بررسی بسامد اوزان بحور و ساختار قوافی در نسخة خطّی عقودالجواهر احمد داعی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 46، اسفند 1398، صفحه 25-48   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عبداله قاسمی¹؛ زهرا خسروی و مکانی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات عرب واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیّات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.

چکیده

چکیده
       امروزه بررسی اوزان اشعار فارسی و عربی، با تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیب‌های گوناگون آن با وجود چاپ‌های پاکیزه و منقّح از دواوین شعر فارسی و عربی امری ضروری و مفید به نظر می‌رسد. آسیای صغیر به ویژه در دورة عثمانی که مرکز نضج زبان و ادب فارسی در دربار پادشاهان بود، بستر مناسبی برای پرورش شعرا و آثار ارزشمند ادبی آنان محسوب می شد. احمد داعی با عقود الجواهر یکی از پیشتازان نصاب سرایی در این عصر محسوب می‌شود که با اشراف بر لغات فارسی و عربی با سرودن پنجاه و یک قطعه در 653 بیت نوآوری خاصّی در اوزان عروضی با تلفیق و پیوند سخنان حکمی و ضرب‌المثل‌ها بوجود آورده است. وی در کنار آموزش زبان عربی و معانی لغات  و واژگان ثقیل عربی اهداف دیگری چون؛ نگاه مبتکرانه به اوزان شعر و تعلیم پندهای اخلاقی و حکمی نیز داشته است.  این مقاله به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی اوزان به این سؤال پاسخ می‌دهد که احمد داعی در عقودالجواهر از نظر علم عروض در چه جایگاهی قرار دارد.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌‌ها: اوزان بحور؛ قوافی؛ احمد داعی؛ عقود الاجواهر

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• اوزمن، محمّد، (2001م )، دیوان ترکی احمد داعی، آنکارا.
• ارتیلان، اسماعیل حکمت، (1952م )، زندگی و آثار احمد داعی، استانبول.
• بانارلی، نهاد سامی، (1371م )، تاریخ ادبیّات ترک، استانبول.
• تورغوت، ممدوح، (1935)، تاریخ ایزنیق و بورسه، استانبول.
• تولکا اُجاک، فاطمه، (1385)، احوال و آثار و تحلیل اشعار دیوان فارسی احمد داعی، تهران: انجمن نفاخر.
• چتین، عبدالباقی و مقدّم، علیرضا، (1388)، مجلّة تاریخ ادبیّات، شماره 3/60، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.

 7- خانلری، پرویز ، (1345)، وزن شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

• خواجه نصیر طوسی، محمّد بن محمّد، (۱۳۶۹)، معیار الاشعار، تصحیح جلیل تجلیل، تهران: نشر ناهید.
• داعی، احمد، (قرن 8-9 ه‍.ق)، عقودالجواهر، نسخة خطّی به شمارة 3924، کتابخانة ملّی تبریز.
• _______، (1273ه‍. ق)، عقودالجواهر، نسخة خطّی به شمارة 2702، کتابخانة آستان قدس رضوی.
• _______، (1112 ه‍. ق)، عقودالجواهر، نسخة خطّی به شمارة 2/3172، کتابخانة مجلس شورای ملّی.
• _______، (2/8584 ه‍. ق)، عقودالجواهر، نسخة خطّی به شمارة 2702، کتابخانة دانشگاه تهران.
• دلبری‌پور، اصغر، (1391)، ترکان پارسی‌گو، آنکارا: رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایرانی.
• ذوالفقاری، محسن، (۱۳۸۰)، فرهنگ موسیقی شعر، چاپ اوّل، قم: نشر نجبا.
• ریاحی، محمّدامین، (1369)، زبان و ادب فارسی در قلمرو عثمانی، تهران: پاژنگ.
• شمیسا. سیروس، (۱۳۸۳)، نقد ادبی، تهران: فردوس.

17- شاه حسینی، ناصرالدّین، (۱۳۶۸)، شناخت شعر، چاپ دوم، تهران: مؤسسۀ نشر هما.

18- فشارکی، محمّد، (۱۳۷۲)، میزان الافکار فی شرح معیارالاشعار، تهران: مرکز پژوهش میراث مکتوب.

19- ماهیار، عبّاس، (۱۳۸۲)، عروض فارسی، تهران: نشر قطره، چاپ ششم.

20 - وحیدیان کامیار، عبّاس، (1370)، بررسی منشاء شعر فارسی، مشهد: آستان قدس.