بررسی کارکرد ارتباطی و رسانه‌ای صور خیال و آرایه‌های ادبی در رباعی‌های جلیل صفربیگی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 43، خرداد 1398، صفحه 21-42   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

اکبر شعبانی^{* 1}؛ هادی پیرگزی²

¹استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور - ایران.

²دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور – ایران.

چکیده

چکیده
        یکی از دگرگونی­هایی که در رباعی معاصر نسبت به گذشته رخ داده، توجّه بیشتر به جنبه‌های رسانه‌ای و ارتباطی این قالب کوتاه ادبی است. رباعی­سرایان معاصر با عنایت به این موضوع که فرصت چندانی برای شرح و طرح مسایل گوناگون ندارند، کوشیده­اند با استفاده از ظرفیّت­های رسانه­ای صور خیال و آرایه­های ادبی با مخاطب خود ارتباط برقرار کنند و مفاهیم خــرد و کلان را به آن­ها انتقال دهنــد. به این اعتبار، در مقالۀ حاضر با استناد به منابع کتابخانه­ای و روش توصیفی- تحلیلی کارکرد ارتباطی و رسانه­ای صنایع مذکور در رباعی­های جلیل صفربیگی به عنوان یکی از برجسته­ترین رباعی­سرایان معاصر، بررسی و کاویده خواهد شد. او با تکیه بر صورت­های خیالِ استعاره و تشبیه و آرایه­های جناس، مراعات نظیر، تلمیح، تکرار و اغراق، موفّق به بازگویی و انتقال موضوعات عاشقانه، دینی و اعتقادی، احوالات شخصی، فلسفی و اندیشه‌ای، سیاسی و اجتماعی، اخلاقی و حبّ وطن به مخاطبان خود شده است. بنابراین، صنایع ادبی در رباعی­های صفربیگی بخش عمده­ای از فرآیند انتقال پیام به گروه هدف را بر عهده دارند.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: جلیل صفربیگی؛ صور خیال؛ آرایه‌ها؛ پیام؛ کارکرد رسانه‌ای و ارتباطی

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

1- بهنام، مینا، (1389)، حس­آمیزی: سرشت و ماهیّت، فصل­نامۀ پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارۀ 19، صص 92-67.

2- چوپان­زاده، مرضیه، (1384)، بررسی آماری کارکردهای استعاره در گفتمان آموزشی، مجلّۀ نشر دانش، سال 21، شمارۀ 4، صص 17-13.

3- خلیلی­جهان­تیغ، مریم، (1380)، سیب باغ جان؛ جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا، چاپ اوّل، تهران: سخن.

4- رضایی جمکرانی، احمد، (1384)، نقش تشبیه در دگرگونی­های سبکی، دوفصل­نامۀ پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارۀ 5، صص 100-85.

5- شمیسا، سیروس، (1383)، معانی و بیان، تهران: فردوس.

6- شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1366)، صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.

7- صفربیگی، جلیل و حسن­زاده، مصطفی، (1387)، مروری بر رباعی امروز، نشریۀ گزارش، سال هفتم، شمارۀ 197، ص 61.

8- صفر بیگی، جلیل ، (1389 الف)، کم­کم کلمه می­شوم، چاپ اوّل، مشهد: سپیده ­باوران.

9- __________ ، (1389 ب)، اونویسی، چاپ اوّل، مشهد: سپیده ­باوران.

10- _________ ، (1393 الف)، هیچ، چاپ چهارم، مشهد: سپیده ­باوران.

11- _________ ، (1393 ب)، گاوصندوق بر پشت مورچۀ کارگر، چاپ سوم، مشهد: سپیده­ باوران.

12- _________ ، (1393 ج)، انجیل به روایت جلیل، چاپ سوم، مشهد: سپیده­باوران.

13- _________ ، (1393 د)، و، چاپ چهارم، مشهد: سپیده­ باوران.

14- _________ ، (1393 ه‍)، شین، چاپ سوم، مشهد: سپیده ­باوران.

15- _________ ، (1394)، سونات بلوط، چاپ چهارم، مشهد: سپیده­ باوران.

16- قیطاسی، سبحان و اسدی، فاضل، (1392)، بررسی تطبیقی صدای زن در نمایش­نامۀ تاجر ونیزی از و. شکسپیر و اشعار جلیل صفربیگی، دوفصل­نامۀ پژوهش­های ادبیّات تطبیقی، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 69-53.

17- لوریا، الکساندر رومانویچ، (1391)، زبان و شناخت، ترجمۀ حبیب­الله قاسم­زاده، چاپ سوم، تهران: ارجمند.

18- مختارعمر، احمد، (1386)، معنا شناسی، ترجمۀ حسین سیّدی، چاپ دوم، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

19- وحیدیان کامیار، تقی، (1379)، بدیع از دیدگاه زیبایی­شناسی، تهران: دوستان.

20- هال، رابرت اندرسن، (1391)، زبان و زبان­شناسی، ترجمۀ محمّدرضا باطنی، چاپ چهارم، تهران: علمی و فرهنگی.

21- یول، جورج، (1389)، کاربردشناسی زبان، ترجمۀ دکتر محمّد عموزاده مهدیرجی و دکتر منوچهر توانگر، چاپ چهارم، تهران: سمت.