معرفی نسخه خطّی دیوان میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی و بررسی ویژگی‌های سبکی آن

پژوهشنامه نسخه شناسی متون نظم و نثر فارسی

دوره 6، شماره 15، شهریور 1400، صفحه 83-119   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/noskheh.2021.688007

نویسندگان

فاطمه چاشنی‌گیر¹؛ عزیزالله توکلی کافی‌آباد^{* 2}؛ محمود صادق زاده³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

²استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران(نویسنده مسؤول)

³دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

چکیده

میرزا سیّد یحیی مدرّس متخلّص به فدایی یزدی، متوفای 1282 هجری قمری، از شخصیت‌های علمی و ادبی دورة قاجار است. دیوان اشعار به‌جای‌مانده از وی شامل شش نسخۀ خطّی و دربردارندۀ 6000 بیت شعر در قالب‌های قصیده، غزل، قطعه، مثنوی و رباعی است که تاکنون به چاپ نرسیده است. این پژوهش با هدف معرفی و بررسی ویژگی‌های سبک‌شناسی نسخه و به روش توصیفی ـ تحلیلی و با کمک مطالعات کتابخانه‌ای انجام شده است. این جستار درپی پاسخگویی به این پرسش است که «بارزترین ویژگی‌های سبکی این اثر چیست؟». نگارنده در این پژوهش ضمن معرفی نسخه‌های خطّی و ویژگی‌های رسم‌الخطّی آن، سبک‌شناسی دیوان را در سه سطح زبانی، ادبی و فکری بررسی کرده است. یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد سبک فدایی یزدی بازگشت ادبی است و در این میان به حافظ و سعدی توجهی خاص داشته است. تنوع اوزان به همراه ردیف‌های اسمی موجب غنای شعر او شده است. در کاربرد انواع صور خیال بیشتر تشبیه حسی به حسی و در صنایع بدیعی، تلمیح و لف‌ونشر و تکرار بسامد بالایی دارد. در سطح فکری، درونمایۀ اشعار عشق است؛ اما مضامین اخلاقی، عرفانی و به‌ویژه فلسفی، از نوع اندیشۀ خیّامی نیز در این اثر دیده می‌شود.
 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

فدایی یزدی؛ دیوان اشعار؛ نسخۀ خطّی؛ سبک‌شناسی؛ بازگشت ادبی

مراجع