تبیین مولفه های کالبدی منظر باغ های تاریخی در بین بانوان مراجعه کننده به آنها (با رویکرد ارتقا کیفیت شفا بخشی منظر) (نمونه موردی: باغ‌های تاریخی شهر شیراز)

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 4، دوره 15، شماره 44، آذر 1399، صفحه 101-126   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

مژده مختاری¹؛ منصور یگانه^{* 2}؛ رضا افهمی³

¹دانشجو دکتری معماری، واحد شهرکرد، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرکرد، ایران

²دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

³دانشیار گروه پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

باغهای تاریخی به مثابه منظری شفابخش به عنوان بستر تاثیرگذار بر فرهنگ و هم بر جسم و هم روح و روان و ذهن استفاده کنندگان خاصه زنان، باید زمینه ساز آرامش روانی و ذهنی و فرهنگ سازی استفاده کنندگان با محیط پیرامون خود به منظور شفابخشی را فراهم کند.در همین راستا،در این مقاله هدف اصلی ارزیابی تأثیرات مؤلفه‌های کالبدی باغ های تاریخی بر کیفیت شفا‌بخشی منظر بانوان بوده است.این مقاله با توجه به روش، توصیفی-تحلیلی است و بر اساس هدف،کاربردی می‌باشد.شیوه گردآوری اطلاعات در این پژوهش به صورت اسنادی و پیمایشی با ابزار پرسشنامه است و تحلیل داده ها به کمک تحلیل عاملی و آزمون رگرسیون چند متغیر در SPSS و مدل سازی معادلات ساختاری در محیط Amos صورت پذیرفته شده است.جامعه آماری بانوان مراجعه کننده به باغ‌های تاریخی شیراز بوده است که حجم نمونه 180 نفر در نظر گرفته شده است. یافته های حاصل از بررسی تحلیل عاملی تائیدی به کمک مدل‌سازی معادلات ساختاری نیز نشان داد که 73.4 درصد از تغییرات در کیفیت شفا‌بخشی منظر بانوان تحت تاثیر بارهای عاملی مربوط به مؤلفه‌های کالبدی باغ های تاریخی قرار دارد که بر اساس آن در راستای کیفیت شفا‌بخشی منظر در باغ‌های تاریخی راهکارهایی همچون فرهنگ سازی؛ جلوگیری از به وجود آمدن فضاهای رها شده در باغ‌های مطالعاتی؛ عدم ساخت مسیرهای طولانی به نحوی که در طول آن هیچ مسیر دیگری با آن تداخل نداشته باشد؛ اختصاص فضاهایی خاص به زنان در باغ‌های مطالعاتی؛ اختصاص فضاهایی فقط به منظور استفاده بانوان و .... ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

باغ تاریخی؛ کیفیت‌ شفابخشی منظر؛ تفاوت های جنسیتی و فرهنگی؛ بانوان؛ شیراز

مراجع

اردلان، نادر (2000) حس وحدت، ترجمه حمید شاهرخ، اصفهان: نشرخاک، چاپ اول.

امین زاده، بهناز (1386)، «مناظر شهری: شفابخشی و مناظر درمانی با طبیعت»، شهرداری ها و دهیاری های کشور، سومین همایش ملی فضای سبز و منظر شهری، شماره 24، 298-288.

ایرانی بهبهانی، هما، و خسروی، فخری (1385)، «باغ ایرانی- مکان همبستگی؛ شهر- طبیعت- منظر مورد مطالعاتی: تهران و باغ‌ وحش هایش»، علوم محیطی، دوره 3، شماره 12، 87-79.

تامس پریتموزیک، دنیل (2009) مرلوپونتی، فلسفه و معنا، ترجمه محمدرضا ابولقاسمی، تهران: نشر مرکز، چاپ اول.

پوردیهیمی، شهرام، و سیدکلال، ساسان (1391)، «فضای منظر؛ پیوندگاه فرهنگ و طبیعت»، مسکن و محیط روستا، دوره 31، شماره 138، 28-17.

پوردیهیمی، شهرام، و نورتقانی، عبدالمجید (1391)، «هویت و مسکن؛ بررسی ساز و کار تعامل هویت ساکنین و محیط مسکونی»، مسکن و محیط روستا، دوره 32، شماره 141، 18-3.

توکلیان، فائزه، و شاه چراغی، آزاده (1397)، «بررسی تطبیقی معیارهای منظر شفابخش و توصیه های حکیم ابوعلی سینا در کتاب قانون»، نخبگان علوم و مهندسی، دوره 3، شماره 3، 144-133.

حبیبی، سید محسن (1383)، «صورخیال شهر را پاک کرده­ایم»، رایانه- معماری و ساختمان، شماره 3، 117-115.

خلیلی، احمد و همکاران (1394)، «ارزیابی سیاست­های مسکن مهر در ایران و ارائه راهکارهایی جهت بهبود آن»، مطالعات شهری، دوره 4، شماره 13، 83-92.  

رحیمی مهر، وحیده و همکاران (1396)، «ایجاد فضاهای شفابخش در بیمارستان ها با نگرش به آموزه های طب سنتی ایران. طب سنتی اسلام و ایران»، دوره 8، شماره 4، 462-451.

ساعی، علی و همکاران (1399)، «تحلیل رابطه ادراک از کیفیت حکمرانی و سرمایه اجتماعی مورد مطالعه: زنان شهر کرج»، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، دوره 15، شماره 43، 34-9.

سرایی، محمدحسین و همکاران (1391)، «عوامل موثر بر گذران اوقات فراغت در مناطق شهری ایران (مطالعه موردی: منطقه 8 مشهد)»، برنامه ریزی منطقه ای مرودشت، دوره 2، شماره 7.

سعیدنیا، احمد (1379) کتاب سبز شهرداری، تهران: وزارت کشور، مرکز مطالعات برنامه ریزی شهری، چاپ 3.  

طاهری، شیما، و شبانی، امیرحسین (1395)، «اصول مفهومی و کاربردی طراحی باغ های شفابخش برای جانبازان PTSD با تمرکز بر تئوریهای کاهش استرس- مطالعه مروری»، نشریه طب نظامی، دوره 18، شماره 3، 241-230.

علی محمدی، فرزانه و همکاران (1394)، «بررسی تطبیقی تأثیر تغییرات فرهنگی بر محرمیت در ورودی خانه‌های سنتی دوره قاجاریه (نمونه: خانه‌های سنتی شهر قزوین)»، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، دوره 10، شماره 27، 140-115.

فلاحت، محمد صادق (1385)، «مفهوم حس مکان و عوامل تشکیل دهنده آن»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 26، 66-57.

کاظمیان پور، زهره، و قلی قورچیان، نادر (1396)، «تأثیر فرهنگ بر متغیرهای اجتماعی؛ مقایسه ی مفهوم شادمانی در شهر تهران و روستای ارزنه»، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، دوره 12، شماره 33، 99-73.

کیانی، مصطفی، و پورعلی، مصطفی (1391)، «بازشناسی مکان، مطالعه موردی: میدان شهرداری رشت»، نشریه نامه معماری و شهرسازی، دوفصلنامه­ی دانشگاه هنر، دوره 4، شماره 8، 73-59.

گلی، علی و همکاران (1394)، «عوامل مؤثر در احساس امنیت اجتماعی زنان در فضاهای عمومی شهری (مطالعه ی موردی: پارک ائل گلی تبریز)»، مطالعات راهبردی زنان، شماره 69، 136-97.

لنگ، جان (1987) آفرینش نظریه معماری (نقش علوم رفتاری در طراحی محیط)، ترجمه علیرضا عینی‌فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.

مجنونیان، هنریک (1374)، پیرامون پارکها، فضای سـبز و تفرجگـاه هـا، تهـران: انتشارات سازمان پارک ها- فضای سبز شهر تهران- کتـاب سـبز شـهرداری، چاپ اول.

مجیدی خامنه، بتول و همکاران (1399)، «تحلیل مولفه های تاثیرگذار بر احساس امنیت اجتماعی زنان در فضاهای عمومی سبز مورد پژوهی: پارک نیاوران، منطقه یک شهرداری تهران»، آمایش محیط، دوره 13، شماره 50، 20-1.

مطلبی، قاسم، و وجدان زاده، لادن (1395)، «شناخت عوامل موثر در آفرینش محیط های شفابخش»، صفه، دوره 26، شماره 72، 48-25.

مقتدر، محمدرضا و دیگران (2004)، باغ ایرانی انعکاسی از بهشت، ترجمه موسسه مندسین مشاور آران، تهران: انتشارات سازمان میراث فرهنگی و جهانگردی ایران، چاپ 1.

مهدیزاده، جواد (1387)، «در جستجوی شهرهای انسانی تر»، جستارهای شهرسازی، سال 7، شماره 24 و 25، 19-6.

نقی زاده، محمد (1381)، «تأثیر معماری و شهر بر ارزش‌های فرهنگی»، هنرهای زیبا، شماره 11، 76-62.

نوربرگ شولتز، کریستین (2002) معماری:حضور، زبان و مکان، ترجمه علیرضا سید احمدیان ، تهران: معمارنشر، چاپ سوم.

نیلی، ریحانه و همکاران (1392)، «شفابخشی در منظر سازی باغ های دوره قاجار»، معماری و شهرسازی آرمان شهر، دوره 5، شماره 11، 180-167.

نیلی، ریحانه و همکاران (1391)، «چگونگی بازتاب شاخصه های مناظر شفابخش در الگوی منظر باغ ایرانی»، باغ نظر، شماره 23، 74-65.

هاشمین، سیدابوالفضل و همکاران (1398)، «بررسی تاثیر باغ شفابخش بر سلامت روان بیماران با تاکید بر کاهش اضطراب»، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست،  دوره 21، شماره 12، 276-263.

Cooper Marcus, Clare. Barnes, Marni (1999). Healing Gardens: Therapeutic Benefits and Design Recommendation. New York, NY: Wiley series, 1st Edition.

Devlin, Ann Sloan. Arneill, Allison B (2003). Health Care Environments and Patient Outcomes: A Review of the Literature. Environment and Behavior, 35(5),94-665.

Gesler, W. M. (1991). The eultural geography of health care. Pittsburgh, PA: University of Pitlsburgh Press.

Hansmann, Ralf. Hug, Stella-Maria. Seeland, Klaus (2007). Restoration and Stress Relief through Physical Activities in Forests and Parks. Journal of Urban Forestry & Urban Greening, Volume 6, Issue 4, 213-225.

Harvay, David. (1996). Justice, Nature and The Geography of difference. Cambridge, Mass. Blackwell Publishers, Malden A Blanckwell.

Kaplan, Rachel. Kaplan, Stephen (1989). The experience if nature: a psychological perspective. Cambridge University Press, Cambridge, 1st Edition.

Lemprecht, B .(1996). The gap between design and healing. Metropolis, 77.

Rarsons, Russ. (1991) The potential influences of environmental perception on human health. Jurnal of Environ, Volume 11, Issue 1, Pages 1-23.

Peart, Raewyn. (2003). A Place to Stand: The Protection of New Zealand’s Natural and Cultural Landscapes. Environmental Defence Society, Auckland, New Zealand, NZ.

Stephenson, Ed. (2008). Land and Life: A Selection from the Writings of Carl Ortwin Sauer. University of California Press, Berkley.

Turner, Tom. (1996). City as landscape: A post-postmodern view of design and planning. Built Environment, London: Taylor and Francis, 1st Edition.

Ulrich, Roger S. (1984). View through a window may influence recovery from surgery. Science, Volume 224, Issue 4647 [PubNed].