بررسی عنصر عاطفه در شعر احمد شاملو

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 17، شماره 47، خرداد 1399، صفحه 87-106   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سید حسن شریفی¹؛ آرش مشفقی^{* 2}؛ عزیز حجاجی کهجوق³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب ، ایران.

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد بناب، دانشگاه آزاد اسلامی، بناب ، ایران.

چکیده

چکیده
     عاطفه از عناصر زیباشناختی شعر و طرز برخورد است با حوادث و پدیده‏های هستی و نوع نگرش وی در برخورد با آن‏هاست. شاعر در جایگاه انسانی آگاه، نسبت به هیجان‏ها و احساس‏هایی که عواطف او را شکل می‏دهند، بی‏تفاوت نیست. به‏ واقع، عاطفه یکی از ستون‏های اصلی شعر است که در کنار عناصر دیگری چون اندیشه، وزن، زبان، پایه‏های شعر را شکل می‏بخشد. هرچقدر ارتباط عاطفی شاعر با پدیده‏ها و دنیای اطرافش بیشتر و عمیق‏تر باشد، به همان اندازه شعر وی ارزش عاطفی بیشتری خواهد یافت. این مقاله سعی دارد با شیوۀ توصیفی- تحلیلی، عنصر عاطفه را در اشعار این شاعر بررسی کند. با بهره‏گیری از تقسیم‏بندی شفیعی‏ کدکنی (من‏های فردی، اجتماعی و انسانی)، انواع عاطفه به سه نوع عواطف فردی، اجتماعی و انسانی (بشری) تقسیم‏بندی شده و تمامی مجموعه‏های شعری شاملو در چارچوب این تقسیم‏بندی مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی حاضر نشان می‌دهد که شاملو، عواطف فردی و اجتماعی را در دورۀ اوّل شاعری خود (از سال 1330 تا 1343) بیشتر مطرح ساخته و عواطف فردی را در دورۀ دوم (از 1343 تا 1344) و عواطف انسانی (بشری) را در دورۀ سوم (از انتشار ققنوس در باران تا حدیث بی‏قراری ماهان یعنی سال‏های  1345 تا 1379) مد نظر قرار داده است. دوست داشتن (عشق)، نفرت و بیزاری، یأس و افسردگی، خشم و حسرت از جمله عواطف برجسته در شعر شاملوست.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‏ها: شعر؛ عاطفه؛ شاملو؛ عواطف فردی؛ اجتماعی و انسانی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن = 4 تیر 1398.jpg

مراجع

فهرست منابع  و مآخذ

الف: کتب

1- اتکینسون، ریتال، ال. و همکاران، (1378)، زمینۀ روان‏شناسی هیلگارد، ترجمۀ حسن رفیعی، تهران: ارجمند، چ اوّل.

2- پاشایی، ع، (1382)، نام همة شعرهای تو (زندگی و شعر احمد شاملو)، ج2، تهران: نشر ثالث، چ دوم.  

3- پورنامداریان، تقی، (1390)، سفر در مه، تأمّلی در شعر احمد شاملو، تهران: سخن، چ چهارم.

4- حسین‏پور چافی، علی، (1387)، جریا‏ن‏های شعر معاصر فارسی؛ از کودتا(1332) تا انقلاب(1357)، تهران: امیرکبیر، چ دوم. 

5- روزبه، محمدرضا، (1395)، ادبیّات معاصر ایران؛ نظم، تهران: روزگار، چ ششم.

6- شاملو، احمد، (1346)، از هوا و آینه‏ها، تهران: اشرفی، چ اوّل.

7-________، (1380)، مجموعۀ آثار، جلد یکم؛ دفتر شعرها، تهران: نگاه، چ دوم.

8- شفیعی‏کدکنی، محمدرضا، (1390)، ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن، چ هفتم.  

9-گنجی، حمزه، (1382)، روان‏شناسی عمومی، تهران: ساوالان، چ بیستم.

 

ب: مقالات

10- براهنی، رضا، (1384)، «گفتمان دوسویگی در شعر احمد شاملو»، گوهران، شمارۀ نهم و دهم، صص 66-36.

11- پیامنی، ملیحه و منیری، حجت‏الله، (1391)، «جلوۀ اندیشه‏های فلسفی در شعر شاملو»، حافظ، شمارۀ نود و چهارم، خرداد ماه، صص 58-54. 

12- کریمی‏حکاک، احمد، (1396)، «احمد شاملو: شعر و شخصیت او»، در من بادمدادم، سرانجام؛ یادنامۀ احمد شاملو، به کوشش سعید پورعظیمی، تهران: هرمس، چ اوّل، صص 180-169. 

13- مرادی، ایوب؛ فتاحی، فریده؛ یاسمی، مسلم؛ چالاک، سارا، (1396)، «بررسی عاطفۀ حماسی در شعر محمّدرضا شفیعی‏کدکنی (م.سرشک)»، نشریۀ ادبیّات پایداری، دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال نهم، شمارۀ شانزدهم، صص 337-315.