قافیه در خسرو و شیرین نظامی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 46، اسفند 1398، صفحه 165-190   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عزیزه نجفی¹؛ خداویردی عباس زاده^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبّیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی – ایران

²گروه زبان و و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

چکیده

چکیده
          قافیه بخش مهمّی از موسیقی شعر را تشکیل می‌دهد که بخشی از هنر شاعری را می‌توان با بررسی آن دریافت. شاعران برجسته همواره سعی کرده‌اند، بهترین قافیه را با توجّه به وزن و اندیشة خود انتخاب کنند، در این مقاله قافیه در منظومة خسرو و شیرین نظامی بررسی شده است؛ این بررسی نشان می‌دهد: نظامی به درستی از اصول قافیه پردازی آگاه بوده و با توجّه به دانستن ارزش قافیه در شعر، خسرو و شیرین را سروده است. قافیه‌ها اغلب کوتاه، تک‌ واژه‌ای، ساده و نمایانگر اندیشة غنایی هستند؛ واژگان اسمی و فعلی با بسامد نزدیک به هم آمده‌اند؛ در ساختار آن عیوب متداول قافیه دیده می‌شود که شاعر بر حسب سبک دوره و رایج ادبیّات به کار برده است؛ امّا خلاقیّت و هنر نمایی که در قافیه پردازی و آمیزش قافیه با ردیف داشته عیوب قافیه را کم‌رنگ کرده است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: نظامی؛ خسرو و شیرین؛ قافیه و ردیف

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

• احمدنژاد، کامل، کمالی اصل، شیوا، (1385)، عروض و قافیه، تهران: آییژ.
• حق‌شناس، علی‌محمّد، (1370)، مقالات ادبی – زبان شناختی، تهران: نیلوفر.
• دادفر، مجید، (1389)، قافیه و جایگاه آن در مطالعات و نقد ادبی بر اساس شیوه‌های قافیه‌پردازی نظامی در خمسه، پایان نامة کارشناسی ارشد، به راهنمایی رضا مصطفوی سبزواری و مشاورة علی‌اکبر عطرفی، تهران: دانشگاه علاّمه طباطبایی.
• سرداغی، محمّدحسین، نصرآزادانی، (1395)، غنای قافیه در خسرو و شیرین نظامی، نشریة فنون ادبی، ش 8، ش 1 (پیاپی 14): 119-132 .
• شاه حسینی، ناصر‌الدّین، (1385)، شناخت شعر (عروض وقافیه)، تهران: هما.
• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1368)، موسیقی شعر، تهران: آگاه.
• شمس قیس رازی، (1373)، المعجم فی معاییر اشعار العجم، تصحیح سیروس شمیسا، تهران: فردوس.
• شمیسا، سیروس، (1372)، آشنایی با عروض و قافیه، تهران: فردوس.
• مدرّس زاده، عبدالرّضا، (1387)، سبک شناسی قافیه در شعر فارسی، نشریة گوهرگویا، سال دوم، ش 7: 143-168.ژ
• ملاّح، حسنعلی، (1385)، پیوند موسیقی و شعر، تهران: فضا.
• نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف، (1392)، خسرو و شیرین، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.
• نظریة ماه، (1389)، ردیف در سبک عراقی، مجلّة فنون ادبی، سال دوم، ش1 ( پیاپی 2) 119-136.
• نیکزاد، محمّدرضا، (1390)، شیوه‌ای نو در آموزش عروض و قافیه، قم: مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص).