وحدت وجود در آیات قرآن کریم و روایات

فصلنامه مطالعات قرآنی

دوره 12، شماره 48، دی 1400، صفحه 501-521   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2021.687522

نویسندگان

سیدمجتبی موسوی دره بیدی¹؛ محمد علی حیدری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری عرفان و اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره)، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

²استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

وحدت وجود به معنای سریان وجود مطلق الهی در ذره ذره عالم هستی است. یعنی ذات هستی یکی است که مصداق آن خداوند متعال است و عالم هستی ظهور و تجلی خداوند است. یعنی عالم هستی، ظلی از ذات الهی است. لذا نگارنده با این سؤال که اصلی‌ترین موضوع عرفان نظری یعنی وحدت وجود در قرآن کریم و در کلام مفسران آن چگونه مطرح شده است؟ مسأله را از طریق گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‌ای و به شیوه توصیفی- تحلیلی و با بررسی تعدادی از آیات قرآن کریم و کلام معصومین پیگیری می‌نماید و با این فرض که موضوع وحدت وجود در تعداد زیادی از آیات قرآن کریم و همچنین در موارد زیادی از سخنان اولیاء الهی دیده می‌شود، به دنبال آن است که ثابت نماید مهم‌ترین موضوع عرفان نظری یعنی وحدت وجود در آیات زیادی از قرآن کریم و سخنان زیادی از بزرگان آمده است.

کلیدواژه‌ها

تجلی؛ اصالت وجود؛ ظهور؛ کثرت؛ عرفان نظری

مراجع

قرآن کریم. ترجمه حسین انصاریان.

نهج البلاغه.

ابن بابویه(شیخ صدوق)، محمد بن علی. ۱۳۹۸ق، التوحید، قم: جامعه مدرسین.

ابن عربی، محی الدین. ۱۴۰۶ق، فتوحات مکیه، قاهره: نشر المجلس الأعلی للثقافة.

ارسطو. ۱۳۸۴ش، متافیزیک، ترجمه شرف الدین خراسانی، چاپ سوم، تهران: حکمت.

بابا طاهر عریان همدانی. ۱۳۸۴ش، دیوان، چاپ چهارم، تهران: انتشارات ابن سینا.

حافظ شیرازی، شمس الدین محمد. 1391ش، دیوان حافظ، چاپ اول، تهران: انتشارات دیوان سبز.

حسینی تهرانی، سید محمدحسین. ۱۳۹۰ش، امام شناسی، چاپ ششم، تهران: بی نا.

صادقی ارزگانی، محمد امین. ۱۳۸۹ش، درسنامه عرفان امام خمینی(ره)، چاپ اول، تهران: نشر عروج.

صدرالمتالهین شیرازی، محمّد. ۱۹۸۱م، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، ج2، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۳۸۸ش، ترجمه تفیسر المیزان، مترجم: سید محمّد باقر موسوی همدانی، چاپ ۲۸، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۴۱۱ق، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.

طباطبایی، سید محمد حسین. ۱۴۱۷ق، نهایة الحکمة، قم: مؤسسة النشر الاسلامی.

فروغی بسطامی. 1365ش، دیوان، تهران: انتشارات دنیای کتاب.

فعالی، محمّد تقی. ۱۳۹۰ش، آفتاب و سایه‌ها، تهران: انتشارات عابد.

قمی، عباس. ۱۳۷۷ش، مفاتیح الجنان، چاپ اول، قم: انتشارات صحفی.

کلینی، محمد بن یعقوب. ۱۳۶۵ش، الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

مجلسی، محمّد باقر. ۱۳۸۸ش، بحار الأنوار، چاپ چهارم، تهران: دار الکتب الإسلامیة.

موسوی الخمینی، سید روح اله. ۱۳۷۳ش، سر الصلوة، چاپ سوم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).

موسوی الخمینی، سید روح اله. ۱۴۱۰ق، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم ومصباح الأنس، قم: نشر مؤسسه پاسدار اسلام.

مولوی، جلال الدین محمد. ۱۳۸۷ش، مثنوی معنوی، نسخه رینولد نیکلسون، تصحیح عزیز اله کاسب، تهران: انتشارات گلی.

نسفی، عزیزالدین. ۱۳۷۷ش، الإنسان الکامل، تهران: انتشارات کتابخانه طهوری.

نصر، سید حسین و الیور لیمن. ۱۳۸۶ش، تاریخ فلسفه اسلامی، ترجمه جمعی از مترجمین، تهران: انتشارات حکمت.

یزدان پناه، سید یداله. ۱۳۹۳ش، مبانی و اصول عرفان نظری، چاپ هفتم، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).

 

مقالات

ابراهیمی، ابراهیم و اصغر طهماسب بلداجی و باب اله محمدی نبی کندی. زمستان1393ش، «نگرش قرآنی بر رابطه سبک زندگی دینی و حیات طیبه»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال پنجم، ش20.

فنایی اشکوری، محمد و رقیه خسرو شاهی. تابستان1396ش، «بررسی دیدگاه استیس درباره وحدت وجود در عرفان اسلامی»، فصلنامه علمی پژوهشی آیین حکمت، سال نهم، ش۳۲.

میر حق جو لنگرودی، سیده سعیده و فاطمه علی نژاد چمازکتی. زمستان1397ش، «بیداری اسلامی از منظر قرآن کریم»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال نهم، ش36.