رابطه کاربردشناختی اختتام آیات با متن آن؛‌ مطالعه موردی لطِیفٌ خَبِیر

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 12، شماره 48، دی 1400، صفحه 267-289   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.687509

نویسندگان

عفت طاهری¹؛ مهدی مطیع^{* 2}؛ مهدی حبیب اللهی³

¹دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان(خوراسگان)، اصفهان، ایران

²دانشیار، مدیر گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم قرآن و حدیث

³استادیار، مدیر گروه آموزشی زبان‌ دانشگاه اصفهان، اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه علوم قرآن و حدیث

چکیده

بحث اسماء و صفات الهی از دیرباز تا کنون مورد توجه متکلمان و مفسران بوده است. در جای جای قرآن مجید این اسماء قابل شهود است و در این میان بخش قابل توجهی از آیات به یک یا دو اسم و صفت خداوند ختم شده‌اند. اینکه مراد جدی گوینده این آیات چه می‌باشد و در لایه‌های بافتی آن؛ یعنی بافت درون‌زبانی، مسائلی چون همنشینی و ارجاعات و در بافت برون‌زبانی، مخاطب، فضای نزول، مقام سخن، حتی لحن کلام با چه کنشی مورد نظر گوینده چه بوده است، قابل بررسی می‌باشد. با توجه به تفاسیر مختلف ارتباط بین اسماء الهی در اختتام آیات با محتوای همان آیه و با آیات قبل و بعد آن احساس می­شود، ما را بر آن داشت که با روش کاربردشناسی با تکیه بر منابع تفسیری از طریق مشخص نمودن مؤلفه‌ها و عناصر کارگفت، ارتباط دو اسم «لطیف خبیر» در کنار هم و در اختتام آیات با متن آیه و آیات دیگر را بررسی کنیم.

کلیدواژه‌ها

بافت درون‌زبانی؛ اختتام آیات؛ کاربردشناسی؛ کارگفت؛ لطیف خبیر

مراجع

قرآن کریم.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین. 1381ش، اسماء و صفات حق، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

ابن عاشور، محمد بن طاهر. 1420ق، التحریر والتنویر، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

ابن عربی، ابو عبدالله محی الدین محمد. 1422ق، تفسیر ابن عربی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

ابن فارس، احمد. 1404ق، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

ابن منظور، محمد بن مکرم. 1414ق، لسان العرب، بیروت: دار صادر.

ابو حیان، محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.

ابو زهره، محمد. بی تا، زهرة التفاسیر، بیروت‏: دار الفکر.

ازهری، محمد بن احمد. بی تا، تهذیب اللغة، بیروت: بی نا.

امین، نصرت‏بیگم‏. 1389ش، مخزن العرفان در تفسیر قرآن‏، اصفهان: گلبهار.

بابایی، علی اکبر و غلامعلی عریزی کیا و مجتبی روحانی راد. 1392ش، روش شناسی تفسیر قرآن، تدوین توسط محمود رجبی، تهران: سمت.

بقاعی، ابراهیم بن عمر. 1427ق، نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور، بیروت: دار الکتب العلمیه.

بهجت­پور، عبدالکریم. 1394ش، شناختنامه تنزیلی سوره‌های قرآن کریم، قم: تمهید.

بیضاوی، عبدالله بن عمر. 1418ق، أنوار التنزیل وأسرار التأویل‏، بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی‏.

حسینی همدانی، محمد. 1404ق، انوار درخشان در تفسیر قرآن، تهران: لطفی.

حقی برسوی، اسماعیل بن مصطفی. بی تا، تفسیر روح البیان‏، بیروت‏: دار الفکر.

رازی، فخرالدین. 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1412ق، المفردات فی غریب القرآن، بیروت: الدار العلم- الدار الشامیة.

زمخشری، محمود بن عمر. 1407ق، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل‏، بیروت‏: دار الکتاب العربی‏.

سرل، جان آر. 1385ش، افعال گفتاری، جستاری در فلسفه زبان، ترجمه محمد علی عبداللهی، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

سعیدی روشن، محمدباقر. 1383ش، تحلیل زبان قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

شحاته، عبدالله محمود. 1421ق، تفسیر القرآن الکریم‏، مصر- قاهره‏: دار غریب.

صانعی پور، محمد حسن. 1390ش، مبانی تحلیل کارگفتی در قرآن کریم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).

صدوق، محمد بن علی. 1432ق، الإعتقادات، بیروت: دار الجوادین.

صفوی، کوروش. 1390ش، از زبان شناسی به ادبیات، تهران: انتشارات سوره مهر.

صفوی، کوروش. 1391ش، آشنایی با زبان‌شناسی در مطالعات ادب فارسی، تهران: نشر علمی.

صفوی، کوروش. 1391ش، نوشته‌های پراکنده، دفتر اول معنی شناسی، تهران: نشر علمی.

طباطبایی، محمد حسین. 1407ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین.

طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان لعلوم القرآن، تدوین توسط محمد جواد بلاغی، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

طبرسی، فضل بن حسن. 1375ش، تفسیر جوامع الجامع، ترجمه: علی عبدالحمیدی، اکبرغفوری، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.

طریحی، فخرالدین. 1375ش، مجمع البحرین، تدوین توسط سید احمد حسینی، تهران: کتابفروشی مرتضوی.

طوسی، محمد بن حسن.‏ بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن‏، بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی.‏

فولادوند، محمدمهدی. 1418ق، ترجمه قرآن‏، تهران‏: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی‏.

قرشی بنابی، علی‏اکبر. 1375ش، تفسیر أحسن الحدیث‏، تهران‏: بنیاد بعثت.

قطب، سید. 1425ق، فی ظلال القرآن‏، بیروت‏: دار الشروق‏.

قونوی، اسماعیل بن محمد. 1422ق، حاشیة القونوی علی تفسیر الإمام البیضاوی ومعه حاشیة ابن التمجید، بیروت: دار الکتب العلمیة.

لاشین، عبدالفتاح. 1402ق/1982م، من أسرار تعبیر القرآن، الفاصلة القرآنیة، ریاض: دار المریخ للنشر.

مصطفوی، حسن. 1416ق، التحقیق لکلمات القرآن الکریم، تهران: وزارت ارشاد اسلامی.

مغنیه، محمدجواد. 1378ش، تفسیر کاشف‏، قم: بوستان کتاب قم.

مکارم شیرازی، ناصر. 1371ش، تفسیر نمونه، قم: دار الکتب الاسلامیه.

میبدی، احمد بن محمد. 1371ش، کشف الأسرار وعدة الأبرار، تهران‏: امیرکبیر.

همدانی درودآبادی، سید حسین. 1388ش، شرح الأسماء الحسنی، ترجمه لطیف راشدی، چاپ دوم، قم: صبح پیروزی.

کتب انگلیسی

David Crystal (2003). Englishas a global language. Language in Society (Cambridge university press), no.5.

Saeed,John.(2003) semantics.oxford:blakwell