ارزیابی توان‌‌های مدیریتی شهر تهران در راستای برنامه ریزی راهبردی توسعه فضای سبز شهری

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 4، دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 63، شهریور 1402، صفحه 49-66   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیده هدی جزایری¹؛ علیرضا پورسعید^{* 2}؛ مریم امیدی نجف آبادی³

¹دانشجوی دکتری ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران

³دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ،تهران، ایران

چکیده

مقدمه: با عنایت به حاد شدن بحران و چالش­های آلودگی هوای شهر تهران و با توجه به نقش مدیریت کارآمد فضای سبز شهری در تولید و ارتقای شاخص­های فضای سبز، توسعه­ مدیریت فضای سبز یک ضرورت به شمار آمده و می­تواند به منظور کمک به حل بحران آلودگی مورد توجه برنامه­ریزان و مسئولان ذیربط قرار گیرد.
هدف: این مطالعه با هدف کلی ارزیابی توان­های محیطی شهر تهران در راستای برنامه­ریزی راهبردی توسعه فضای سبز شهری انجام شد.
روش‌شناسی تحقیق: این تحقیق کیفی با بهره­گیری از تکنیک دلفی کلاسیک انجام شد و راهبردهای شناسایی شده بر اساس ماتریس برنامه­ریزی استراتژی کمّی (QSPM)، اولویت­بندی گردید. نمونه مورد مطالعه شامل مدیران، صاحب نظران و کارشناسان مرتبط به موضوع تحقیق در شهر تهران بودند که به صورت هدفمند انتخاب شدند.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: در این پژوهش محدوده­ شهرستان تهران به مساحتی حدود 730 کیلومترمربع مورد مطالعه قرار گرفت.
یافته ­ها: برمبنای یافته­های مندرج در ماتریس ارزیابی عوامل داخلی به منظور مدیریت پایدار فضای سبز شهر تهران، وجود برنامه­های سازمانی میان مدت و بلند مدت جهت اجرای طرح­ها و پروژه­های توسعه­ فضاهای سبز شهری، مهم­ترین نقطه قوت و عدم انجام مدیریت و برنامه­ریزی محلی برای فضاهای سبز مناطق مختلف شهر تهران، مهم­ترین نقطه ضعف برای مدیریت فضای سبز شهر تهران، محسوب می­شوند. بر مبنای یافته­های مندرج در ماتریس ارزیابی عوامل خارجی به منظور مدیریت فضای سبز شهر تهران نیز، اهمیت استراتژیک شهر تهران در کشور و توجه ویژه مسئولین و برنامه­ریزان به توسعه­ شهر در تمام ابعاد از جمله توسعه­ فضاهای سبز در این شهر مهم­ترین فرصت­ و افزایش آلودگی هوا و تأثیر بر کیفیت فضای سبز با اهمیت­ترین تهدید پیش روی مدیریت فضای سبز شهر تهران محسوب می­شوند.
 نتایج: بر اساس ماتریس برنامه­ریزی استراتژی کمّی (QSPM)، می­توان گفت که راهبردهایی چون نظارت مؤثر بر حسن اجرای قوانین و مقررات در حوزه­ فضاهای سبز شهر تهران، تهیه و تدوین طرح جامع فضای سبز و مدیریت آسیب­های ناشی از عوامل غیر انسانی مانند آفات، بیماری­های گیاهی و موارد نامساعد در فضاهای سبز شهری به ترتیب اولویت از مهم­ترین راهبردهای موجود برای مدیریت فضای سبز شهر تهران محسوب می­شوند.

کلیدواژه‌ها

مدیریت پایدار؛ فضاهای سبز شهری؛ تحلیل راهبردی؛ راهبرد تدافعی؛ کلان‌شهر تهران

مراجع

ابراهیم­زاده، عیسی و حاتمی، داود .(1393). تحلیلی بر عملکرد مدیریت فضای سبز شهری و بازده اجتماعی- توسعه­ای آن در شهر ایذه. فصلنامه برنامه ریزی منطقه­ای، 4(13)، 31-44.

ابراهیم­زاده، عیسی؛ شاطریان، محسن؛ حسینی، سیداحمد و امیریان، سهراب .(1397). ارزیابی فضای سبز شهری با استفاده از مدل تحلیل شبکه راهبردی جهت دستیابی به توسعه پایدار (مطالعه موردی: منطقه بی­سیم زنجان). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 13(1)، 68-53.

احمدی، عاطفه؛ موحد، علی و شجاعیان، علی .(1390). ارائه الگوی بهینه مکان یابی فضای سبز شهری با استفاده از GIS و روش AHP مورد مطالعه منطقه 7 شهرداری اهواز. فصلنامه آمایش محیط، 15، 162-147.

احمدی، محمد آزاد؛ تکیه خواه، جاهد و معارفی، آزاده .(1396). راهبردهای توسعه فضای سبز شهر سنندج با استفاده از مدل SWOT.  فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری چشم انداز زاگرس، 9(33)، 121-145.

اعرابی، سید محمد و دهقان، نبی­الله .(1389). روش­های تحقیق در مدیریت راهبردی. فصلنامه راهبردی، 60 ، 216-193.

امیرانتخابی، شهرام؛ اکبری، مجید؛ بوستان احمدی، وحید و ضرغام فرد، مسلم. (1402). برنامه­ریزی راهبردی مدیریت یکپارچه شهری در کلانشهرهای ایران (مطالعه موردی: کلانشهر تهران). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 18(1)، 67-51.

اوجی، روح­اله، آقائی­زاده، اسماعیل و میرابی مقدم، مهرنوش. (1399). تحلیل اثر کاهش فضاهای سبز شهری بر تغییرات دما و رطوبت نسبی (مطالعه موردی: شهر رشت). فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، 15(4)، 1118-1103.

 پورجاوید، ثریا؛ پورسعید، علیرضا و میردامادی، سید مهدی .(1398). بررسی اثربخشی دوره‌های آموزش کشاورزی شهری براساس مدل کرک پاتریک (مطالعه موردی: منطقه 2 تهران). رساله­ دکتری ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم تحقیقات تهران، تهران، ایران.

جوزی، سیدعلی و نیکورزم، یاسمن .(1394). بررسی تغییرات فضای سبز با مدل مارکوف و شاخص NDVI و تبیین راهبردها با مدل SWOT، مطالعه موردی: مناطق 18 ، 19 و 21 شهرداری تهران. دو فصلنامه پژوهش­های بوم شناسی شهر، 6(1)، 72-53.

حیدرزاده، حمیده و  دانه کار، افشین .(1394). تدوین راهبردهای مدیریتی فضای سبز منطقه 2 شهر کرج. پژوهش­های محیط زیست، 6(12)، 172-159. 

خادم الحسینی، احمد؛ قائدرحمتی، صفر و جمشیدی، زهرا .(1394). برنامه ریزی راهبردی توسعه فضای سبز محلات شهر اصفهان. فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی. 4(13)، 7-20.

راست ­قلم، نیلوفر .(1396). ارزیابی اثرات رقابت پذیری بر دگرگونی شبکه شهری در مجموعه شهری اصفهان با تأکید بر توزیع اشتغال. پایان نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه­ریزی شهری، دانشگاه هنر، اصفهان، ایران.

رضایی، عبدالمطلب؛ حسینی، سید محمود و اسدی، علی .(1394). تحلیل شبکه تبادل اطلاعات در راستای مدیریت پایدار منابع طبیعی، منطقه مورد مطالعه حوزه سد البرز در استان مازندران. مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طیعی ایران، 68 (1)، 65-79.

یادآور، حسین؛ لطیفی، سمیه؛ خرازی، شهریر و نامی، مینا (1399). تحلیل ظرفیت‌های کشاورزی شهری از دیدگاه دانشجویان دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 16(1)،  196-183.

علی احمدی‌، علیرضا؛ فتح اله، مهدی و تاجالدین، ایرج .(1391). نگرش جامع بر مدیریت استراتژیک. (چاپ شانزدهم). تهران: انتشارات تولید دانش.

مرادی چادگانی، داریوش؛ قاسمی، مسعود و راست قلم، نیلوفر .(1399). تحلیل مشکلات مکان مند در شهر - منطقه اصفهان به کمک روش تحلیل شبکه‌های اجتماعی. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20(58)، 198-181.

موسی کاظمی، سید مهدی و فراجی چنذاب، زینب .(1398). نلفیق سطح بندی کاربری فضای سبز شهری شهر اردبیل با استفاده از مدل کپلند. فصلنامه علمی-پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی، 6(1)، 97-83.

نعیمی، امیر و صدیقی، حسن .(1392). شناسایی ابعاد راهبردی توسعه روستایی در ایران: دیدگاه صاحب­نظران دانشگاه­های تربیت مدرس و تهران. فصلنامه روستا و توسعه، 16(2)، 63-45.

Connache, M.C, & Shackleton, M. (2010).  Pablic Green Space Inequlity in Small Towns in South Africa. Habitate Inter National, 34(2), 244-248.

Helms, D. J., & Nixson, J. (2010). Not all metacognition is created equal. New Directons for Teaching and Learning, 95, 73-79.

Pourjavid, S., Poursaeed, A.R and Mirdamadi, S.M (2020). Modeling the Effectiveness of Urban Agriculture Education Courses. Urban Ecosystems, 23(1), 927-932.