مؤلّفه‌های پسااستعماری در اشعار محمّدتقی بهار

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 16، شماره 46، اسفند 1398، صفحه 211-230   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سیده گوهر نوربخش¹؛ عبدالحسین فرزاد^{* 2}

¹دانشجوی دکترای زبان و ادبیّات فارسی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن- ایران

²دانشیار گروه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران- ایران

چکیده

چکیده
        حضور گستردۀ استعمار و تسلّط آن بر بیش از نیمی از مردم دنیا و سرزمین­هایشان شاید بهترین دلیل و انگیزه برای شکل­گیری مطالعات پسا­استعماری بود. این نظریّه، توسّط ادوارد سعید و کتاب شرق‌شناسی او شکل گرفت. در اشعار دورۀ معاصر ایران، مؤلّفه­های متعدّد پسااستعماری و واکنش در برابر ایدئولوژی استعماری و تخریب تقابل­های برترانگارانۀ غرب و شرق دیده می­شود. این مقالۀ توصیفی- تحلیلی بر آن است تا بیان دارد جلوه­های پسااستعماری در اشعار ملک­الشّعرای بهار چگونه ظهور می­یابد؟ بررسی­ها نشان می­دهد: بسیاری از آرای مبارزه­ طلبانه و استعمارستیز ملک­الشّعرای بهار از جمله نظریّاتش در مورد وطن، هویت، آزادی و آزادی­خواهی و مبارزه با استعمارگران و استبدادگران داخلی در حوزۀ ادبیّات پسااستعماری می­گنجد.

کلیدواژه‌ها

کلیدواژه‌ها: ادوارد سعید؛ استعمار؛ بهار؛ پسااستعماری؛ شرق؛ غرب

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

1- بهار، محمّدتقی، (1381)، دیوان اشعار، تهران، علم، چاپ اوّل.

2- حاجتی، سمیّه، رضی، احمد، (1395)، «خوانش پسااستعماری رمان جزیرۀ سرگردانی»،  مجلّۀ متن‌پژوهی ادبی، تابستان، شمارۀ 68، صفحات 65-41.

3- روزبه، محمّد­رضا، (1386)،  ادبیّات معاصر ایران ( شعر)، تهران، روزگار، چاپ اوّل.

4- سعید، ادوارد، (1382)، فرهنگ و امپریالیسم، ترجمۀ اکبر افسری، تهران، توس، چاپ اوّل.

          5- _______، (1386)، شرق­شناسی، ترجمة عبدالرّحیم گواهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ پنجم.

         6- شمعی، میلاد، بیطرفان، مینو، (1391)، «تحلیل مفهوم «وطن» در اشعار ملک­الشّعرای بهار»، مجلّۀ مطالعات ملّی، زمستان، شمارۀ 52، صفحات 130-107.

         7- صفری، جهانگیر، (1387)، یادی دوباره از بهار، به کوشش سعید بزرگ­بیگدلی، تهران، مؤسّسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.

         8- عضدانلو، حمید، (1372)، «اساس گفتمان شرق­شناسی»، ماهنامة اطّلاعات سیاسی- اقتصادی، سال هشتم، شماره 78-77.

         9-  ________ ، (1383)، ادوارد سعید، تهران، دفتر پژوهش­های فرهنگی، چاپ اوّل.

         10- محمّدی، حسنعلی، (1372)، شعر معاصر ایران از بهار تا شهریار، تهران، اختران.

         11- مهدوی، عبدالرضا هوشنگ، (1378)، صحنه­هایی از تاریخ معاصر ایران، تهران، علمی.