عشق و سیمای رهروان حقیقی آن در منظومه‌های غنایی خسرو و شیرین و لیلی و مجنونِ نظامی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 43، خرداد 1398، صفحه 171-188   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علی رضائی حمزه کندی¹؛ عزیز حجاجی کهجوق^{* 2}؛ آرش مشفقی³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب – ایران

²استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب – ایران.

³گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

چکیده

چکیده
 
     جوهر عشق در متن و بطن همۀ ذرات عالم هستی جاری و ساری است و اصولا ًاساس خلقت بر پایۀ عشق نهاده شده و به وادی هستی و عینیّت رسیده است. عشق ودیعه‌ای الهی است که در بدو خلقت در نهاد آدمی نهاده شده است و امانتی است آسمانی که مسؤولیّت حمل آن را انسان رهرو راه عشق پذیرفته و سر تعظیم در برابر عظمت آن فرود آورده است، همچنانکه در کلام وحی نیز مورد تأکید قرار گرفته است. حکیم نظامی گنجوی از شاعران قرن ششم هجری درحیطۀ ادبی آذربایجان، با بیانی نمادین و سمبلیک در قالب داستان‌های بزمی و در عین حال عرفانی، اشارات نغزی به بایسته ها و ظرایف سیر و سلوک عرفانی کرده و در سیمای قهرمانان داستان‌هایی همچون خسرو وشیرین و لیلی و مجنون، عشق مجازی را به سان  پلی برای عشق حقیقی و عرفانی بیان داشته است. او فرهاد و لیلی و مجنون را، که در پی عشقی الهی و ماندگار هستند، به عنوان قهرمانان حقیقی میدان عشق معرّفی می‌نماید. این مقاله به بحث و بررسی در این زمینه در دو منظومة عاشقانة نظامی می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: نظامی؛ عشق؛ لیلی و مجنون؛ خسرو و شیرین؛ قهرمانان حقیقی

مراجع

فهرست منابع و ماخذ

• قرآن مجید، (1387)، ترجمۀ مهدی الهی قمشه‌ای، چاپ اوّل، قم انتشارات بیت الاحزان.
• ابن منظور، (علاّمه ابی‌الفضل جمال‌الدّین)، (1408 ق)، لسان العرب، دار إحیاء التراث العربی، چاپ اوّل، هجده جلدی.
• احمدنژاد، کامل، (1369)، تحلیل آثار نظامی گنجوی، تهران: انتشارات علمی.
• اکرمی، موسی، (1374)، تجلّی عشق از ابن عربی تا عراقی، ویژة کنگره سراسری بزرگداشت فخرالدّین عراقی، ضمیمة هفته نامة لالۀ سرخ، شماره 356، اراک.
• ثروت، منصور، (1372)، مجموعة مقالات کنگره بین المللی نهمین سدۀ تولّد حکیم نظامی گنجوی، جلد یک، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
• حقّی،اسماعیل،( 1405 ق)، تفسیر روح البیان، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ده جلدی
• صابری، علی محمّد،(1389)، حدیث عشق، عشق ازدیدگاه چهار متفکّربا مقدّمۀ دکتر شهرام پازوکی، چاپ اوّل، تهران: انتشارات رامین.
• صفا، ذبیح الله، (1383)، تاریخ ادبیّات در ایران، خلاصۀ جلد اوّل و دوم، تهران: انتشارات فردوس.
• عراقی، فخرالدّین، (1375)، کلیّات دیوان عراقی، با مقدمۀ سعید نفیسی، تهران: انتشارات سنائی.
• غزّالی، احمد، (1359)، سوانح، براساس تصحیح هلموت ریتر، با تصحیحات جدید و مقدّمۀ و توضیحات نصرالله‌ پورجوادی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
• فارس بن زکریا، ابوالحسین بن احمد، (1404 ق)، معجم مقاییس اللّغه، تحقیق عبدالسّلام محمّد هارون، تهران مکتب الاعلام الاسلامی، شش جلدی.
• فروغی، محمّدعلی، (1372)، سیرحکمت در اروپا، چاپ سوم، تهران.
• گوته، یوهان ولفگانگ، (1387)، دیوان شرقی گوته، ترجمة شجاع‌الدّین شفاء، تهران: انتشارات مرکز پژوهش‌های صدا و سیما.
• مرتضوی، منوچهر، (1370)، مکتب حافظ یا مقدّمۀ برحافظ شناسی، چاپ سوم، تهران: انتشارات ستوده.
• مولوی، جلال‌الدّین محمّد، (1384)، مثنوی معنوی، به کوشش مهدی آذریزدی، چاپ هشتم، تهران: چاپخانه دیبا.
• نظامی گنجوی، الیاس‌ابن‌یوسف، (1338)، دیوان قصاید و غزلیّات نظامی گنجوی، شامل شرح احوال و آثار نظامی به کوشش سعید نفیسی، تهران: کتابفروشی فروغی.
• ____________________ ، (1373)، کلیّات خمسه حکیم نظامی گنجوی، مقابله و تصحیح از روی صحیح‌ترین نسخ معتبر چاپی و خطّی.
• همدانی، عین القضات، (1389)، تمهیدات، با مقدّمه و تصحیح دکتر عفیف عُسیران، چاپ هفتم، تهران: انتشارات منوچهری.