ارائه مدل تاثیر سرمایه‌های فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری present model related to the impact of cultural, social and moral capital on the financial management and report quality

اقتصاد مالی

دوره 15، شماره 56، آبان 1400، صفحه 171-196   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/fed.2021.687874

نویسندگان

حسین شجاع¹؛ محمدرضا مهربان پور^{* 2}؛ حسین جهانگیرنیا³؛ رضا غلامی جمکرای⁴

¹گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

²گروه حسابداری و مدیریت مالی دانشکده مدیریت و حسابداری پردیس فارابی دانشگاه تهران،

³گروه حسابداری، واحدقم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

⁴گروه حسابداری، واحدقم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

با ارزش ترین خدمت حرفه مدیریت مالی، اظهارنظر مستقل درباره مطلوبیت صورت های مالی و گزارش به افراد ذینفع است و داشتن استقلال آنان از موضوعات بسیار مهم و تاثیرگذار بر گزارش و کیفیت گزارشگری است. در این میان مولفه هایی همچون سرمایه های فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی می تواند نقش بسزایی ایفا کند. از این رو هدف از تحقیق حاضر طراحی مدل تاثیر سرمایه های فرهنگی،اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالیو کیفیت گزارشگری بوده است. تحقیق به روش توصیفی- پیمایشی و با توزیع پرسشنامه میان جامعه آماری که شامل سازمان حسابرسی و موسسات حسابرسی بود، انجام شده است.که روایی صوری، محتوایی در قسمت تدوین گویه­ها توسط اساتید مورد تأیید قرار گرفت و در بُعد کمّی از تحلیل عاملی به منظور بررسی روایی استفاده گردید. پایایی ابزار نیز از طریق آلفای کرونباخ محاسبه و تأیید شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش معادلات ساختاری و با استفاده از نرم‌افزار‌هایSpss23 و 9.3lisrelانجام شد.در این پژوهش نمونه گیری سرشماری (تمام شماری) می‌باشد و بر این اساس تمام  نمونه آماری 350 نفر می باشند. نتایج نشان می دهد که سرمایه فرهنگی (89%)، سرمایه اجتماعی (85%) و سرمایه اخلاقی (86%) بر استقلال مدیران مالی وکیفیت گزارشگری تاثیر داشته اند.

present model related to the impact of cultural, social and moral capital on the financial management and report quality

Hossein Shoja
Mohammadreza Mehrabanpour
Hossein Jahangirnia
Reza Gholami Jamkarani
 

The most valuable service of the financial management profession Independent comment on the desirability of financial statements and reporting to stakeholders And their independence from very important and influential issues in reporting and quality of reporting. Among these components such as cultural capital, social and ethical Play a significant role. Hence the purpose of the present study is to present an impact model cultural capital, social and ethical It has been about the independence of financial managers and the quality of reporting. Descriptive research-Survey and by distributing questionnaires among the statistical population, which included the audit organization and institutions, done. That formal validity, Content in the formulation of items was approved by the professors and in a quantitative dimension factor analysis was used to check the validity.to analyze the data, the structural equation method was performed usingSpss23,lisrel software. In this study, sampling is census (census) and based on this, all statistical samples are 350 people. The results show that cultural capital (89%), social capital (85%) and moral capital (86%) have a significant effect on auditor independence and auditor quality.
Keywords: cultural capital, social capital, moral capital, auditor independence and auditor quality
JEL Classification: M1, M11, M14
 

کلیدواژه‌ها

M1؛ M11؛ M14کلید واژگان واژه‌های کلیدی: سرمایه فرهنگی؛ سرمایه اجتماعی؛ سرمایه اخلاقی؛ استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری

اصل مقاله

ارائه مدل تاثیر سرمایه‌های فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالی

 و کیفیت گزارشگری

 

حسین شجاع[1]

تاریخ دریافت: 19/04/1400            تاریخ پذیرش: 25/06/1400

محمدرضا مهربان‌پور[2]

حسین جهانگیرنیا[3]

رضا غلامی جمکرانی[4]

چکیده

با ارزش ترین خدمت حرفه مدیریت مالی، اظهارنظر مستقل درباره مطلوبیت صورت های مالی و گزارش به افراد ذینفع است و داشتن استقلال آنان از موضوعات بسیار مهم و تاثیرگذار بر گزارش و کیفیت گزارشگری است. در این میان مولفه هایی همچون سرمایه های فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی می تواند نقش بسزایی ایفا کند. از این رو هدف از تحقیق حاضر طراحی مدل تاثیر سرمایه های فرهنگی،اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالیو کیفیت گزارشگری بوده است. تحقیق به روش توصیفی- پیمایشی و با توزیع پرسشنامه میان جامعه آماری که شامل سازمان حسابرسی و موسسات حسابرسی بود، انجام شده است.که روایی صوری، محتوایی در قسمت تدوین گویه­ها توسط اساتید مورد تأیید قرار گرفت و در بُعد کمّی از تحلیل عاملی به منظور بررسی روایی استفاده گردید. پایایی ابزار نیز از طریق آلفای کرونباخ محاسبه و تأیید شده است. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش معادلات ساختاری و با استفاده از نرم‌افزار‌هایSpss23 و 9.3lisrelانجام شد.در این پژوهش نمونه گیری سرشماری (تمام شماری) می‌باشد و بر این اساس تمام  نمونه آماری 350 نفر می باشند. نتایج نشان می دهد که سرمایه فرهنگی (89%)، سرمایه اجتماعی (85%) و سرمایه اخلاقی (86%) بر استقلال مدیران مالی وکیفیت گزارشگری تاثیر داشته اند.

واژه‌های کلیدی: سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی، سرمایه اخلاقی، استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری.

طبقه بندی JEL : M1, M11, M14

1- مقدمه

 توسعه و دگرگونی فزاینده روابط اقتصادی، سبب ایجاد رقابت تنگاتنگی درزمینه تجارت، صنعت و سرمایه‌گذاری شده است. بنابراین شرکتها برای بقاء و گسترش فعالیتهای خود، نیاز به انجام سرمایه گذاریهای مناسب و به موقع دارند. گزارشهای مالی شرکتها باید اطلاعاتی فراهم نماید که برای سرمایه‌گذاران بالقوه و بالفعل، بستانکاران و سایر استفاده کنندگان در سرمایه‌گذاری های منطقی، اعطای اعتبار و تصمیمات مشابه سودمند باشد. گزارشهای مالی بایستی اطلاعات لازم برای ارزیابی وضعیت مالی و بنیه اقتصادی بنگاه، ارزیابی عملکرد و توان سودآوری، ارزیابی چگونگی تامین مالی و مصرف وجوه نقد، ارزیابی چگونگی ایفای مسئولیت مباشرت مدیریت و انجام تکالیف قانونی و فراهم کردن اطلاعات مکمل برای درک بهتر اطلاعات مالی ارائه شده و پیش‌بینی وضعیت آتی را فراهم نماید. درنتیجه این گزارشها اهمیت بسزایی در تحقق اهداف یاد شده دارند و افزایش کیفیت آنها می‌تواند موجب کاراتر بودن سرمایه‌گذاریهای شرکتها و حفظ و توسعه منابع آنها گردد. پژوهش‌های اخیر اظهار می‌دارد که، افزایش گزارشگری مالی‌ می‌تواند پیامدهای اقتصادی مهمی نظیر افزایش کارایی سرمایه‌گذاری را به همراه داشته باشد. کیفیت گزارشگری مالی، دقت و صحت گزارشهای مالی در بیان اطلاعات مربوط به عملیات شرکت، خصوصا جریانهای نقدی مورد انتظار، به منظور آگاه نمودن سرمایه‌گذاران می‌باشد. طبق بیانیه مفهومی شماره یک هیات استانداردهای حسابداری مالی، گزارشگری مالی باید "اطلاعات سودمندی فراهم نماید که سرمایه گذاران بالفعل و بالقوه را در انجام تصمیم‌گیری‌های منطقی یاری نماید".

گزارشگری مالی اطلاعاتی فراهم می­کند که سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه را در ارزیابی مبالغ، زمانبندی و عدم قطعیت وجوه نقد دریافتی آتی یاری می‌نماید. لذا از اندازه‌گیری کیفیت اقلام تعهدی بعنوان شاخصی برای کیفیت گزارشگری مالی استفاده می‌شود. براساس این دیدگاه که اقلام تعهدی، ارزش اطلاعاتی سود را با کاهش اثر نوسانات ناپایدار در جریانهای نقدی بهبود می‌بخشد. همچنین، اقلام تعهدی، برآوردهایی از جریانهای نقدی و درآمدهای آتی هستند (واراسولو، 2019).

مدیران مالی مسولیت تصمیم گیری مالی در داخل واحدهای تجاری را برعهده دارند. بعبارتی وظیفه مدیر مالی عبارتست از حفظ نقدینگی، استفراض از بانک،تحصیل سایر شرکت ها و انتشار اوراق قرضه و سهام است. احتمال اینکه مدیران مالی موارد تحریفات بااهمیت کشف کند به شایستگی مدیران مالی و احتمال اینکه مدیران مالیموارد تحریفات بااهمیت کشف شده را گزارش کند، به استقلال آنان بستگی دارد. در تعریفی دیگر از این مفهوم دی آنجلو کیفیت واقعی گزارشگری مبتنی بر برداشت استفاده کنندگان یا به اصطلاح استنباط بازار از کیفیت گزارشگری را عنوان می دارد. استفاده از این تعریف در بیان کیفیت واقعی گزارشگری با این فرض اساسی صورت می گیرد که برداشت از کیفیت گزارش، منعکس کننده کیفیت واقعی گزارشگری است.(حیدرزاده و خسروی پور، 1397)

در دهه های اخیر،از اهمیت دارایی ها و سرمایه های فیزیکی کاسته شده و دارایی ها و سرمایه‌های نامشهود اهمیت پیدا کرده اند. اگرچه در چندین دهه پیش، داشتن زمین، ماشین آلات و کارخانه و سایر دارائی های فیزیکی ارزش محسوب می شد و مولد اصلی سرمایه بود، اکنون دارائی های غیرفیزیکی جای آنها را گرفته است.

اکنون سرمایه های نامشهود مانند سرمایه فرهنگی، سرمایه اجتماعی، و سرمایه اخلاقی نقش پر رنگی در موفقیت عملکرد کشورها و شرکت‌های امروزی دارند. این اهمیت زمانی که وارد مقوله های مرتبط با حسابرسی می شویم بسیار بیشتر می شود، زیرا اصولا دارائی موسسات حسابرسی چیزی نیست جز سرمایه نامشهود که عمدتا مرتبط با افراد شاغل در آن موسسات می باشد. برای درک بهتر سرمایه های نامشهود یادشده، مروری کوتاه بر این مفاهیم می تواند چگونگی تاثیرگذاری احتمالی آنها بر مفهوم استقلال مدیران مالی را انعکاس دهد. سرمایه فرهنگی یکیاز انواع سرمایه های نامشهود شرکت ها است که دارای تاثیرات زیادی بوده و روز به روز اهمیت آن افزایش پیدا می کند.

رویه مالی سازمان ها به عنوان یک فعالیت انسانی تحت تاثیر تفسیر و قضاوت مدیران مالیدر بکارگیری مفاهیم و اصول حسابداری قرار می گیرد. عنصر انسانی مدیریت مالی، توسط عوامل محیطی و به خصوص فرهنگ متاثر می گردد. سرمایه فرهنگی به عنوان عاملی که از طریق هنجارها و ارزش های حاکم بر حسابداران، رویه مدیریت مالی را تحت تاثیر قرار می دهد، تشریح شده است.(بوهاویا و همکاران، 2015)

وجود استانداردهای مالی و قوانین، فی نفسه، صحت گزارشگری مالی را تضمین نمی کند. از اینرو ترکیبی از اخلاق حرفه ای و ویژگی های کیفی گزارشگری باید استفاده شود. توسعه اخلاق حرفه ای در مدیریت مالی، منجر به ارتقای کیفیت کار آنان می شود. (بونلس و انجل، 2017) اساس بسیاری از تحقیقات در زمینه تصمیم گیریهای اخلاقی در حسابداری مبتنی بر دیدگاه ادراکی بوده است که تاکید این دیدگاه بر تصمیم گیریهای فردی و نیز مواردی است که در ساختار مراتب ادراک بر انتخاب فرد و اعمالی که او در برابر مسائل اخلاقی انجام می دهد، تاثیر می گذارند. محققان با پیروی از عقاید پیاژه عنوان می کنند که یادگیری فردی یا به عبارتی توسعه ادارکی، پیش شرط لازم در جهت استدلال اخلاقی است. (سامانی پور و همکاران، 1399)

سرمایه اجتماعی یکی دیگر از انواع سرمایه های نامشهود شرکت ها، مفهومی نوین و بین رشته‌ای است که توجه بسیاری از محققان و صاحب نظران علوم اجتماعی را به خود جلب کرده است (داسگوپتا و سراگلدین، 1999؛ حسن، هوتی و وروژانگ، 2015). [i]این مفهوم به عنوان نوعی دارایی اقتصادی، موجب شکل گیری همکاری های سودمند میان کنشگران اقتصادی و پیدایش هم افزایی در جامعه می شود.سرمایه اجتماعی گونه نوظهوری از سرمایه اقتصادی است که موجب اعتماد متقابل افراد و همکاری های سودمند در فضای کسب وکار شده و بدین ترتیب، رفتارهای اقتصادی را به سوی رفاه جمعی سوق می دهد. مؤسسات حسابرسی با مسائل پیچیده­ای از قبیل تضاد منافع، رقابت حاد، کمبود سرمایه فکری، توسعه ­نیافتگی و فاصله انتظارهای ذینفعان مواجه است. از سوی دیگر، تئوری سرمایه اجتماعی به عنوان راه­حلی بنیادین برای ایجاد مصالحه در تضادها و تقویت اعتماد، تعاون، هم­افزایی و توسعه شناخته می‌شود.(مهربان پور و همکاران، 1400)

 

2- پیشینه

استنفارک و مامفورد (2011)[ii] طی پژوهشی بیان نمودند یکی از مولفه های سرمایه اخلاقی، رهبری اخلاقی است و مدیران می توانند یک محیط اخلاقی در سازمان خود ایجاد نمایند. رضایی (2002)[iii]بیان نمود حسابرسان باید مستقل و بی طرف باشند، چراکه این استقلال آن ها را قادر می سازد تا تجزیه و تحلیل واقعی تری از اتفاقات مالی به سرمایه گذاران و بستانکاران دولت و سایر ذینفعان ارائه دهند و داده های غیر واقعی در صورتهای مالی حسابرسی را نشان داده و گزارش کنند.

مهربان پور، جندقی قمی و رجب بیگی (1397) طی پژوهشی نشان داد سرمایه اجتماعی با آفرینش اعتماد، گرایش به همکاری و شکل دهی اقدامات جمعی برای دستیابی به هم افزایی های اقتصادی و اجتماعی، موجب نیل به رفتارهای اقتصادی به سوی اهداف و منابع جمعی و اجتناب از رفتارهای فرصت طلبانه در کسب و کار شده و این مسئله به طور معناداری به کاهش حق الزحمه حسابرس می انجامد.

کرمیان، ولی پور و مرادی (1392) طی پژوهشی نشان داد که وابستگی اقتصادی و ارائه خدمات غیر حسابرسی و رابطه طولانی مدت بین حسابرس و صاحبکار تهدیدی برای استقلال مدیران مالی به وجود می آورد.که از سه بخش، ارائه مشترک خدمات حسابرسی و غیر حسابرسی به صاحبکار، وابستگی اقتصادی شرکت حسابرسی به صاحبکار و روابط بلند مدت بین حسابرس و صاحبکار می باشد.

عباس زاده، فدایی، مفتونیان و بابایی کلاریجانی (1395) طی پژوهشی نشان داد که شرکتهای با مالکیت نهادی پایین نسبت به شرکتهای با مالکیت نهادی بالا رابطه قویتر بین شفافیت گزارشگری مالی و اجتناب مالیاتی را نشان می دهد.

مولایی ایل ذوله، نوراله زاده، جعفری و دارابی (1399) طی پژوهشی نشان دادکه بین مسئولیت اجتماعی شرکت با گزارشگری متهورانه مالیاتی رابطه معناداری دارد، ولی پاداش مدیران دارای رابطه مثبت و معنا داری است.

با توجه به اینکه حسابرسان به‌عنوان افرادی اقتصادی، کاری را انجام نمی‌دهند که رفاه اقتصادی درازمدت آنان را خدشه‌دار کند، بدین ترتیب سرمایه اخلاقی در کنار نگاه اقتصادی وجود دارد. افزون بر آن، با توجه به این که حسابرسان شرکت افرادی حرفه‌ای هستند که دارای وظیفه اجتماعی حمایت از صاحبکاران خود وسایر افراد ذینفع است، بنابراین سرمایه اجتماعی سبب می شود که نه‌تنها از نظر اقتصادی برای نفع شخصی خود تلاش نکنند، بلکه همچنین آنان تعهد دارند تا نسبت به هرگونه منافع بخشها و افراد به‌طور مستقل عمل کنند. از سوی دیگر، سرمایه فرهنگی، نقش منحصر به فردی در یکپارچگی حرفهای حسابدار در حین انجام کار حسابرسی و قضاوت ایفا می کند.

استقلال مدیران مالیامری ذهنی است که می تواند از خصوصیات فردی مدیران مالیتاثیر بپذیرد. طبیعتا انتظار می رود هر چه سرمایه نامشهود و مرتبط با خصیصه های انسانی مدیران بیشتر باشد، استقلال مدیران مالینیز تقویت شود. بعنوان مثال، انتظار می رود که مدیران مالیدارای سرمایه فرهنگیدر موارد مشهود و ملموس مانند داشتن کتابخانه شخصی و عادت به کتاب خوانی، گواهی نامه معتبر آموزشی و فرهنگی، رشته تحصیلیو گواهینامه معتبر از نهادهای فرهنگی کشور و ...، و موارد نامشهود و غیر ملموس همچون حق اختراع، نخبه کشوری، علاقه به موسیقی و دارا بودن مدرک مربوطه، توانائی بیشتری در بروز و ظهور استقلال داشته باشد تا شخصی که فاقد این ویژگی ها است. یا مدیران مالیدارای سرمایه اجتماعی توانائی بالاتری در مقاومت در برابر خواسته های احتمالی نامعقول صاحبکار دارد و تحمیل مواردی مغایر با استقلال مدیران مالیبر وی دشوارتر از حسابرسی است که فاقد سرمایه اجتماعی کافی است. همچنین مدیران مالیکه دارای سرمایه اخلاقی است، طبیعتا استقلال بیشتری در مقایسه با مدیران مالی فاقد این سرمایه دارد. علیرغم اهمیت زیادی که سرمایه های نامشهود یادشده شامل: سرمایه های فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی منطقا می توانند بر استقلال مدیران مالی داشته باشند، تاکنون پژوهش قابل توجهی در این خصوص نه در کشور ما و نه در سطح بین الملل صورت نپذیرفته است.

 

3- استقلال مدیران مالی

مدیران مالی مستقل مکلفند استقلال رأی خود را در طول تمام مراحل امور مالی رعایت کنند .رعایت استقلال از دو جنبه قابل بررسی است:

3-1- استقلال فکری و ذهنی

بدین معنی است که مدیران مالی نباید تحت تأثیر اظهارات و القائات دیگران قرار گیرند.   

3-2- استقلال رفتاری

به معنای آن است که همواره بایست از دید اشخاص ثالث کاملاٌ مستقل به نظر برسد، یعنی هیچگونه ارتباط سازمانی و وابستگی شغلی با صاحبکار نداشته باشد (آقایی و فهیم نژاد ،1385)  طبق تعریف فوق استقلال دو بعد دارداستقلال فکری و ذهنی، و استقلال رفتاری. استقلال فکری و ذهنی  یک خصوصیت فردی است که نمیتواند مستقیماٌ توسط سرمایه‌گذاران و سایرین ارزیابی شود. بنابراین در این تعریف استقلال رفتاری هم منظور شده است که آن عبارت است از فقدان فعالیتها، روابط و شرایطی که سرمایهگذاران و دیگر استفاده کنندگان آگاه منطقاٌ به این نتیجه میرسند که ریسک غیر قابل قبولی در مورد بیطرفی حسابرس وجود دارد.

هدف از مدیریت مالی، پشتیبانی از اتکاء سرمایه‌گذاران و دیگر استفاده‌کنندگان، بر فرایند گزارشگری مالی و تخصیص بهینه سرمایه است (بزرگ اصل،2000) کانون توجه هدف مذکور بر استقلال به عنوان یک بعد از ابعاد حسابرسی‌های کیفی- حسابرسی‌هایی که قابلیت اعتماد را بهبود و اعتبارگزارشگری را افزایش می‌دهد–میباشد. در مقابل، اعتبار و قابلیت اعتماد اطلاعات مالی کمک می‌کند به اطمینان از این که سرمایه‌گذاران و دیگر استفاده کنندگان، به آن اطلاعات اعتماد دارند .این نتایج در جهت منافع عموم است زیرا کمک می‌کند تا سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان و دیگر استفاده کنندگان، تصمیمات آگاهانه تری نسبت به تخصیص منابع اتخاذ کنند.

 

4- مفاهیم استقلال مدیران مالی

چهار مفهوم مرتبط با استقلال مدیران مالی

• تهدیدهای استقلال مدیران مالی،
• حفاظتهای استقلال مدیران مالی،
• خطر استقلال و
• اهمیت تهدیدها و اثربخشی حفاظتها.

هدف این مفاهیم و اصول زیربنایی استقلال مدیران مالی که تشریح میشود، کمک به تصمیم‌گیرندگان استقلال برای تجزیه و تحلیل موضوعات مربوط به استقلال مدیران مالی است (بزرگ اصل، 2000).

 

کیفیت گزارشگری

گزارشهای مالی، محصول نهایی فرآیند گزارشگری مالی است.فرآیند گزارشگری مالی شامل ایجاد، انتشار، اطمینان بخشی اسـتفاده از اطلاعات مالی توسط اسـتفاده کنندگان از این گزارشها است و حوزه آن از اجرای استانداردهای گزارشـگری مالی برای تهیه گزارشهای مالی شروع و تا اطمینان بخشی، انتشار و اسـتفاده از آنها گسترش مییابد. استفاده کنندگان برای قضاوت و تصمیم گیری در بـازار سرمایه و ارزیابی مفاد قراردادی و مباشرت مدیریت، نیاز به اطلاعات سودمند دارند. گزارشگری مالی می‌تواند تصمیمات سرمایه‌گذاری را با کاهش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سرمایه‌گذاران و همچنین در بین سرمایه‌گذاران بهبود بخشد که می‌تواند بر هزینه‌های نامطلوب انتخاب و درنتیجه هزینه‌های افزایش سرمایه خارجی تأثیر بگذارد. دوم، اطلاعات حسابداری می‌تواند با تغییر در هزینه‌های اخلاقی خطر ناشی از اختلافات نمایندگی بین سهامداران مختلف شرکت، تصمیمات سرمایه‌گذاری را تحت تأثیر قرار دهد. یک مشاهده قابل توجه که از بررسی ما به دست می‌آید این است که گزارشگری مالی می‌تواند همزمان با کاهش هزینه‌های خطر اخلاقی، بهرهوری سرمایه‌گذاری را بهبود بخشد و با ارائه انگیزه‌های مدیران برای تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری نزدیک، کارایی سرمایه‌گذاری را کاهش دهد.

گزارشگری مالی علاوه بر تأثیرات سودمند و مخدوش در سرمایه گذاری، در سطح شرکت نیز تأثیرات قابل توجهی ایجاد می کند. در نتیجه، برآورد تأثیر کل گزارشگری مالی در تصمیمات سرمایه گذاری که شامل (الف) اثرات مثبت و منفی خاص شرکت می باشد (همانطور که در اولین نکته فوق بحث شد) و (ب) همچنین مثبت و اثرات منفی سرریز در شرکت های غیر افشا کننده. (البوکوریکو و ژو، 2019)

افزایش مشاهده شده در سرمایه گذاری پس از افزایش شفافیت گزارشگری مالی ممکن است نتیجه افزایش شفافیت در کاهش هزینه های نامطلوب انتخاب و از این رو هزینه سرمایه باشد ، بنابراین فرصت های سرمایه گذاری شرکت گسترش می‌یابد. با این حال، چنین یافته ای همچنین با افزایش شفافیت که به سهامداران اجازه می دهد مدیران را برای انجام پروژه های جدید سرمایه گذاری، یعنی کاهش خطرات اخلاقی تشویق کند، سازگار است. یکی از منابع تغییر در کیفیت گزارشگری مالی، تغییر در ویژگیهای اساسی شرکت است (گزینه‌های رشد، پیچیدگی مدل کسب و کار، پیچیدگی ترکیب محصول و غیره). هزینه گزارشگری و پردازش اطلاعات می‌تواند به سادگی برای برخی از بنگاه‌ها بیشتر از برخی دیگر باشد، زیرا این ویژگیها نشان می‌دهد که سطح تعادل کیفیت گزارش در شرکتها متفاوت است. با این‌حال، مشکل این روش این است  که ممکن است استنتاجات مربوط به تأثیر علیت گزارش کیفیت بر سرمایه‌گذاری را از طریق هزینه‌های خطر اخلاقی پایین‌تر یا بالاتر ایجاد کند. (میرحافظ و همکاران، 1397)

 

5- فرضیه های پژوهش

5-1- فرضیه اصلی

ارائه مدل تاثیر سرمایه های فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری.

5-1-1- فرضیات فرعی

• اجزای سرمایه فرهنگی براستقلال مدیران مالی وکیفیت گزارشگری تاثیرگذار می باشد.
• اجزای سرمایه اجتماعی بر استقلال مدیران مالی وکیفیت گزارشگری تاثیرگذار می باشد.
• اجزای سرمایه اخلاقی بر استقلال مدیران مالی وکیفیت گزارشگری تاثیرگذار می باشد.

 

6- روش تحقیق

پژوهش حاضر از جهت روش استنتاجی – تحلیلی (بخشی از جامعه انتخاب و هدف، تعمیم نتایج نمونه به کل جامعه است) و از جهت طرح پژوهش، از نوع پیمایشی (تحقیقات بر مبنای نظر سنجی صورت گرفته و ابزار اصلی گردآوری داده ها پرسشنامه است) وچون در صدد تحلیل تاثیر سرمایه‌های فرهنگی، اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالیو کیفیت گزارشگری بوده بنابراین نوع پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نوع تحقیقات نظری و از نظر اجرا توصیفی همبستگی می باشد. در تحقیق حاضر جامعه آماری شامل مدیران مالی شاغل درسازمان حسابرسی،موسسات حسابرسی است. از آنجایی که واریانس جامعه آماری نامعلوم بود، انجام یک مطالعه مقدماتی بر روی گروهی از افراد جامعه به منظور تعیین واریانس جامعه ضرورت داشت. به همین منظور، یک گروه30 نفری از جامعه آماری به صورت تصادفی انتخاب گردید و پرسشنامه در بین آنها توزیع و پس از استخراج داده‌های مربوط به پاسخهای گروه نمونه، توان آزمون و برآورد واریانس جامعه، حجم نمونه با استفاده ازفرمول حجم نمونه کوکران به دست آمد. باتوجه به موضوع، از پرسشنامه کاملا ساختار یافته و بسته استفاده شده است. حجم نمونه شامل: سازمان حسابرسی، موسسات حسابرسی می‌باشند. روش نمونه‌گیری دراین پژوهش نمونه‌گیری سرشماری (تمام شماری) می‌باشد و بر این اساس تمام نمونه آماری350 نفر می‌باشند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش معادلات ساختاری و با نرم‌افزار‌هایSpss23  و 9.3lisrelاز روش تحلیل رگرسیونی استفاده شده است.

جهت سنجش روایی[iv]پرسشنامه از روایی محتوایی و سازه استفاده گردید. به منظور تعیین روایی محتوایی ابزار اندازه‌گیری این پژوهش، پرسشنامه مقدماتی به دفعات در اختیار مدیران مالی و متخصصان این حوزه قرار گرفت و بعد از دریافت نظرات آنان، اصلاحات لازم در پرسشنامه صورت گرفت و در نهایت پرسشنامه نهایی تهیه و برای توزیع بین مدیران مالی آماده شد. جهت تعیین روایی سازه، از تحلیل عاملی تأییدی استفاده گردید.

 

6-1- روایی و پایایی ابزار

پژوهش در پدیده‌های اجتماعی و سازمانی، اکثراً از طریق شاخص‌ها صورت می‌گیرد، برای مثال زمانی که هدف، ارزیابی وجهه‌ی یک استاد در بین دانشجویان است رعایت نظم، داشتن سواد، بیان درست و غیره گفته می‌شود. بنابراین مساله‌ی شناسایی روایی و پایایی تحقیق مخصوصاً در دانش‌های اجتماعی– انسانی از آن رو مطرح می‌شود که تحقیق غالباً در زمینه‌ی امر نظری صورت می‌گیرد یعنی پژوهش با واسطه و غیرمستقیم است (پرهیزگار و آقاجانی‌افروزی، 1390). ابزار سنجش متغیرها به دو طبقه تقسیم می‌شود: 1- استاندارد و میزان شده، 2- محقق ساخته. ابزار سنجش باید از روایی و پایایی لازم برخوردار باشد تا محقق بتواند داده‌های متناسب با تحقیق را گردآوری نماید و از طریق این داده‌ها و تجریه و تحلیل آن‌ها، فرضیه‌های مورد نظر را بیازماید و به سوال تحقیق پاسخ بدهد. ابزار و آزمون‌های استاندارد و میزان شده معمولاً از روایی و پایایی مناسبی برخوردارند، از این رو محققان می‌توانند آن‌ها را با اطمینان به کار گیرند، ولی ابزار محقق ساخته فاقد چنین اطمینانی هستند و محقق باید از روایی و پایایی آن‌ها اطمینان حاصل کند (حافظ نیا، 1391، ص 182).

6-1-1- روایی

روایی از واژه «روا» به معنا‌ی جایز و درست گرفته شده و روایی به معنا‌ی صحیح و درست بودن است. مقصود از روایی آن است که وسیله اندازه‌گیری، بتواند خصیصه و ویژگی مورد نظر محقق را اندازه بگیرد. اهمیت روایی از آن جهت است که اندازه‌گیری نامناسب و ناکافی می‌تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش و ناروا سازد (خاکی، 1390،ص288). بدین منظور دو بخش اصلی روایی محتوا و روایی صوری در این پژوهش مورد تأیید قرار گرفته است. روایی محتوا به این مطلب اشاره دارد که نمونه سوال‌های مورد استفاده در یک آزمون تا چه حد معرف کل جامع سوال‌های ممکن است که می‌توان از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد که طبیعتاً هرچه از این لحاظ بهتر باشد دارای روایی بیشتری است. روایی صوری که یکی از مشتقات روایی محتوایی است به این مطلب اشاره دارد که سوال‌های آزمون تا چه حد در ظاهر شبیه به موضوعی هستند که برای اندازه‌گیری آن تهیه شده‌اند (دانایی‌فرد، الوانی و آذر، 1392، ص 246). در این پژوهش نیز از نظر روایی محتوا معیارهای اصلی پرسشنامه از ادبیات موضوع و منابع معتبر علمی و مورد استناد استخراج شده‌اند. از نظر روایی صوری نیز پرسشنامه مورد استفاده در این پژوهش به استاد راهنما و اساتید رشته مدیریت و با تجربه در این حوزه ارائه شده که در نتیجه مواردی جهت اصلاح پیشنهاد گردید و پس از اعمال اصلاحات موردنظر، پرسشنامه تدوین گردید.

در این پژوهش برای درک این موضوع که گویه­ها بیان کننده­ی عامل­های (سازه­های) مورد نظر هستند، از تحلیل عاملی تأییدی[v] با استفاده از نرم افزار 23SPSS استفاده شد. در تحلیل عاملی هر چه میزان بار عاملی[vi] به عدد یک نزدیک­تر باشد، در واقع گویای این مسئله است که سؤالات پرسشنامه ارتباط قوی­تری با متغیرهای اصلی دارند، اگر میزان بار عاملی استاندارد صفر باشد، این به معنای عدم ارتباط بین سؤالات پرسشنامه با متغیر اصلی است و بار عاملی منفی به معنای معکوس بودن جهت اثرگذاری سؤالات پرسشنامه بر متغیر اصلی می­باشد. به بیان دقیق­تر، مقدار بارهای عاملی برای متغیرها باید بزرگ‌تر از 5/0 باشد که در غیر این‌صورت از تحلیل کنار گذاشته می‌شود (هومن، 1395، ص 78). نتایج تحلیل عاملی در فصل چهارم به تفصیل ارائه گردیده است.

6-1-2- پایایی

پایایی ابزار که از آن به اعتبار، دقت و اعتماد پذیری نیز تعبیر می‌شود، عبارت است از این که اگر یک وسیله اندازه‌گیری که برای سنجش متغیر و صفتی ساخته شده در شرایط مشابه در زمان یا مکان دیگر مورد استفاده قرار گیرد، نتایج مشابهی از آن حاصل شود، به عبارت دیگر ابزار پایا یا معتبر ابزاری است که از خاصیت تکرار پذیری و سنجش نتایج یکسان برخوردار باشد (حافظ نیا، 1391، ص 182). در تعریفی دیگر پایایی یک سنجه، ثبات و هماهنگی منطقی پاسخ‌ها در ابزار اندازه‌گیری را نشان می‌دهد و به ارزیابی درستی و خوب بودن یک سنجه کمک می‌کند تعریف شده است (دانایی‌فرد، الوانی و آذر، 1392، ص 250). برای اندازه‌گیری پایایی از شاخصی به نام ضریب پایایی استفاده می‌شود که بین صفر و یک تغییر می‌کند (خاکی،1390، ص292). ضریب آلفای کرونباخ[vii] نوعی ضریب پایایی است. پایایی­های کمتر از 6/0عموماً ضعیف، پایایی‌های 7/0 قابل قبول و پایایی­های بیشتر از 8/0 خوب قلمداد می‌شود (دانایی فرد، الوانی و آذر،1392، ص251). در تحقیق حاضر آزمون پایایی توسط نرم‌افزار 23SPSS انجام شد و آلفای کرونباخ تمامی متغیرها بیش از 7/0 به دست آمد که نشان از پایایی خوب ابزار داشت.

7- مدل‌یابی معادلات ساختاری

از مناسب‌ترین روش‌های تجزیه و ‌تحلیل در پژوهش‌های علوم اجتماعی و رفتاری، تجزیه ‌و ‌تحلیل چند متغیره است، چرا که ماهیت این موضوعات به ‌گونه‌ای است که نمی‌توان آنها را به شیوه‌ی دو به ‌دو (در نظر داشتن یک متغیر مستقل و یک متغیر وابسته در هر مرحله) تحلیل نمود. تجزیه ‌و‌ تحلیل چند متغیره، به روش‌های آماری اطلاق می‌گردد که ویژگی اصلی آنها هم ‌تحلیلی «K متغیر مستقل» و «n متغیر وابسته» است. در این راستا، تحلیل ساختارهای کوواریانسی یا مدل‌یابی معادله‌ی ساختاری، از اصلی‌ترین روش‌های تحلیل ساختارهای داده‌ای پیچیده و مُهر تأییدی بر تئوری «تأثیرات هم‌زمان» متغیرها بر یکدیگر است. این روش، ترکیب ریاضی و آماری پیچیده‌ای از تحلیل عاملی، رگرسیون چند متغیره و تحلیل مسیر می‌باشد (هومن، 1395، ص 79) نقطه­ ‌ضعف بسیار مهم آزمون فرضیه در روش‌های آماری کلاسیک مانند تحلیل مسیر و تحلیل رگرسیون خطی[viii]، چشم‌پوشی از خطاهای اندازه‌گیری متغیرهای مکنون است که در الگوی مدل‌یابی معادله‌ی ساختاری، این مهم لحاظ می‌شود. به بیان دیگر، از نظر روش‌شناختی، انتظار آن می‌رود که برآورد پارامتر بتای استاندارد شده در حالتی که خطاهای اندازه‌گیری متغیرهای مکنون نیز لحاظ شود، نتایج واقعی‌تری به دست دهد،  به‌جای اینکه محققان تناسب یک مدل معین با داده‌ها را به‌طور ساده آزمون کنند می‌بایست بر ارزیابی‌های مقایسه‌ای مدل‌های چندگانه تأکید داشته باشند. در حالی‌که میانجی‌گری و تعدیل‌گری می‌تواند از طریق مدل‌های رگرسیونی مورد آزمون قرار گیرد، استفاده از متغیرهای مکنون در الگوی مدل‌یابی معادله‌ی ساختاری، پسندیده‌تر است (قاسمی، 1392).

برای تحلیل مدل­یابی معادلات ساختاری نرم افزارهای مختلفی مانند پی ال اس، آموس و لیزرل[ix] معرفی شده است که هرکدام ویژگی­ها و کاربردهای خاص خود را دارند. لیزرل اولین و یکی از متداول‌ترین روش­ها برای این منظور می‌باشد و اولین بار توسط جورسکاج[x] در سال 1973 معرفی شده است. لیزرل از روش درست‌ نمایی ماکزیمم (ام ال ای) و بر اساس بیشینه‌سازی کوواریانس به برازش مدل می‌پردازد در حالی که این روش مستلزم چندین شرط و فرضیه­ی زیربنایی از جمله نرمال بودن می‌باشد و این شروط نیز نیازمند حجم نمونه­ی نسبتاً بالایی می‌باشد (در حدود 10 الی 15 پرسشنامه به ازای هر سؤال پرسشنامه). نرم افزار آموس نیزیکی از نرم افزارهای آماری مناسب برای تحلیل داده‌های پایان نامه مدیریت و علوم انسانی است. در مقایسه با سایر نرم افزارها، آموس فراتر از توانمندی‌های معمول نرم افزارهای مدل سازی رفته و به‌عنوان مثال به خوبی می‌تواند بر اساس جدیدترین روش‌های آماری در مورد نحوه­ی برخورد با داده‌هایمفقود شده به جایگزینی آن‌ها دست زند. نگارش جدید آموس نه تنها کلیه ویژگی‌های نرم افزارهایی نظیر لیزرل را داراست بلکه خصایص منحصر به فردی دارد که آن را از سایر نرم افزارهای مدل سازی متمایز ساخته است (سبحانی فرد، 1395، ص 85).

 

8- مدل پژوهش

 

 

9- آمار توصیفی تحقیق

در این بخش شاخص های آماری میانه، انحراف استاندارد و درصد خطا ( متغیر مستقل و وابسته) گزارش شده است. در واقع این شاخص ها می تواند به درک بیش تر متغیرهای پژوهش کمک کند.

میانگین از متداولترین معیارهای گرایش به مرکز هستند. مطالعه توزیع یک جامعه آماری مقدار نماینده که اندازه‌ها در اطراف آن توزیع شده‌اند را مقدار مرکزی می‌نامند و هر معیار عددی را که معرف مرکز مجموعه داده‌ها باشد، معیار گرایش به مرکز می‌نامند.یکی از شاخص‌های پراکندگی، انحراف معیار است که نشان می‌دهد به طور میانگین داده‌ها چه مقدار از مقدار متوسط فاصله دارند. اگر انحراف معیار مجموعه‌ای از داده‌ها نزدیک به صفر باشد، نشانه آن است که داده‌ها نزدیک به میانگین هستند و پراکندگی اندکی دارند؛ در حالی که انحراف معیار بزرگ بیانگر پراکندگی قابل توجه داده‌ها می‌باشد. در واقع انحراف معیار برای تعیین ضریب اطمینان در تحلیل‌های آماری نیز به کار می‌رود. در مطالعات علمی، معمولاً داده‌های با انحراف معیار بیشتر از دو به عنوان داده‌های پرت در نظر گرفته و از تحلیل، خارج می‌شوند.

 

10- ترجیحات مصرف کننده

باتوجه به جدول زیر مشاهده می شود که کمترین مقدار متغیر" استقلال مدیران مالی" 75/1 و بالاترین مقدار آن 5 ، میانگین 2507/3 و انحراف معیار  69606/0 و واریانس آن 484/0 است. هم‌چنین از آنجایی که مقدار چولگی در بازه ی (3-  و 3+ ) قرار دارد، بنابراین می توان گفت داده ها از توزیع نرمال برخوردار هستند.

 

جدول: توصیف متغیر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری

	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار استاندارد	واریانس	چولگی	کشیدگی
استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری	75/1	5	2507/3	69606/0	484/0	251/0	014/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

11- سرمایه فرهنگی

باتوجه به جدول زیر مشاهده می شود که کمترین مقدار متغیر" سرمایه فرهنگی " 50/1 و بالاترین مقدار آن 5 ، میانگین 8391/3 و انحراف معیار  85832/0 و واریانس آن 737/0 است. هم‌چنین از آنجایی که مقدار چولگی در بازه ی (3-  و 3+ ) قرار دارد، بنابراین می توان گفت داده ها از توزیع نرمال برخوردار هستند.

 

جدول: توصیف متغیر سرمایه فرهنگی

	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار استاندارد	واریانس	چولگی	کشیدگی
سرمایه فرهنگی	50/1	5	8391/3	85832/0	737/0	820/0-	027/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

 

12- سرمایه اجتماعی

باتوجه به جدول زیر مشاهده می شود که کمترین مقدار متغیر" سرمایه اجتماعی " 25/1 و بالاترین مقدار آن 5 ، میانگین 9461/2 و انحراف معیار  89494/0 و واریانس آن 801/0 است. هم‌چنین از آنجایی که مقدار چولگی در بازه ی (3-  و 3+ ) قرار دارد، بنابراین می توان گفت داده ها از توزیع نرمال برخوردار هستند.

 

جدول: توصیف متغیر سرمایه اجتماعی

	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار استاندارد	واریانس	چولگی	کشیدگی
سرمایه اجتماعی	25/1	5	9461/2	89494/0	801/0	391/0	215/0-

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

13- سرمایه اخلاقی

باتوجه به جدول زیر مشاهده می شود که کمترین مقدار متغیر" سرمایه اخلاقی" 25/1 و بالاترین مقدار آن 5 ، میانگین 2440/3 و انحراف معیار  74953/0 و واریانس آن 562/0 است. هم‌چنین از آنجایی که مقدار چولگی در بازه ی (3-  و 3+ ) قرار دارد، بنابراین می توان گفت داده ها از توزیع نرمال برخوردار هستند.

 

جدول: توصیف متغیر سرمایه اخلاقی

	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار استاندارد	واریانس	چولگی	کشیدگی
سرمایه اخلاقی	25/1	5	2440/3	74953/0	562/0	254/0-	095/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

14- تجزیه و تحلیل استنباطی داده ها

در آزمون فرضیه‌ها یا آزمون معناداری، پژوهشگر، فرضیه صفر را رد یا قبول می‌کند. یعنی اینکه اگر  H0پذیرفته شود، فرض می‌شود که H1 رد شده است و اگر H0 رد شود H1 پذیرفته شود. برای تعیین معناداری آماری یک مطالعه پژوهشی، پژوهشگر باید سطح احتمالی یا سطح معناداری آن ‌را تعیین کند؛ تا فرضیه صفر در مقابل آن آزموده شود. اگر نتایج مطالعه احتمالی، کمتر از این سطح را نشان دهد، پژوهشگر می‌تواند فرضیه صفرراردکند. هرگاه اثبات نتیجه پژوهش احتمال بالایی داشته باشد، پژوهشگر باید فرضیه صفر را تأییدکند؛ در حقیقت، از آنجا که فرضیه صفر، عموماً بیان نمی‌شود، قبول یا رد، در فرضیه "پژوهش" به ‌کار بسته می‌شود، نه در فرضیه صفر.

به ‌منظور تدوین فرضیه‌های پژوهش، پژوهشگر هم از قیاس و هم از استقرا استفاده می‌کند. بنابراین برای تنظیم فرضیه د ومنبع بالقوه وجود دارد:

الف) تئوری‌های کلی و کامل و جامع موجود؛ این فرضیه‌ها با استفاده از یک رشته قیاسهای معین منجر به پیش‌بینی‌هایی می‌شودکه درصورت شرایط معین، نتایج مشخصی به ‌دست خواهدآمد.

ب) نتایج پژوهش‌های انجام ‌شده پیشین؛ هدف این فرضیه‌ها استقرار ابطه بین دو یا چند متغیر در زمان حال است.

 

15- بررسی نرمال بودن توزیع داده­ها

برای استفاده از تکنیک­های آماری ابتدا باید مشخص شود که داده­­های جمع­آوری شده از توزیع نرمال برخوردار است یا خیر؟ زیرا در صورت نرمال بودن توزیع داده­های جمع­آوری شده برای آزمون فرضیه­ها می­توان از آزمون­های پارامتریک استفاده نمود و در صورت غیر نرمال بودن از آزمون­های ناپارامتریک استفاده کرد. برای این منظور در این پژوهش از آزمون معتبر کلموگروف- اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای اصلی استفاده می­شود. این آزمون در حالت تک نمونه­ای به مقایسه تابع توزیع تجمعی مشاهده شده با تابع توزیع تجمعی مورد انتظار در یک متغیر در سطح سنجش فاصله­ای می­پردازد. در تفسیر نتایج آزمون، چنانچه مقدار سطح خطای مشاهده شده از 05/0 بیشتر باشد، در آنصورت توزیع مشاهده شده با توزیع نظری یکسان است و تفاوتی بین این دو وجود ندارد. یعنی توزیع بدست آمده توزیع نرمال است. اما چنانچه مقدار معنی داری از 05/0 کوچکتر باشد آنگاه توزیع مشاهده شده با توزیع مورد انتظار متفاوت است و توزیع فوق نرمال نخواهد بود. این آزمون با توجه به فرضیات زیر به بررسی نرمال بودن داده می­پردازد.

H0: بین فراوانی­های مشاهده شده و مورد انتظار تفاوت وجود ندارد (توزیع نرمال هست).

 H1: بین فراوانی­های مشاهده شده و مورد انتظار تفاوت وجود دارد (توزیع نرمال نیست).

با توجه به مقادیر حاصل از آماره اسمیرنوف– کلموگروف جدول  4-10 می­توان استنباط نمود که توزیع مورد انتظار با توزیع مشاهده شده برای تمام متغیرهاتفاوت معنی­داری ندارد و بنابراین توزیع این متغیرها نرمال است. از اینرو باید برای آزمون فرضیات از آماره­های پارامتریک استفاده نمود.

جدول 4-10 تست نرمالیته متغیرها

متغیر	نوع توزیع به کار گرفته شده	سطح معناداری	مقدار خطا	تایید فرضیه	نتیجه
استقلال و کیفیت گزارشگری مدیران مالی	نرمال	078/0	05/0	H0	نرمال
سرمایه فرهنگی	نرمال	098/0	05/0	H0	نرمال
سرمایه اجتماعی	نرمال	056/0	05/0	H0	نرمال
سرمایه اخلاقی	نرمال	052/0	05/0	H0	نرمال

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

16- تحلیل عاملی

16-1- تحلیل عاملی متغیر ها

جدول زیر، نتایج شاخص کی. ام. او و آزمون بارتلت را نشان می‌دهد.

 

جدول: نتایج شاخص کی. ام. او و آزمون بارتلت سازه

ضریب کفایت نمونه‌گیری کی. ام. او		772/0
آزمون کرویت بارتلت	کای. اسکور	010/3451
	درجه آزادی	190
	سطح معنی‌داری	000/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

همان‌طور که در این جدول مشاهده می‌شود، مقدار ضریب کفایت نمونه‌گیری کی. ام. او 772/0 شده است که این عدد نشان دهنده کفایت داده‌های مربوط به برای اجرای تحلیل عاملی است. سطح معنی‌داری 000/0 آزمون بارتلت نیز نشان می‌دهد که متغیّرهای پژوهش برای کشف ساختار عاملی مناسب هستند و انجام تحلیل عاملی برای داده‌های موجود مفید خواهد بود.

شکل پایین مدل اندازه گیری سازه ها  در حالت اعداد معنی داری و استاندارد را نشان می‌دهد. همانطور که مشاهده می شود مقدار شاخص برازش RMSEA به کمتر از 08/0 یعنی 005/0 رسیده است که حاکی از برازش کاملاً مناسب مدل اندازه گیری فوق محسوب می گردد. همچنین بر طبق نمودار ذیل، سطح معنی‌داری (t-value) ضرایب و پارامترهای به دست آمده از مدل اندازه‌گیری سازه مذکور نشان می‌دهد که تمامی ضرایب به دست آمده معنی‌دار شده‌اند. زیرا مقدار آزمون معنی‌داری (t-value)  تک تک آنها از عدد 96/1 بزرگتر است. معنی‌داری این اعداد نشان دهنده معنی‌دار بودن مدل اندازه گیری است. به عبارت دیگر قرار گرفتن هر کدام از گویه‌ها در قالب سازه مذکور در سطح اطمینان 05/0 معنی‌دار است.

با توجه به اینکه RMSEA برابر با 005/0 بوده است و مقدار P-Value  به عدد 0.000 رسیده که کمتر از سطح معناداری 0.05 می‌باشد. لذا می‌توان گفت مدل اندازه گیری سازه ها از برازش کاملاً مناسبی برخوردار است.

همان‌طور که مشاهده می‌شود و RMSEA=0.005 که هر دو در سطح مطلوبی قرار دارند؛ از طرفی، در حالت تخمین Standard(سمت چپ) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به عامل‌ها بزرگتر از 3/0 و در حالت ضرایب معناداری –Values-t (سمت راست) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به متغیرها خارج از بازة 96/1- تا 96/1 می‌باشند که نشان از همبستگی مناسب گویه‌ها با متغیرها دارد.

 

17- برازش مدل مفهومی پژوهش

همان‌طور که مشاهده می‌شود و RMSEA=0.009 که هر دو در سطح مطلوبی قرار دارند؛ از طرفی، در حالت تخمین Standard(سمت چپ) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به عامل‌ها بزرگتر از 3/0 و در حالت ضرایب معناداری T-Values (سمت راست) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به متغیرها خارج از بازة 96/1- تا 96/1 می‌باشند که نشان از همبستگی مناسب گویه‌ها با متغیرها دارد.

 

جدول :شاخص های برازش مدل پژوهش

شاخص	حد مطلوب	مقدار گزارش شده
شاخص برازندگی(GFI)	0.9 و بالاتر	0.90
شاخص نرم شده برازندگی(NFI)	0.9 و بالاتر	0.92
شاخص نرم نشده برازندگی(NNFI)	0.9 و بالاتر	0.92
شاخص برازندگی فزاینده (IFI)	0.9 و بالاتر	0.93
شاخص برازندگی تطبیقی(CFI)	0.9 و بالاتر	0.92
ریشه دوم برآورد واریانس خطای تقریب (RMSEA)	کمتر از 0.08	0.009

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

همانگونه که در جدول بالا نشان داده شده است کلیه شاخص های برازش شده مدل در حد مطلوب قرار دارد.

فرضیه اصلی: تا چه اندازه  سرمایه های فرهنگی،اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیرگذار می باشد.

H0: سرمایه های فرهنگی،اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر ندارد.

H1: سرمایه های فرهنگی،اجتماعی و اخلاقی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر دارد.

همان‌طور که مشاهده می‌شود RMSEA=0.012 که هر دو در سطح مطلوبی قرار دارند؛ از طرفی، در حالت تخمین Standard(سمت چپ) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به عامل‌ها بزرگتر از 3/0 و در حالت ضرایب معناداری t-Values (سمت راست) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به متغیرها خارج از بازة 96/1- تا 96/1 می‌باشند که نشان از همبستگی مناسب گویه‌ها با متغیرها دارد.

 

جدول : شاخص های برازش فرضیه اصلی

شاخص	حد مطلوب	مقدار گزارش شده
شاخص برازندگی(GFI)	0.9 و بالاتر	0.93
شاخص نرم شده برازندگی(NFI)	0.9 و بالاتر	0.92
شاخص نرم نشده برازندگی(NNFI)	0.9 و بالاتر	0.91
شاخص برازندگی فزاینده (IFI)	0.9 و بالاتر	0.90
شاخص برازندگی تطبیقی(CFI)	0.9 و بالاتر	0.90
ریشه دوم برآورد واریانس خطای تقریب (RMSEA)	کمتر از 0.08	0.012

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

همانگونه که در جدول بالا نشان داده شده است کلیه شاخص های برازش شده فرضیه اصلی در حد مطلوب قرار دارد.

 

فرضیه اول: اجزای  سرمایه فرهنگی براستقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیرگذار می باشد.

H0:سرمایه فرهنگی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر ندارد.

H1:سرمایه فرهنگی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر دارد.

 

همان‌طور که مشاهده می‌شود RMSEA=0.022 که هر دو در سطح مطلوبی قرار دارند؛ از طرفی، در حالت تخمین Standard(سمت چپ) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به عامل‌ها بزرگتر از 3/0 و در حالت ضرایب معناداری t-Values (سمت راست) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به متغیرها خارج از بازة 96/1- تا 96/1 می‌باشند که نشان از همبستگی مناسب گویه‌ها با متغیرها دارد. لذا می توان گفت که سرمایه فرهنگی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر معنی داری دارد.

 

جدول 4-14 شاخص های برازش فرضیه اول

شاخص	حد مطلوب	مقدار گزارش شده
شاخص برازندگی(GFI)	0.9 و بالاتر	0.90
شاخص نرم شده برازندگی(NFI)	0.9 و بالاتر	0.91
شاخص نرم نشده برازندگی(NNFI)	0.9 و بالاتر	0.91
شاخص برازندگی فزاینده (IFI)	0.9 و بالاتر	0.93
شاخص برازندگی تطبیقی(CFI)	0.9 و بالاتر	0.92
ریشه دوم برآورد واریانس خطای تقریب (RMSEA)	کمتر از 0.08	0.022

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

همانگونه که در جدول بالا نشان داده شده است کلیه شاخص های برازش شده فرضیه اول در حد مطلوب قرار دارد.

 

فرضیه دوم: اجزای سرمایه اجتماعی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیرگذار می باشد.

H0: سرمایه اجتماعی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر ندارد.

H1: سرمایه اجتماعی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر دارد.

همان‌طور که مشاهده می‌شود RMSEA=0.036 که هر دو در سطح مطلوبی قرار دارند؛ از طرفی، در حالت تخمین Standard(سمت چپ) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به عامل‌ها بزرگتر از 3/0 و در حالت ضرایب معناداری t-Values (سمت راست) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به متغیرها خارج از بازة 96/1- تا 96/1 می‌باشند که نشان از همبستگی مناسب گویه‌ها با متغیرها دارد. لذا می توان گفت که سرمایه اجتماعی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر معنی داری دارد.

جدول 4-14 شاخص های برازش فرضیه دوم

شاخص	حد مطلوب	مقدار گزارش شده
شاخص برازندگی(GFI)	0.9 و بالاتر	0.92
شاخص نرم شده برازندگی(NFI)	0.9 و بالاتر	0.93
شاخص نرم نشده برازندگی(NNFI)	0.9 و بالاتر	0.93
شاخص برازندگی فزاینده (IFI)	0.9 و بالاتر	0.90
شاخص برازندگی تطبیقی(CFI)	0.9 و بالاتر	0.90
ریشه دوم برآورد واریانس خطای تقریب (RMSEA)	کمتر از 0.08	0.036

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

همانگونه که در جدول بالا  نشان داده شده است کلیه شاخص های برازش شده فرضیه دوم در حد مطلوب قرار دارد.

فرضیه سوم: اجزای سرمایه اخلاقی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیرگذار می باشد.

H0: سرمایه اخلاقی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر ندارد.

H1: سرمایه اخلاقی بر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر دارد.

همان‌طور که مشاهده می‌شود RMSEA=0.056 که هر دو در سطح مطلوبی قرار دارند؛ از طرفی، در حالت تخمین Standard(سمت چپ) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به عامل‌ها بزرگتر از 3/0 و در حالت ضرایب معناداری t-Values (سمت راست) بارهای عاملی کلیة گویه‌های مربوط به متغیرها خارج از بازة 96/1- تا 96/1 می‌باشند که نشان از همبستگی مناسب گویه‌ها با متغیرها دارد. لذا می توان گفت که سرمایه اخلاقیبر استقلال مدیران مالی و کیفیت گزارشگری تاثیر معنی داری دارد.

جدول 4-15 شاخص های برازش فرضیه سوم

شاخص	حد مطلوب	مقدار گزارش شده
شاخص برازندگی(GFI)	0.9 و بالاتر	0.91
شاخص نرم شده برازندگی(NFI)	0.9 و بالاتر	0.91
شاخص نرم نشده برازندگی(NNFI)	0.9 و بالاتر	0.91
شاخص برازندگی فزاینده (IFI)	0.9 و بالاتر	0.90
شاخص برازندگی تطبیقی(CFI)	0.9 و بالاتر	0.90
ریشه دوم برآورد واریانس خطای تقریب (RMSEA)	کمتر از 0.08	0.056

منبع: یافته‌های پژوهشگر

همانگونه که در جدول بالا  نشان داده شده است کلیه شاخص های برازش شده فرضیه سوم در حد مطلوب قرار دارد.

 

19- بحث و نتیجه گیری

استقلال مدیران مالی برای اعتبار بخشی به صورتهای مالی آنچنان ضروری می باشد، که برخی وجود آنرا بدیهی دانسته و استدلال بسیار اندکی برای الزام وجود آن نیاز است. اگر مدیران مالی مستقل از مدیریت صاحبکار نباشد نظرش چیزی بر اعتبار صورتهای مالی نمی افزاید. صورتهای مالی در اختیار سهامداران و سایر استفاده کنندگان از آن ها قرار می گیرند که معمولا از نظر ذهنی و فیزیکی از واحد تجاری و مدیریت آن فاصله دارند. آنها وابسته به حسابرسی هستند که باید کارشناسانه و به طور مستقل عمل کند. هر چه مدیران مالی در کشف موارد غیرعادی شایستگی، استقلال بیشتری داشته باشد احتمال کشف و گزارش آن ها به سهامداران بیشتر خواهد بود. لذا مدیران مالی جهت اعتلای کیفیت خدمات خود بطور خاص و استفاده کنندگان از صورتهای مالی حسابرسی شده به منظور تعیین میزان قابلیت اتکای نظریه مدیران مالی بطور عام، همواره مسئله استقلال در مدیران مالی را مدنظر دارند، موقعیت هائی را که می تواند بطور بالقوه بر استقلال مدیران مالی اثر گذار باشد، شامل مواردی نظیر: ارائه مشترک خدمات حسابرسی و غیر حسابرسی به مشتری، وابستگی اقتصادی موسسه مالی به مشتری و روابط بلند مدت بین مدیران مالی و مشتری می باشد.

کیفیت گزارشگری، یکی از موضوعات با اهمیت در حوزۀ مالی و بازار سرمایه است. به منظور شناخت مفاهیم و ابعاد مختلف کیفیت گزارشگری ، مطالعات گوناگونی توسط محققان انجام شده است تا رابطۀ بین کیفیت گزارشگری و متغیرهای دیگر کشف شود. به هرحال، از آنجا که کیفیت گزارشگریدر عمل به سختی قابل مشاهده است ،پژوهشات در این زمینه همواره با مشکلات زیادی روبرو بوده است. در مورد کیفیت گزارشگری تعریفی فراگیر و مورد پذیرش عموم وجود ندارد چرا که دارای مفهومی چند وجهی است و عوامل مستقیم و غیرمستقیم متعددی به روی آن اثر میگذارد. ذینفعان درک متفاوتی از سطح کیفیت گزارشگری دارند که آن درک، بستگی زیادی به آشنایی آنها با گزارشهای حسابرسی و کار حسابرسی و صورتهای مالی دارد. یکی از ابعادی که موسسه های مالی سعی دارند در آن خود را از سایر موسسه های خدماتی متمایز کنند، کیفیت خدمات ارائه شده است. مدیران مالی اغلب به رعایت معیار های مورد استفاده صاحب کاران در ارزیابی کیفیت گزارشگری اعتقاد دارند. اگرچه بایستی نشان داد که آن ها به طور دقیق متوجه انتظارات و نیاز های بیان شده توسط صاحب کاران نمی شوند.موقعیت هائی را که می تواند بطور بالقوه بر استقلال مدیران مالی اثر گذار باشد، شامل مواردی نظیر: مدیریت و رهبری، کیفیت حرفه ای، هدف و ماموریت و ارزش مشتری می باشد.

در سال­های اخیر، رعایت نکردن آیین رفتار حرفه­ای، امانت­داری و اصول اخلاقی به چندین رسوایی مالی منجر شده است. انرون¹، وردکام²، آدلفیا³، تایکو⁴، مارتا استوارت⁵ و پارمالت⁶شرکت­هایی هستند که دارای رویه­های غیراخلاقی و غیرحرفه­ای بوده­اند. لغزش­های اخلاقی دیگری نیز در صنعت صندوق­های سرمایه­گذاری مشترک⁷ و در صنعت رهن اولیه⁸ گزارش شده­ است که البته رفتارهای غیراخلاقی در صنعت رهن اولیه، سهم به­سزایی در مشکلات جهانی داشته است (دونالدسون⁹، 2005: 3). کپلند¹⁰ (2005) معتقد است هرچند تأثیر رفتارهای غیرحرفه­ای و لغزش­های اخلاقی ممکن است کم باشد، ولی فروپاشی بزرگ­ترین شرکت­های جهان را به دنبال دارد و باعث از دست رفتن صدها میلیارد دلار ارزش سرمایه سهامداران می­شود.

سما¹¹و شوف¹² (2008) معتقدند فرهنگ مؤسسه از عوامل موثر بر رفتار افراد در درون سازمان است. اگر فرهنگ حاکم بر مؤسسه مناسب نباشد باعث بروز مشکلاتی در رهبری خواهد شد. به عنوان نمونه، در مورد آرتور اندرسن، فرهنگ مؤسسه مورد اتهام بوده است (صص 43-42). وایات¹³ (2004)، معتقد است که فرهنگ مؤسساتی مثل آرتور اندرسون از رفتار حرفه­ای، به رفتار حریصانه تغییر کرده و بازگشت به فرهنگ حرفه­ای ضروری است (ص 23).

ضرورت برقراری فرهنگ و رفتار اخلاقی تا حدی است که بسیاری از سازمان­های بزرگ در برابر فشارهای قانونی و محیطی با برقراری فرهنگ­های اخلاقی­ در سازمان­ها، واکنش نشان دادند. رفتار حرفه­ای و اخلاقی از سوی مدیران مالی، افراد تحصیل کرده، هیئت­های نظارتی،مجالس قانونگذاری و صاحبکاران ضروری به ­نظر می­رسد (ویور و همکاران14، 1999: 283).. برخی از پژوهشگران معتقدند که فرهنگ سازمانی، از جمله مواردی است که رهبران سازمان­ها باید مورد توجه قرار دهند. فروپاشی آرتور اندرسون، فرصتی برای پرورش فرهنگ اخلاقی به­ وسیله رهبران است (جنکینز و همکاران 15، 2008: 46).

با توجه به نتایج پژوهش، پیشنهادهای کاربردی به شرح زیر ارائه می­شود:

• یکی از مهم­ترین مقولات سازمانی که از منظر علمی، عملی و اعتقادی توجه ویژه­ای به آن مبذول شده است، ایجاد و حفظ فرهنگ سازمانی اخلاقی برای سازمان­های امروزی است. نتایج این پژوهش­ نشان داد که فرهنگ سازمانی اخلاقی نتوانسته تأثیری بر رفتار غیرعادی مدیران مالی داشته است. بنابراین، پیشنهاد می­شود مدیران سازمان­ها و موسسات توجه بیشتری نسبت به ایجاد و حفظ فرهنگ سازمانی اخلاقی داشته باشند.
• یکی از معضلاتی که همواره در زمینه رفتار غیرعادی مدیران مالی وجود دارد، وضعیت اخلاقی مدیران مالی است. نتایج پژوهش نشان داد که وضعیت اخلاقی مدیران مالی بر رفتار غیرعادی آن­ها تأثیر نداشته است. بنابراین، پیشنهاد می­شود که زمان ورود افراد به حرفه حسابرسی به این مورد توجه بیشتری شده و مؤسسات حسابرسی با برگزاری دوره­های آموزشی، اهمیت موضوع را برای آنان تبیین کنند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1- گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.  [e-mail]                 

2- گروه حسابداری و مدیریت مالی دانشکده مدیریت و حسابداری پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران )نویسنده مسئول)   [e-mail]

3- گروه حسابداری، واحدقم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.  hosein- [e-mail]

4- استادیار گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.  [e-mail]

 

[i] Dasgupta,Seregldin,Hassan,Hoti,Zhang

[ii] Stenmark&Mumford

[iii] Rezaee

[iv] Validity

^[v] Confirmatory Factor Analysis

^[vi] Factor Load

^[vii] Cronbach's Alpha Coefficients

[viii] Linear Regression Analysis

^[ix] PLS, Amos & Lisrel

[x] Jöreskog

مراجع

فهرست منابع

1)     آقایی، علی ؛ سیدنژاد فهیم ،سید رضا(1385)حسابرسی، انتشارات سازمان سنجش.

2)     بزرگ اصل، موسی(2000). بیانیهی مفاهیم استقلال: چارچوب نظری استقلال حسابرس.

• کرمی، غلامرضا و بذر افشان، آمنه (1389). بررسی رابطه دوره تصدی حسابرس و گزارشگری سودهای محافظه کارانه در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه بورس اوراق بهادار تهران، سال دوم، شماره 7.
• سامانی پور، حسن، محمدی، تیمور، شاکری، عباس، تقوی، مهدی. (1399). الزامات نظارت احتیاطی کلان و تأثیر آن بر ثبات نظام بانکی ایران، فصلنامه اقتصاد مالی، 14 (52).
• فرج پور، مقداد، صالح اردستانی، عباس. (1399). شناسایی عوامل تاثیرگذاربربازارگرایی براساس تکنولوژیهای نوین درصنعت بیمه به منظورارائه الگو، فصلنامه اقتصاد مالی، 14 (53).
• حیدرزاده، رضا، خسروی پور، نگار. (1397). بررسی رابطه بین استقلال حسابرسان و کیفیت حسابرسی از دیدگاه کمک حسابرسان در موسسات حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی، چهارمین کنفرانس مدیریت، کارآفرینی و توسعه اقتصادی
• مهربان پور، محمدرضا، کرمی، غلامرضا، جندقی قمی، محمد. (1400). چارچوب سرمایه اجتماعی برای مؤسسات حسابرسی ایران، دوفصلنامه علمی حسابداری ارزشی و رفتاری، 5 (10).
• میرحافظ، امیر، برادران حسن زاده، رسول، محمدی، احمد، تقی زاده، هوشنگ. (1397). الگوی مفهومی عوامل مؤثر بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران به روش نظریه پردازی زمینه بنیان، پژوهش های حسابداری مالی، 10 (4).
• عباس زاده، محمد رضا، فدایی، مرتضی، مفتونیان، محسن، بابایی کلاریجانی، مائده. (1395). بررسی ارتباط شفافیت مالی و اجتناب مالیاتی با توجه به مالکیت نهادی شرکتها (مطالعه موردی شرکت های بورس اوراق بهادار تهران)، فصلنامه اقتصاد مالی، 10 (35).
• مولایی ایل ذوله، علی، نوراله زاده، نوروز، جعفری، سیده محبوبه، دارابی، رویا. (1399). بررسی مسئولیت اجتماعی شرکت و پاداش مدیران با گزارشگری متهورانه مالیاتی، فصل نامه اقتصاد مالی، 14 (52).
• Acquaah,M.(2007).managerial social capital,strategic orientation,and organization performance in an emerging economy.strategic management journal,28,1235-1255.
• Adger,w.n.(2003).social capital,collective action,and adaptation to climate change.Economic geography.79(4),387-404.
• Dasgupta,P&. seregeldin,I. (1999). social capital :amultifaced perspective. washington,D.C,:the world bank.
• Fukuyama,M.F.(2000).social capital and the modern capitalist economy:creating a high trust workplace .stern business magazine.4(1).
• Hassan,I.Hoi,C,Wu,Q.,&Zhang,H.(2015).social capital and debt contracting:evidence from bank loans and public bonds.working paper,bank offinland research.
• j.f.,and Putnam,r.d.(2004).the social context of well-being, philosophical transaction of the royal society B:Biological science ,359(1449),1435-1446.
• Jha,A.,and chen,y.(2015).Audit fees and social capital.the accounting review,90(2),611-639.
• Onyx,j. & Bullen,p .(2000).measuring social capital in five communities,journal of applied behavioral science,36(1),23-42.
• Soumynananda,D.(2007).social capital in the creation of human capital and economic growth:A productive consumption approach,the journal of social economic soceco,14.32-48.
• A,G.simon, y, jaggi B.(2009). Earning equlity: some evidence on the.
• Jere, R F,micheal . D.Y.(2009). Big iffice size and audit quality. The Accounting.
• Schlder,A.(2011). A udit quality an IAASBperspective.
• Bouhawia M ،Gugus I ،Zaki B. (2015). The effect of working experience ،integrity، competence ،and organizational commitment on audit quality. IOSR Journal of Economics and Finance; 6(4):60-67.
• Brownlees, C. T., and Engle, R. F. (2017). SRISK: A conditional capital shortfall measure of systemic risk. The Review of Financial Studies, 30(1), 48-79.
• Albuquerque, A.M., Zhu, J.L., 2019. Has Section 404 of the Sarbanes-Oxley Act discouraged corporate investment? New evidence from a natural experiment.
  Sci. 65, 2947e3448.
• Varasole karim, I., J. R. Graham, and C. R. Harvey. (2019). Managerial miscalibration. The Quarterly Journal of Economics. 128 (4): 1547-1584

 

یادداشت‌ها