تحلیلی بر ساختمان‌های بلندمرتبه گرگان از مکان‌یابی تا بهره‌مندی از عدالت اجتماعی

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 11، شماره 42، تیر 1401، صفحه 122-135   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیدکامبیز لطیف عقیلی¹؛ جعفر میرعلی کتولی^{* 2}؛ غلامرضا جانبازقبادی³

¹دانشجوی دکترا، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، نور، ایران

²دانشیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران

³استادیار، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، نور، ایران

چکیده

بلندمرتبه‌سازی و توسعه فضایی در ارتفاع محصول رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی و همچنین کمبود زمین جهت ساخت‌وساز، در دهه‌های اخیر و از مهم‌ترین روند تحولات سکونت نوع بشر است که به فرم غالب مسکن در شهرها پس از جنگ جهانی دوم تبدیل‌شده و راهکار مناسبی برای کنترل رشد کالبدی شهرهاست. شناسایی پهنه‌های مناسب برای احداث بلندمرتبه‌ها بر اساس اصول مکان‌یابی ضروری است زیرا عدم مکان‌یابی مطلوب به توزیع نامتوازن منجر شده و از عدالت اجتماعی در شهرها که دربرگیرنده مفاهیمی چون توزیع متناسب عملکردها و خدمات، دسترسی مناسب به مراکز خدمات‌دهی و فعالیتی است فاصله می‌گیرد. این پژوهش از نوع کاربردی بوده و به لحاظ ماهیت و روش از نوع توصیفی - تحلیلی است. جمع‌آوری اطلاعات به دو شیوه اسنادی و پیمایشی با جامعه آماری 10 نفر به‌عنوان نمونه از کارشناسان برنامه‌ریزی شهری انجام گرفته که پس از بررسی، معیارهایی در چهار بعد کالبدی، اجتماعی و فرهنگی، زیست‌محیطی و اقتصادی انتخاب و وزن‌دهی شاخص‌ها بر اساس AHP انجام شد. در بخش دیگر با نمونه آماری 322 نفره میزان بهره‌مندی سازه‌های بلندمرتبه موجود با نرم‌افزار SPSS تحلیل گردید. محدوده پژوهش شهر گرگان با مساحت ۳5۶۷ هکتار مرکز استان گلستان است. یافته‌های پژوهش نشان داد که سازه‌های بلندمرتبه موجود در گرگان از مکان‌یابی مناسبی برخوردار نبوده و برخورداری از عدالت اجتماعی در آنها در سطح قابل قبولی نیست.

کلیدواژه‌ها

گرگان؛ مدل AHP؛ مکان‌یابی؛ عدالت اجتماعی؛ بلندمرتبه

مراجع

آقایاری، هاجر، (1396). مکان‌یابی ساختمان‌های بلندمرتبه با تأکید بر نظریه‌های رشد هوشمند شهری (مطالعه موردی: مناطق 2 و 3 شهر اردبیل). پایان‌نامه کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی.

بمانیان، محمدرضا. (1390). ساختمان بلند و شهر، تحلیل تأثیرات فرهنگی و اجتماعی ساختمان‌های بلند بر شهرهای بزرگ، انتشارات مؤسسه نشر شهر، تهران.

بهروان، مهندسین مشاور. (1385). طرح تحقیقاتی بررسی سرانه‌ها و مناسبات کالبدی در مجموعه مسکونی بلند انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی، جلد چهارم.

توکلی کازرونی، مهدی، کشمیری، هادی (1396). واکاوی نقش ساختمان‌های بلندمرتبه بر فرهنگ سکونتی شهر شیراز، مجله مدیریت شهری و روستایی شماره 47  - از 328 تا 347

چرامین، مسعود، (1395). تحلیل مکان‌یابی مراکز اداری با رویکرد پدافند غیرعامل در شهر با استفاده از نرم‌افزار GIS، فصلنامه دانش انتظامی خوزستان، دفتر تحقیقات کاربردی فرماندهی انتظامی استان خوزستان، سال سوم، شماره 16، پاییز.

داداش پور، هاشم و رستمی، فرامرز، (1390). سنجش عدالت فضایی یکپارچه خدمات عمومی شهری بر اساس توزیع جمعیت، قابلیت دسترسی و کارایی در شهر یاسوج، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال سوم، شماره 10، پاییز.

رهنما، محمد رحیم و رزاقیان، فرزانه، (1392). مکان‌گزینی ساختمان‌های بلندمرتبه با تأکید بر نظریه رشد هوشمند شهری در منطقه 9 شهرداری مشهد، مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامة علمی‌پژوهشی دانشگاه گلستان، سال سوم، شمارة 9، 64-45.

زاریان، حسام‌الدین، تحصیل دوست، محمد (1398). رابطة ارتفاع ساختمان و هزینه‌های ساخت در ساختمان‌های مسکونی 1 تا 50 طبقه، مجله صفّه دوره بیست و نهم - شماره 1 ،از 35 تا 52.

شورای‌عالی معماری و شهرسازی ایران (1388).

عزیزی، محمدمهدی و متوسلی، محمدمهدی، (1391). ارزیابی انواع ساختمان‌های بلندمرتبه مسکونی به لحاظ سیما و منظر شهری، نمونه موردی: بافت‌های جدید شهر مشهد، مجله مدیریت شهری، شماره 30، صص 112-91، زمستان.

عنابستانی، علی‌اکبر، جوانشیری، مهدی و عنابستانی، زهرا، (1394). مقایسة تطبیقی روش‌های تصمیم‌گیری چندمعیاره در مکان‌گزینی بهینه ساختمان‌های بلندمرتبه (مطالعه موردی: منطقة 9 شهرداری مشهد)، فصلنامه برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، سال 5، شمارة 3، 24-1.

فردوسی، سجاد، جلالی محبوبه، شکری فیروز جاه، پری (1395). پیامدهای محیطی ناشی از افزایش تراکم و بلندمرتبه‌سازی در شهرها، مجله حقوق محیط‌زیست، شماره 1  از 9 تا 18

فرهودی، رحمت اله و محمدی، علیرضا، (1380). تأثیر احداث ساختمان‌های بلندمرتبه بر کاربری‌های شهری. مطالعه موردی منطقه 1 و 2 و 3 شهر تهران، مجله پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 41، صص 82-71.

کشمیری، هادی، توکلی کازرونی، مهدی (1397)؛ تأثیر عوامل بلندمرتبه بر ارتقاء فرهنگ سکونتگاهی شهر شیراز با بهره‌گیری از مدل تحلیل شکاف، مجله معماری و شهرسازی ایران، شماره 16 - از 17 تا 32

کلانتری، عبدالحسین و همکاران، (1392). عدالت در شهر (2)، توزیع فضایی امکانات و خدمات در تناسب آن با جمعیت ساکن در مناطق شهر تهران، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، گزارش شماره 172، خردادماه

گرجی، مهدی (1400). ارزیابی سیاست‌ها و رویه‌های بلندمرتبه‌سازی از منظر ایمنی و مدیریت بحران مطالعه موردی: منطقه یک تهران، مجله مطالعات جغرافیا، عمران و مدیریت شهری، دوره هفتم - شماره 1، 97 تا 123

گلابچی، محمود، (1390). معیارهایی برای طراحی و ساخت بناهای بلند، نشریه هنرهای زیبای تهران.

لطیف عقیلی، سید کامبیز، میرعلی کتولی، جعفر، جانباز قبادی، غلامرضا (1400). شناسایی پهنه‌های مستعد احداث سازه‌های بلندمرتبه با استفاده از مدل AHP و GIS (نمونه موردی: شهر گرگان) ،فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، شماره 40 ، از 85-100

ماهنامه بین‌المللی راه و ساختمان، شماره 40،62

مستأجران گورتانی، مسلم، برکاتی، سیده آیدا (1399). سیر تحول بلندمرتبه‌سازی در جهان بعد از جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵) از منظر مؤلفه‌های پایداری اجتماعی، مجله معماری شناسی، شماره 14 ، 137 تا 143

معینی، سید مهدی. (b 1392). فرایندهای توسعه شهری (طرح‌ها و برنامه‌ها، با تأکید بر طرح‌های تهران). انتشارات آذرخش.

موحد، علی، شهسوار، امین (1399). تحلیل رضایت شهروندان از گسترش بلندمرتبه‌سازی و توسعه فشرده شهری (موردمطالعه: منطقه یک شهر ارومیه)، نشریه علمی جغرافیا و برنامه‌ریزی، شماره 44 ،از 242-257

Harvey, David (1972) ; “Social Justice, Post Modernism and City, International Journal of Urban and Regional Research No 16.

Kai hi., et.al., (2012); ''A Study on High-rise Structure with Oblique Columns by ETABS, SAP2000, MIDAS/GEN and SATWE'', International Conference on Advances in Computational Modeling and Simulation. Procedia Engineering 474–480.

Mahgou Y,. Abbara, B,. (2011) ; ''Tall Buildings Legislations in Doha, Qatar'', ASEAN Conference on Environment-Behavior Studies, Savoy Homann Bidakara Bandung Hotel, Bandung, Indonesia, 15-17 ,June.

Mohajeri, M. (2007) ; Location of Multi-platform support and crisis management after Earth Quack with GIS; Case study: 7th Region, Tehran. (Master of Science Dissertation, University of Tehran, 2007).

Rostami, Faramarz (2011) ; Examining And Analysing Of The Way Of Urban Public

Shahabian, Sh. (1998). Principal of spatial location. Shahr-negar, 3, 19-25.

Shakoei, H. (2004) ; New perspectives in urban geography. Tehran: samt.

Sutcliffe, (1980) ; Anthony, the rise of modern urban planning 1800-1914, mansell, London.

Tsou, Ko- Wan, Yu-Ting Hung, and Yao-Lin Chang. (2005), an accessibility based integrated measure of relative spatial equity in urban public facilities, Cities, Vol.22 No. 6, pp: 424–435.