تعدیل قرارداد در اثر نوسانات اقتصادی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 17، شماره 65، آذر 1400، صفحه 11-29   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2021.687041

نویسندگان

محمدرضا حافظی قهستانی¹؛ دکتر عباس مقدری امیری^{* 2}؛ عبدالحمید مرتضوی³

¹دانشجوی دکتری گروه حقوق، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران

²استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد اسلامی ، واحد جویبار، جویبار، ایران

³استادیار گروه حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساری، ساری، ایران

چکیده

اصل لزوم قراردادها در همه نظام‌های حقوقی و حقوق‌ ملی کشورها مورد توجه و احترام حقوق‌دانان بوده است. زیرا عقود و قراردادها، مبین روابط حقوقی و اقتصادی بین اشخاص هستند و هدف اصلی قرارداد، ایجاد حقوق و وظایفی برای طرفین قرارداد می‌باشد؛ گاه عواملی چون تورم، رکود، تحریم، و به طور کلی نوسانات اقتصادی خارج از اراده طرفین، این عقود را تحت تاثیر قرار داده و باعث بروز اختلافاتی می‌شود؛ وقوع این حوادث، تغییر بنیادین اوضاع و احوال قراردادها را به همراه دارد و اجرای قرارداد را برای متعهد با دشواری بیش از حد و یا ضرر غیر متعارف همراه می‌سازد. در چنین وضعیتی نیاز به تعدیل در قراردادها احساس می‌شود، بر اساس این نیاز و با توجه به گسترش روزافزون مبادلات تجاری و انعقاد قراردادهای مستمر و تحولات گریز ناپذیر اقتصادی، مقاله حاضر به بررسی تاثیر نوسانات اقتصادی در قراردادهای موصوف و امکان جبران عدم توازن به وجود آمده از طریق توسل به راهکار تعدیل قرارداد پرداخته است. با توجه به بررسی‌های صورت گرفته در این مقاله باید گفت تعدیل قرارداد بالقوه وجود دارد و لیکن براساس مبانی فقهی به دلیل نارسایی‌های مطروحه غیر ممکن می‌باشد. اما با استناد به ماده ۳ قانون آیین دادرسی مدنی و با استفاده از اصول حقوقی بر مبنای اصل تفسیر اراده طرفین، اصل حسن نیت، انصاف و رویه قضایی، امکان تعدیل و تجدید نظر قرارداد توسط دادگاه ها وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

تعدیل قرارداد؛ نوسانات اقتصادی؛ تعدیل قضایی؛ تراضی طرفین؛ تغییر‌ بنیادین اوضاع و احوال

مراجع

1- قرآن کریم

2- آخوندخراسانی، محمد کاظم (1406). حاشیه بر مکاسب. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

3- آخوندخراسانی، محمد کاظم (1366). کفایه الاصول. جلد 2. قم: موسسه آل بیت لاحیا التراث.

4- انصاری، مرتضی (1420). مکاسب. جلد1. (چاپ هفتم). قم: مجمع الفکرالاسلامی.

5- احمری، حسین ؛ ذکائیان، پرویز(1392). مطالعه تطبیقی خسارت عدم النفع در فقه امامیه و قوانین ایران و کنواسیون1980وین. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، سال9، شماره32، ص11-26.

6- اصغری آقامشهدی فخرالدین؛ محمدی، سام؛ مصطفوی، زهرا (1393). شرایط خیار غبن. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، سال10، شماره 37، ص11-36.

7- بیگدلی، سعید(1388). تعدیل قرارداد. (چاپ سوم). تهران: نشر میزان.

8- جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1361). ارث. (چاپ اول). تهران: گنج دانش.

9- جعفری لنگرودی، محمد جعفر(1391). ترمینولوژی حقوقی. (چاپ هفتم). تهران: گنج دانش.

10- حسین آبادی، امیر(1377). تعادل اقتصادی قرارداد. مجله تحقیقاتی حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، شماره 21و 22.

11- دهخدا، علی اکبر (1373). لغت نامه دهخدا. جلد 4. (چاپ اول). تهران: دانشگاه تهران.

12- سیاح، احمد (1373). ترجمه فرهنگ بزرگ جامع نوین المنج. (چاپ شانزدهم). تهران: نشر انتشارات اسلامی.

13- شفایی، محمدرضا (1376). بررسی تطبیقی نظریه تغییر اوضاع و احوال. (چاپ اول). تهران: ققنوس.

14- شهیدی، مهدی (1376). آثار قراردادها و تعهدات. (چاپ سوم). تهران: مجد.

15- صادقی مقدم، محمد حسن (1376). تغییر در شرایط قرارداد. (چاپ سوم). تهران: نشر میزان.

16- صفایی، دکتر سید حسین (1389). دوره مقدماتی حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها. جلد2. (چاپ دهم). تهران: نشر میزان.

17- طاهری، جبیب الله(1392). حقوق مدنی. جلد 3. (چاپ ششم). قم: دفتر انتشارات اسلامی.

18- طباطبایی، محمدحسین(1363). تفسیر المیزان. جلد 2. (چاپ دوم). ترجمه: سید محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

19- عظیم زاده اردبیلی، فائزه؛ محمدی آرانی، اکرم(1391). نقش عرف در تفسیر حقوق غیرمالی زوجین. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، شماره 29، ص79-96.

20- کاتوزیان، ناصر(1374). ضمان قهری و مسولیت مدنی. (چاپ اول). تهران: دانشگاه تهران.

21- کاتوزیان، ناصر(1383). دوره مقدماتی حقوق مدنی عقود معین. جلد 1 و 2. (چاپ نهم). تهران: گنج دانش.

22- کاتوزیان، ناصر(1383). قواعد عمومی قراردادها. جلد سوم. (چاپ دوم). تهران: نشر دادگستر.

23- کاتوزیان، ناصر(1371). مقدمه علم حقوق. (چاپ سوم). تهران: شرکت سهامی انتشار.

24- کلینی، محمد بن یعقوب(1367). کافی، جلد ششم، (چاپ سوم). قم: دارالکتب الاسلامیه.

25- کوتر، توماس؛ رابرت ویوین(1389). حقوق و اقتصاد. (چاپ چهارم). ترجمه: یدالله دادگر و حامده اخوان هزاوه. تهران: پژوهشکده تربیت مدرس و نور علم.

26-گوهری، عباس؛ بیژنی، مهدی(1390). مسوولیت مطلق در تخریب محیط زیست از دیدگاه فقهی. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، سال 7، شماره24، ص113-146.

27- محقق داماد، سید مصطفی(1374). قواعد فقه بخش مدنی. (چاپ سوم). قم: انتشارات اندیشه های نو در علوم اسلامی.

28- محقق داماد، سید مصطفی(1370). قواعد فقه. جلد دوم. (چاپ دوم). تهران: سمت.

29- معین، محمد(1379). فرهنگ فارسی معین. جلد 1 و 2. (چاپ پانزدهم). تهران: امیرکبیر.

30- مقدری امیری، عباس؛ عسکری، حکمت الله(1394). تعدیل قرارداد در فقه امامیه و حقوق ایران. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، سال11، شماره41، ص145-162.

31- موسوی بجنوردی، سید حسن (1366). قواعد الفقهیه. جلد اول. (چاپ دوم). قم: الهادی.

32- موسوی خمینی، سید روح الله(1385). الرسایل. جلد اول. (چاپ دوم). قم: اسماعیلیان.

33- مراغه ای، میرفتاح (1297). عناوین الاوصول در قواعدعامه فقه. جلد اول. تهران: بی نا.

34- نراقی، ملا احمد(1408). عوایدالایام. (چاپ سوم). قم: نشر بصیرتی.

35- یزدی طباطبایی، سید محمدکاظم(1378). حاشیه بر مکاسب. (چاپ چهارم). قم: انتشارات اسماعیلیان.

36- Elofson, J.(1996-1997).The Dilemma of Changed Circumstances in Contract Law: An Economic Analysis of the Foreseeability and Superior Risk Bearer Tests. Columbia Journal of Law and Social Problems, 30,1-15.

37- Graham, D., Peirce, E., (1989). Contract Modification: An Economic Analysis of the Hold-up Game, Law and Contemporary Problems. Durham : Duke University School of Law.

38- Kaplow, L., Shavell, S., (2001). Fairness versus Welfare, Harward Law Review. Massachusetts : Harvard.

39- Posner, R., Rosenfield, A. (1997). Impossibility and related doctrines in contract law : an economic analysis. The journal of legal studies, 6(1), 83-118.

40- Triantis, G. (1999). Unforeseen Contingencies. Risk allocation in contracts. Virginia: University of Virginia School.