تحلیل اثربخشی روایات معصومین(ع) بر نظرات تفسیری علامه طباطبایی

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 12، شماره 48، دی 1400، صفحه 99-126   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.687500

نویسندگان

محمود ابوترابی¹؛ سید محمد نقیب²؛ عباس یوسفی تازه کندی^{* 3}

¹استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

²استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

³دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم قم

چکیده

یکی از مباحث مهم پیرامون تفسیر «المیزان» نقش و جایگاه روایات است. دیدگاه اثربخشی روایات بر نظرات تفسیری علامه طباطبایی در میان سایر نظرات قابل تأمل است. پژوهش پیرامون این دیدگاه به خاطر جایگاه تفسیر علامه طباطبایی و رفع ابهامات پیرامون این تفسیر و روش قرآن به قرآن ضرورت دارد و از این جهت که این دیدگاه مورد تحلیل قرار گرفته و مبانی و شواهد اثربخشی روایات استخراج شده است دارای نوآوری است. یکسان بودن حقیقت ولایت با قرآن از حیث صدق، عدم افتراق قرآن از عترت، مبیّن قرآن بودن اهل بیت، حجیت سنت و بیانات معصومان، عدم دسترسی به بلندای معارف جز مطهرون، نگارش تفسیر«البیان فی الموافقة بین الحدیث والقرآن» قبل از تفسیر «المیزان»، تدریس و تعلیقه بر احادیث «بحار الأنوار»، نگارش تفاسیر موضوعی بر اساس روایات، هماهنگی نظرات علامه با روایات در تفسیر «المیزان» از مهم­ترین مبانی و شواهد اثربخشی روایات بر نظرات تفسیری علامه طباطبایی(ره) است. مبانی و شواهد ارائه شده نشان از اثربخشی مستقیم و با واسطه روایات بر نظرات تفسیری علامه داشته است.

کلیدواژه‌ها

روایات تفسیری؛ حجیت سنت؛ نفسیر قرآن به قرآن؛ جایگاه سنت در تفسیر

مراجع

قرآن مجید.

نهج البلاغه.

ابن بابویه، محمد بن علی. 1398ق، التوحید، قم: جامعه مدرسین.

ایازی‏، محمد علی. 1381ش، قرآن اثرى جاویدان‏، رشت: کتاب مبین.

بابایی، علی­اکبر. 1381ش، مکاتب تفسیری، تهران: انتشارات سمت.

بحرانی، هاشم. 1416ق، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة موسسة البعثة، تهران: بنیاد بعثت.

جلالیان، حبیب الله. 1378ش، تاریخ تفسیر قرآن کریم، تهران: انتشارات اسوه.

جوادی آملی، عبدالله. 1388ش، تفسیر تسنیم، ج1، محقق علی اسلامی، قم: نشر اسراء.

حسینی طهرانی، محمدحسین. 1394ش، مهر تابان، چاپ چهاردهم، مشهد: انتشارات علامه طباطبایی.

حسینی طهرانی، محمدحسین. 1421ق، نور ملکوت قرآن، چاپ دوم، مشهد: انتشارات نور ملکوت قرآن.

حکیم، محمدتقی. 1418ق، الأصول العامة فی الفقه المقارن، قم: مجمع جهانی اهل بیت اهل بیت علیهم السلام.

حوی، سعید. 1412ق، الأساس فی التفسیر، چاپ ششم، قاهره: دار السلام.

خویی، ابوالقاسم. 1417ق، صراط النجاة، بی جا: دار الاعتصام للطباعة والنشر.

رجبی، محمود. 1381ش، انسان شناسی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

رستمی، علی اکبر. 1380ش، آسیب‏شناسى و روش‏شناسى تفسیر معصومان علیهم السلام‏، بی‌جا: کتاب مبین.

شاکر، محمد کاظم. 1382ش، مبانی و روش‌های تفسیری، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی‏.

شفیعیان، روح‌الله. 1392ش، روش تفسیر قرآن به قرآن از دیدگاه علامه طباطبایی رحمة الله علیه بر اساس دروس استاد حاج شیخ محمد حسن وکیلی، مشهد: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.

طباطبایی، محمدحسین. 1390ق، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

طباطبایی، محمدحسین. 1391ش، قرآن در اسلام، چاپ ششم، قم: بوستان کتاب.

طباطبایی، محمدحسین. 1427ق، تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث والقرآن، بیروت: دار التعارف للمطبوعات.

طباطبایی، محمدحسین. 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان، چاپ پنجم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.

عابدی، احمد. 1381ش، نگاهی به تعلیقات علامه طباطبایی بر بحار الأنوار، در مرزبان وحی و خرد: یادنامه مرحوم علامه سیدمحمدحسین طباطبایی قدّس سرّه، قم: بوستان کتاب.

قندوزی، سلیمان بن ابراهیم. بی‌تا، ینابیع‏ المودّة، بیروت: مؤسسة الأعلمی.

کلینی، محمد بن یعقوب. 1367ش، کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

کمالی دزفولی، علی. 1383ش، قانون تفسیر، تهران: کتابخانه صدر.

گلی زوراره، غلامرضا. 1375ش، جرعه های جانبخش: فرازهایی‌ از زندگی‌ علامه‌ طباطبایی‌ علیه‌السلام‌ و اساتید و شاگردان‌ آن‌ مفسر عالیقدر، قم: حضور.

مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی. 1403ق، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، چاپ دوم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

مروتی، سهراب. 1381ش، پژوهشى پیرامون تاریخ تفسیر قرآن، تهران: نشر رمز.

مصباح یزدی، محمدتقی. 1386ش، معارف قرآن(1-3)، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

مهدوی راد، محمد علی. 1382ش، آفاق تفسیر مقالات و مقولاتى در تفسیر پژوهى، تهران: هستی نما.

نقی پور فر، ولی الله. 1381ش، پژوهشى پیرامون تدبر در قرآن‏، چاپ چهارم، تهران: بی نا.

هاشمی، فاطمه. 1387ش، بررسى صحت و اعتبار روایات تفسیر منسوب به امام عسکرى، چاپ دوم، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

 

مقالات

آرام، محمد رضا. بهار 1391ش، «فضایل اهل بیت(ع) در تفسیر المیزان»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال دوم، شماره 9.

صمدی، روح الله و علی حسین احتشامی. «روش علامه طباطبایی(ره) با روایات تفسیری نقل به معنا»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال یازدهم، شماره 41، بهار 1399.

فقیه ایمانی، سیدمحمدرضا و عباس مصلایی­پور. بهار و تابستان 1393ش، «روش علامه طباطبایی در تفسیر «البیان فی موافقة بین الحدیث والقرآن» در مقایسه اجمالی با تفسیر «المیزان»»، نشریه پژوهش­های قرآن و حدیث، سال چهل و هفتم، شماره یکم.

مؤدب، رضا و علیرضا شایق. پاییز و زمستان 1397، «بررسی انتقادی مبنای علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی درباره استقلال قرآن و تأثیر آن در کاربرد روایات تفسیری»، پژوهشنامه قرآن و حدیث، شماره 23.