . پس نتیجه گرفته می­شود زیان گریزی افراد بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است. از آنجا که سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان دو گروه اصلی استفاده کننده ی برون سازمانی از اطلاعات حسابداری به شمار می آیند، یکی از رسالت های اصلی گزارشگری مدیریت و سیستم­های حسابداری، تهیه و ارائه ی اطلاعات مربوط، جهت فراهم کردن مبنایی برای تصمیم گیری منطقی سرمایه گذاران و اعتباردهندگان می باشد. بنابراین توجه ویژه به نیازهای اطلاعاتی این افراد، برای ارائه دهندگان اطلاعات حایز اهمیت است. نتایجی که در این پژوهش  به دست آمد همسو و هم راستا با مطالعات انحام شده می­باشد . پس نتیجه گرفته می­شود دسترس‌پذیری اطلاعات بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بازار سهام بورس اوراق بهادار تهران تأثیر­گذار است. در راستای نتایج به‌دست‌آمده  پیشنهاد می­شود

• سرمایه گذاران در هنگام اخذ تصمیمات خریدوفروش، ترکیب سهامداران، تمرکز مالکیت و میزان مالکیت دولتی را هم به عنوان یکی از متغیرهای تصمیم در نظر داشته باشند.
• سرمایه گذاران و اعتباردهندگان، ساختار مالکیت را در زمان تصمیم گیری نسبت به سرمایه گذاری و با اعطای اعتبار مد نظر قرار دهند.
• به منظور حفظ سلامت مالی و سرمایه گذاری سرمایه گذاران و به ویژه سهامداران عمده، پیشنهاد می شود در تعیین مدیریت شرکت به عنوان رفتاری همچون اطمینان بیش از حد توجه نموده و دست کم بر فعالیت های مدیریت شرکت نظارت بیشتری نمایند.
• وجود اهرم مالی را می توان مکانیزمی برای بدهی بانکی شرکت تلقی نمود و می توان به سازمان بورس اوراق بهادار تهران پیشنهاد کرد به منظور افزایش بدهی بانکی و افزایش نظارت بر عملکرد مدیران شرکت ها شرایط استفاده شرکت ها از اهرم مالی در ساختار سرمایه را فراهم نماید.
• وجود میزانی از اهرم (نه به مقدار زیاد) به حفظ منافع سرمایه گذاران و کاهش رفتارهای فرصت طلبانه مدیریت کمک می کند، بنابراین می توان به سرمایه گذاران پیشنهاد نمود که در تجزیه و تحلیل شرکت ها به میزان اهرم مالی آنها نیز توجه داشته باشند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[1]- گروه اقتصاد ، واحد زنجان ،دانشگاه آزاد اسلامی ،زنجان ، ایران ، ، Leila.asiyabi@ yahoo.com

[2]- گروه اقتصاد ، واحد زنجان ،دانشگاه آزاد اسلامی ،زنجان ، ایران نویسنده مسئول ،[e-mail]

[3]- گروه اقتصاد ، واحد تهران مرکزی ،دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران ، ایران ، [e-mail]

[4]- گروه اقتصاد ، واحد زنجان ،دانشگاه آزاد اسلامی ،زنجان ، ایران [e-mail]

 

[i] . Pompian

[ii] . Babajide and Adetiloye

[iii] . Bashir et al

[iv] . Kengatharan

[v] .Qadri and Shabbir

[vi] .Lim

[vii] . Bashir et al

[viii] . Atif

[ix] . Márcia et al.

[x] . Luong and Thu Ha

[xi] . Wamae

[xii]. Nofsingera & Varmab

[xiii] . Gitman and Joehnk

[xiv] . Pompian

[xv]..Malmendier and  Tate

[xvi] . Daniel

[xvii] . Deshmukh et al.

[xviii] . Bouwman

[xix] . Garsia Lara and et al

[xx] . Hermalin and Weisbach

[xxi] . Biddle and et al

[xxii] . Johnson et al

[xxiii] . Fromlet

[xxiv] . Venezia

[xxv] . Bikhchandani and Sharma,

[xxvi] . Bakar and Chui Yi,

[xxvii] . Kaustiavand Rantapuska

[xxviii] . Balcilar et al

مراجع

• اسلامی بیدگلی، غ.و شهریاری،ح. ( 1386) . مـالی رفتـاری، مرحله‌ای گذر از مالی استاندارد تـا نوروفاینـانس، فصلنامه‌ی علمـی – پژوهشـی مهندسـی مـالی و مدیریت پرتفوی، سال اول، شماره‌ی اول: 36-19.
• آقایی، م. و مختاریان، ا. (1393)." بررسی عوامل مؤثر بر تصمیم­گیری سرمایه­گذاران در بورس اوراق بهادار تهران"، بررسی­های حسابداری و حسابرسی، دوره 11 ،شماره 36: 25-3.
• حیدر پور، ف،. تاری وردی، ی. و محرابی م. (1392). تأثیر گرایش­های احساسی سرمایه­گذاران بر بازده سهام ، پژوهش­های دانش مالی تحلیل اوراق بهادار (مطالعات مالی)،شماره17، دوره 6: 13-1.
• ستایش، م. و شمس الدینی،ک. (۱۳۹۵)، "بررسی رابطه بین گرایش احساسی سرمایه‌گذاران و قیمت سهام شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران"، پیشرفت های حسابداری دانشگاه شیراز، شماره ۸: ۱۲۵-۱۰۳.
• سلامی، ا. اصلی­زاده، ا. و عسگری، م.(1396). اطمینان بیش‌ازحد مدیریتی، دخالت دولت و تصمیم تأمین مالی شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار تهران. مطالعات اقتصاد، مدیریت مالی و حسابداری، دوره 3، شماره 2: 88-72.
• رامشه، م؛ ملانظری ،م. (1393). بیش اطمینانی مدیریت و محافظه‌کاری حسابداری، دانش حسابداری ،دوره 5، شماره ۱۶ : ۵۵ - ۷۹.
• زارعی،ع. دارابی، ر.(1397). تأثیر گرایش­های احساسی سرمایه­گذاران بر افشای اختیاری در بازار سرمایه ایران، پژوهش­های‌حسابداری‌مالی‌و‌حسابرسی، سال‌دهم ،‌شماره‌33: 157-131.
• زمانیان، غ؛ جلالی، ا ؛ کـردی تمنـدانی، ع. (1396). رهیافـت مـدل احتمـال مبادله آگاهانه در بررسی اثر عدم تقارن اطلاعات بر بازده سهام و حجم معاملات در شرکتهای منتخب بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه اقتصاد مالی، ،دوره 11 ،شـماره41 ،:66-43.
• دستگیر، م. میرکی، ف.؛ کاظمی نوری، س.( ۱۳۹۳). تأثیر اعتمادبه‌نفس بیش‌ازحد مدیران ارشد بر آشفتگی و مالی، بررسی های حسابداری ، سال اول - شماره ۲: ۳۷ - ۵ ۶.
• دهقان، ع. و کامیابی، م.(1398). چگونگی اثرگذاری متغیرهای اقتصادی بر بازدهی شرکتهای بورسی در شرایط رونق و رکود بازار سرمایه ایران،فصلنامه اقتصاد مالی. سال سیزدهم، شماره 48: 147-166.
• علی‌آبادی، ا. وکیلی فرد، ح.(1393). تبیین و ارائه الگویی برای سنجش عوامل روانشناختی و رفتاری در بازار سرمایه ایران،
• فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی شماره پانزدهم، سال 4: 21-1.
• کیا مهر، ع. جنانی،م. همت­فر،م.(1399). تبیین نقش ناهنجاریهای بازار سهام در قیمت‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، فصلنامه اقتصاد مالی، سال چهاردهم، شماره53: 193- 212/
•  
• کامیابی،ی. نورعلی، م.(1395). بررسی اثر میانجی محافظه­کاری حسابداری بر رابطه بین عدم تقارن اطلاعات و مدیریت سود در شرکت­های پذیرفته­شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی،سال هشتم، شماره 29 : 26-1.
• کمالی اردکانی،م. رجبی قیری، ع.(1394). بررسی­آثار روان‌شناختی و عوامل مؤثر بر درک سرمایه­گذاران از ریسک در بورس اوراق بهادار تهران،فصلنامه سیاستهای مالی و اقتصادی،سال سوم، شماره 10 :142-125.
• محمودآبادی، ح. و مهتری،ز. (۱۳۹۰).محافظه‌کاری حسابداری و کارایی سرمایه‌گذاری مجله پیشرفت های حسابداری دانشگاه شیراز،دوره سوم، شماره ۲: ۱۱۳-۱۶۰.
• مدرس، ا. و حصار زاده. ر.(۱۳90).کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه‌گذاری. فصلنامه بورس اوراق بهادار، ۸۵-۱۱۸.
• مشایخی، ب. و محمدپور،ف (۱۳۹۳).کیفیت گزارشگری مالی، سررسید بدهی و کارایی سرمایه‌گذاری، راهبرد مدیریت مالی، سال دوم، شماره ۷: 1-14 .
• نیک بخت،م.؛ حسین پور،م.؛ اسلامی مفیدآبادی،ح.(1395). بررسی تأثیر رفتار احساسی سرمایه‌گذاران و اطلاعات حسابداری بر قیمت سهام، فصلنامه علمی پژوهشی تجربی حسابداری، دوره 6، شماره 2 ، 22: 219-255
• نیکو مرام، ه. فریدون رهنمای رود پشتی،ف. هیبتی،ف. و یزدانی،ش. (۱۳۹۱)، "تأثیر سوگیری شناختی سرمایه‌گذاران بورس اوراق بهادار تهران بر ارزشیابی سهام"، فصلنامه علمی پژوهشی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، شماره ۱۳ : ۸۱-۶۱.
• Atif Kafayat., (2014). Interrelationship of Biases: Effect Investment Decisions Ultimately. Theoretical and Applied Economics XXI 6(595), 85-110.
• Babajide, A. A., Adetiloye, K. A., (2012). Investors’ Behavioral Biases and the Security Market: An Empirical Study of the Nigerian Security Market.Accounting and Finance Research 1(1), 219-229.
• Bashir, T., Javed, A., Ali, U., Meer, U. I., Naseem, M. M., 2013. Empirical Testing of Heuristics Interrupting the Investor’s Rational Decision Making. European Scientific Journal 9(28), 432-444.
• Balcilar, M., Demier, R., and Hammoudeh, S. (2012). Investor Herds and RegimeSwitching: Evidence from Gulf Arab Stock Markets. WORKING PAPER SERIES, 1-39.
• Bakar, S. and Chui Yi, A. (2016). The Impact of Psychological Factors on Investors’ Decision Making in Malaysian Stock Market: A Case of Klang Valley and Pahang, Procedia Economics and Finance, 35: 319-328.
• Biddle, G.C, G. Hilary and R.S. Verdi. (2009). How Does Financial Reporting Quality Improve Investment Efficiency? Journal of Accounting and Economics, forthcoming.
• Bikhchandani, S. and Sharma, S. (2000). Herd Behaviour in Financial Markets: A Review. IMF Working Paper WP/00/48.
• - Bouwman, C. (2014). Managerial Optimism and Earnings Smoothing. Journal of Banking & Finance, 41: 283-303.
• Chih-Hsiang Chang، Shih-Jia Lin (2015). The effects of national culture and behavioral pitfalls on investors’ decision-making: Herding behavior in international stock markets herding behavior in international stock markets, International Review of Economics 00and Finance 37،380–392.
• Deshmukh, S., Goel, A. and Howe, K. (2013). CEO overconfidence and dividend policy. Journal of Finance Intermediation, 22(3), 440-463.
• Fromlet, T.(2001). The Economic Emplications of Corporate Financial Reporting. Journal of Accounting and Economics 40: 3-73.
• Gitman, L.J., Joehnk, M. D., (2008). Fundamentals of Investing. 10th edn. Boston: Pearson Education Inc.
• Garsia Lara, J. M., Garsia Osma, B. and Penalva, F. (2010).Accounting conservatism and firm investment efficiency.http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1383642&http://www.google.com/search?hl=fa&q=Accounting+Conservatism+and+Firm+Investme.
• Garcia Lara, J. M., Garcia Osma, B. and penalva, F. (2016). Accounting Conservatism and Firm Investment Efficiency. Journal of Accounting and Economics, Vol. 61, Pp. 221-238.
• Hermalin, B.E., and M.S. Weisbach. (2010). Information Disclosure and Corporate Governance. Working paper, University of California.
• Hirt, Geoffrey. A., Block S. B., (2012). Fundamentals of Investment Management. 10th edn. New York: McGraw-Hill.
• Kaustia, M., Rantapuska, E. (2015). Does mood affect trading behavior? Journal of Financial Markets, 15, 41-81.
• Kengatharan, L., Kengatharan, N., (2014). The Influence of Behavioral Factors in Making Investment Decisions and Performance: Study on Investorsof Colombo Stock Exchange, Sri Lanka. Asian Journal of Finance & Accounting 6(1), 1-23.
• Johnsson, M. and Lindblom, H. and Platan, P. (2010)."Behavioural Finance and Change of Investor Behaviour During and After the Speculative at the End of the 1990s” Master’s Thesis in Finance, School of Economic and Management, LundUniversity.
• Lim, L.C., (2012). The Relationship between Psychological Biases and the Decision Making of Investor in Malaysian Share Market. Unpublished Paper International Conference on Management, Economics & Finance (ICMEF 2012) Proceeding.
• Luong, L. P., Thu Ha D. T., (2011). Behavioral Factors Influencing Individual Investors’ Decision-Making and Performance a Survey at the Ho Chi Minh Stock Exchange. Unpublished M.Sc. Thesis, Umea School of Business.
• Malmendier, U., Tate, G. and J. Yan (2011). “Overconfidence and Early‐Life Experiences: The Effect of Managerial Traits on Corporate Financial Policies”. The Journal of Finance, Volume 66, Issue 5, October, pp. 1687-1733.
• Márcia,T. Shafi, K. Hua,L. Idrees, Z.(2014).Exchange Rate volatity and Oil Prices Shocks and its Impact on Economic Sustainability. Mamagnent science letters. 5. 60-65.
• Nicholas, B. and Thaler, R. (2004) A survey of behavioral finance.” in Constantinides, Journal of Psychology andFinancial Markets , Vol. 2, No. 4, 182–189
• Nofsingera, J. R., Varmab, A., (2013). Availability, Recency and Sophistication in the Repurchasing Behavior of Retail Investors. Journal of Banking & Finance 37(7), 2572–2585.
• Pompian, M.M. (2006).Behavioral Finance and Wealth Management, translated by: Ahmad Badri, Kayhan Publishers.
• Qadri, S. U., Shabbir, M., 2014. An Empirical Study of Overconfidence and Illusion of Control Biases, Impact on Investor’s Decision Making: An Evidence from ISE. European Journal of Business and Management 6(14), 38-44.
• Venezia, R. (2008). Does Earnings Management Affect Firms’ Investment Decisions? TheAccounting Review, 83(6): 1571-1603.
• Juan, Ma. Chuanchan, Peng He. William. (2014). Investor herding behaviour of Chinese stock market. International Review of Economics and Finance.
• Wamae, J. N., (2013). Behavioural factors influencing investment decision in stock market: A survey of investment banks in Kenya. International Journal of Social Sciences and Entrepreneurship 1(6), 68-83.

 

 

یادداشت‌ها