تحلیل ویژگی‌های سبکی غزلیّات ظهوری ترشیزی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 17، شماره 49، آذر 1399، صفحه 131-154   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

شکوفه دارابی^*

استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، پردیس فاطمه الزّهرا، تبریز، ایران.

چکیده

چکیده
      ظهوری ترشیزی یکی از شاعران توانای سبک هندی در سده­های دهم و یازدهم هجری است که در زبان و ادبیّات فارسی گمنام مانده است. وی به اقتضای ذهن نیرومند و خیال نازک­اندیش خود، توانست اشعاری بسیار نغز و استوار با معانی و مضامین نو و نکته­های دیریاب بیافریند. این شاعر نکته­سنج عهد صفوی، با به­ کارگیری تشبیهات و استعارات بدیع، معنی­آفرینی کرده و ترکیبات و عباراتی نوین را به شیوه­ای موشکافانه به کار می­گرفته است. هدف اصلی این پژوهش پاسخ دادن به این سوال است که مهمّ­ترین ویژگی­های سبکی ظهوری از نظر زبانی، نحوی، ادبی و فکری کدامند؟ نتایج پژوهش، نشان داد که تازه­گویی و مبالغه در تخیّل سبب شده که فهم برخی از ابیات وی با دشواری همراه گردد و در برخی موارد نارسایی لفظ و معنی دیده شود و نیز چون شاعر سعی در ایجاد تصاویر نو و مضامین پیچیده دارد، استعاره­ها و تشبیهات بدیع و نامکرّر در شعرش نمود فراوان یافته است. کاربرد تمثیل، اسلوب ­معادله، مراعات نظیر، تلمیح، پارادکس­ و مضامین و ترکیبات تازه در دیوان غزلیّاتش بسامد بالایی دارد.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: غزلیّات ظهوری ترشیزی؛ سبک‌شناسی؛ سطح زبانی؛ نحوی؛ ادبی و فکری

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

مراجع

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتب

• باغبانی قلعه نو، زینب؛ امیر مشهدی، محمّد، (1393)، «سیمای پیامبران در دیوان ظهوری ترشیزی»، پایان نامه، دانشگاه سیستان و بلوجستان.
• به آبادی‌هد، ارضیه؛ تسنیمی ابراهیم استاجیة علی، (1390)، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات قصاید و ترجیعات دیوان ظهوری ترشیزی، دانشگاه تربیت معلّم سبزوار.
• حق­شناس، علی محمّد، (1370)، مقالات ادبی- زبان­شناختی، تهران: نیلوفر.
• دستغیب، عبدالعلی، (1348)، سایه روشن شعر نو فارسی، تهران: فرهنگ، چاپ اوّل.
• زرّین­کوب، عبدالحسین، (1372)، شعر بی­دروغ، شعر بی­نقاب، تهران: علمی، چاپ هفتم.
• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1389)، موسیقی شعر، تهران: آگه، چاپ دوازدهم.
• ______________ ، (1386)، زمینه اجتماعی شعر فارسی، تهران: اختران، چاپ دوم.
• ______________ ، (1376)، شاعر آیینه­ها، تهران: آگاه، چاپ چهارم.
• ______________ ، (1386)، صورخیال در شعر فارسی، تهران: آگاه، چاپ یازدهم.
• شمیسا، سیروس، (1374)، کلیّات سبک­شناسی، تهران: میترا، چاپ سوم.
• _________ ، (1372)، عروض و قافیه، تهران: فردوس، چاپ ششم.
• _________ ، (1371)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس، چاپ چهارم.
• ظهوری ترشیزی، نورالدّین محمّد، (1394)، دیوان غزلیّات، مقدّمه و ویرایش اکبر بهداروند، تهران: مولی، چاپ دوم.
• عبّاسی، حبیب الله، (1381)، عروض و قافیه، تهران: ناژ.
• علی­پور، مصطفی، (1378)، ساختار زبان شعر امروز(پژوهشی در واژگان و ساخت زبان شعر)، تهران: فردوس.
• غلامرضایی، محمّد، (1377)، سبک شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو، تهران: جامی.
• فتوحی، محمود، (1385)، نقد ادبی در سبک هندی، تهران: سخن.
• ________ ، (1391)، سبک­شناسی؛ نظریه­ها و رویکردها و روش‌ها، تهران: سخن، چاپ اوّل.
• _________ ، (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن، چاپ چهارم.
• ناتل خانلری، پرویز، (1354)، وزن شعر فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
• محمود الحق انصاری، محمّد، مینوچهر، حسن، (1393)، «احوال، آثار و سبک شعر و نثر ظهوری ترشیزی» ، دانشگاه تهران.
• وحیدیان کامیار، تقی، (1385)، بدیع از دیدگاه زبان­شناسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی(سمت)، چاپ دوم.
• ___________ ، (1386)، وزن و قافیة شعر فارسی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
• وکیلی زارج، صدیقه، صادق‌زاده، محمود، (1391)، «شرح و تکمیل نکات بلاعی در دیوان ظهوری ترشیزی» ، دانشگاه آزادا سلامی واحد یزد.
• همایی، جلال­الدّین، (1375)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما، چاپ دوازدهم.

 

ب – مجلاّت

• آریان، قمر، (1352)، «ویژگی­ها و منشأ پیدایش سبک مشهور به هندی در سیر تحوّل شعر فارسی»، مجلّة دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، شمارة 34، صص 261-296.
• اشرف­زاده، رضا، (1384)، «کندوکاوی زیباشناسانه در جناس»، فصل­نامه تخصصی ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، سال دوم، شمارة پنجم، صص59-46.