بررسی «همای و همایون» و «گل و نوروز» بر اساس نظریۀ عشق جان لی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 10، شماره 37، بهمن 1399، صفحه 60-71   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

طیبه عبداله زاده¹؛ وجیهه ترکمانی باراندوزی^{* 2}؛ احمد کریمی³؛ مریم شادمحمدی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

²استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران

³استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد چالوس، دانشکده علوم‌انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.

چکیده

دربارۀ عشق و ماهیّت آن از دیدگاه علم روان‌شناسی بحثهای زیادی مطرح شده است. در چند دهۀ اخیر محقّقان کوشیده‌اند با توجّه به نظریه‌های مختلف، آثار ادبی را مورد بررسی قرار دهند. یکی از نظریّه‌های مطرح در این باره، نظریۀ عشق جان لی است. در این نظریه وی، انواع عشق را با رنگهای اصلی مقایسه کرده و سه سبک اصلی نیز برای عشق قایل شده است که عبارتند از: عشق به یک فرد آرمانی، عشق با مفهوم بازی و عشق به معنی دوستی. در بین سرایندگان آثار غنایی ادب فارسی، خواجوی کرمانی در منظومه‌های «همای و همایون» و «گل و نوروز» مانند دیگر شاعران غنایی، به موضوع عشق و روابط عاشق و معشوق پرداخته است. در این پژوهش سعی شده است که عشق در منظومه‌های خواجو با نظریۀ عشق جان لی مورد بررسی و انطباق قرار گیرد. مسألۀ اصلی این تحقیق، پاسخ به این پرسش است که مفاهیم و ویژگی‌های عشق در این دو منظومه مطابق با کدام نوع عشق در نظریۀ جان لی است؟ نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد که عشق در این دو داستان عاشقانه با نظریۀ عشق جان لی به لحاظ ویژگی رمانتیک بودن و برخورداری از سبک پرشور، مطابقت دارد.

کلیدواژه‌ها

عشق؛ همای و همایون؛ گل و نوروز؛ نظریۀ عشق؛ جان لی

مراجع

1. احمدی، محمد علی (۱۳۸۴)، عشق، مفاهیم علمی و اجتماعی، تهران:آستان، چاپ دوم.
2. اورتگای گاست، خوزه (1389)، دربارۀ عشق، ترجمۀ سیّدمهدی ثریا، تهران: جوانۀ رشد، چاپ دوم.
3. باومن، زیگمونت (1387)، عشق سیال، در باب ناپایداری پیوندهای انسانی، ترجمه عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
4. ذوالفقاری، حسن( 1393)، یکصد منظومة عاشقانة فارسی، تهران: چرخ.
5. رضازاده، شفق (1369)، تاریخ ادبیّات ایران، تهران: آهنگ.
6. خواجوی کرمانی، محمود بن علی (۱۳۸۷)، روضه الانوار، تصحیح محمود عابدی، تهران: میراث مکتوب.
7. ______________________ (1369)، دیوان خواجوی کرمانی، تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: پاژنگ، چاپ دوم.
8. _______________________ (1370)، خمسه خواجوی کرمانی، به تصحیح سعید نیاز کرمانی، تهران: نقش جهان.
9. سبحانی، توفیق (1379)، تاریخ ادبیات2، تهران: پیام نور، چاپ سوم.
10. صفا، ذبیح الله (1372)، تاریخ ادبیات ایران، جلد 2/3/4، تهران: فردوسی .
11. ________ (1378)، تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: فردوس، چاپ یازدهم.
12. صادقی، اکرم (1390)، مقایسۀ سبکهای دلبستگی ابعاد عشق در نوجوانان و فاقد رابطه با جنس مخالف در دانش آموزان دبیرستان‌های شهرکرد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد مرودشت، دانشکده علوم تربیتی.
13. عبدی،حمزه؛ گلزاری، محمود ( 1389)، «ارتباط میان سبکهای عشق و ویژگی‌های شخصیتی، روان‌شناسی و دین، سال سوم، شماره سوم، صص 53- 74.
14. فرحبخش، کیومرث؛ شفیع آبادی، عبدالله (1385)، «ابعاد عشق ورزی براساس نظریۀ سه بعدی عشق در چهار گروه زوجهای در مرحلۀ نامزدی، عقد، ازدواج و دارای فرزند»، دانش و پژوهش در روانشناسی، شماره 30، صص1-20.
15. فیست، جس، گریگوری جی (1392)، نظریه‌های شخصیت، ترجمۀ یحیی سید محمدی، تهران: نشر روان.
16. کامکاری، کامبیز (1388)، روان‌شناسی عشق، تهران: بال.
17. کرمی، ابوالفضل، علایی کلجاهی پروانه (1386)، مقیاس قصه عشق براساس نظریه عشق به مثابه یک داستان رابرت جی استنبرگ، تهران: روان سنجی.