بررسی پاسخ های حقوق کیفری به اطفال و نوجوانان متهم در مرحله پیش دادرسی با مطالعه تطبیقی نظام حقوقی ایران و اسناد بین المللی حقوق بشری

تحقیقات حقوقی بین المللی

دوره 14، شماره 51، فروردین 1400، صفحه 363-378   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2021.1941021.2175

نویسندگان

سیاوش هادی پور¹؛ کرم جانی پور^{* 2}؛ محمد مهدی صالحی³

¹دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران. رایانامه: [e-mail]

²دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم‌شناسی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران (نویسنده مسئول). رایانامه: [e-mail]

³استادیار گروه حقوق عمومی، واحد یاسوج، دانشگاه آزاد اسلامی، یاسوج، ایران. رایانامه: [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: در آیین دادرسی کیفری نوین، کارکرد نهادهای پیش دادرسی تا اندازه­ای متحول شده است. چنان که؛ دیگر این نهادها صرفاً به دنبال تعقیب متهمان و گردآوری دلیل جهت اثبات دعوای کیفری نیستند، بلکه گاه به مناسبت به آن­ها اختیار داده شده تا از شماری ضمانت اجراها برای پاسخ­دهی به جرم بهره گیرند. در واقع، این نهادها که پیشتر فقط آماده کننده­ی  پرونده­های کیفری بودند، این روزها علاوه بر انجام دادن این تکالیف سنتی خود، در راستای تعیین سرنوشت دعوای کیفری آن هم در مرحله پیش دادرسی گام بر می‌دارند. این سیاست که به توسعه یافتن ماموریت نهادهای پیش دادرسی انجامیده است، اسباب «قضاوتی شدن مرحله پیش­دادرسی» را پدید آورده است.
روش: مقاله حاضر با روش توصیفی و تحلیلی نگارش شده است.
یافته ها و نتایج:  قضاوتی شدن مرحله پیش دادرسی به این معناست که نهادهای تعقیب و تحقیق کننده نیز مانند دادگاه­ها می‌توانند به مناسبت و با توجه به شرایط اطفال و نوجوانان متهم، به ارائه یک پاسخ بازپرورانه، توان گیرانه و چه بسا ترمیمی مبادرت ورزند. در بررسی حقوق کیفری ایران، روشن شد که قانون گذار با رعایت ممنوعیت­های مقرر در اسناد بین المللی حقوق بشری و اعمال پاسخ­های اصلاحی و تربیتی رویکرد اصلاح و درمان را مبنای قانونگذاری خود قرار داده­اند. البته تنوع و غنای پاسخ های اصلاحی - تربیتی مقرر در برابر اطفال و نوجوانان چشم گیر نبوده است.

کلیدواژه‌ها

اطفال و نوجوانان؛ مرحله‌ی پیش دادرسی؛ پاسخ های بازپرورانه؛ پاسخ های ترمیمی

مراجع

- آشوری، محمد. (1394). جایگزین­های زندان یا مجازات­های بینابین. چاپ سوم. انتشارات گرایش.

- ایروانی، زهرا؛ برزگر، عبدالرضا. (1393). قرار ترک تعقیب در آیین دادرسی کیفری. اولین همایش ملی وکالت، اخلاق، فقه و حقوق، میبد یزد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد.

- براهویی، شهریار؛ سایبانی، علیرضا؛ شاملو، باقر. (1399). مبانی اصل مقتضی بودن تعقیب در نظام عدالت قضایی با تأکید بر پیشگیری از انحراف ثانویه متهم. مطالعات پیشگیری از جرم، 15(55)، 137-115.

http://cps.jrl.police.ir/article_94625.html

- جمشیدی، علیرضا؛ نوریان، علیرضا. (1392). متناسب بودن تعقیب کیفری: مفهوم، مبانی و جلوه­ها در حقوق ایران و انگلستان. پژوهش حقوق کیفری، 1(3)، 161-143.

https://jclr.atu.ac.ir/article_2213.html

- جهانی‌پور، محمدعلی. (1397). دادرسی کیفری اختصاصی «اطفال و نوجوانان بزهکار». چاپ اول. شهردانش.

- خواجه نوری، یاسمن. (1396). جهانی‌شدن حقوق کیفری اطفال بزه­کار. چاپ اول. بنیاد حقوقی میزان.

حسینی، انسیه. (1398). عدالت کیفری رشدمدار. چاپ اول. بنیاد حقوقی میزان.

- رنوچی، ژان فرانسوا؛ کورتن، کریستین. (1395). حقوق کیفری کودکان و نوجوانان. ترجمه بهزاد رضوی فرد و خدیجه بهشتی. چاپ اول. بنیاد حقوقی میزان.

- ساقیان، محمدمهدی؛ نورپور، محسن. (1399). ارزیابی  و نقد نهاد تعلیق تعقیب در حقوق کیفری ایران (با نگاهی به حقوق فرانسه). حقوق تطبیقی، 7 (13)، 100-75.

http://law.mofidu.ac.ir/article_45999.html

- صبوحی، رحمان. (1394). عدالت ترمیمی در نظام کیفری موضوعه ایران. چاپ اول. مجمع علمی و فرهنگی مجد.

- فرهمند، مجتبی. (1396). جلوه­های عدالت ترمیمی در حقوق کیفری ایران. چاپ اول. بنیاد حقوقی میزان.

- کرامتی معز، هادی. (1399). بزه‌دیده شناسی کودکان در شبکه‌های مجازی. چاپ اول. انتشارات دادگستر.

- کریمی، رضا. (1389). بررسی تفصیلی قرار ترک تعقیب در آیین دادرسی کیفری.[پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور استان تهران].

- مژدهی فرد، مریم؛ میلانی، علیرضا. (1398). جایگاه عدالت ترمیمی در سیاست جنایی قضایی جمهوری اسلامی ایران در دادرسی اطفال و نوجوانان. چاپ اول. مجمع علمی و فرهنگی مجد.

- نیازپور، امیرحسن. (1396). حقوق کیفری کودکان و نوجوانان. چاپ دوم. بنیاد حقوقی میزان.

- نیازپور، امیرحسن. (1395). افتراقی شدن مراجع رسیدگی‌کننده به جرایم کودکان و نوجوانان در قلمرو سیاست کیفری ایران. در: مجموعه مقالات سیاست کیفری و کودکان و نوجوانان بزه‌دیده و بزهکار. چاپ اول. بنیاد حقوقی میزان.

- نیازپور، امیرحسن. (1392). توافقی شدن آیین دادرسی کیفری. چاپ دوم. بنیاد حقوقی میزان.

- معظمی، شهلا .(1394). دادرسی ویژه کودکان و نوجوانان. چاپ اول. انتشارات دادگستر.

- مؤذن‌زادگان، حسنعلی. (1396). کودکان و نوجوانان معارض با قانون و واکنش­های اجتماعی. در: علوم جنایی( مجموعه مقالات در تجلیل از استاد آشوری). چاپ هفتم. انتشارات سمت.

- مهدوی ثابت، محمدعلی؛ عبدیان، محمدرضا. (1397). جلوه­های عدالت ترمیمی در مرحله تعقیب و تحقیقات جرایم اطفال و نوجوانان در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392. قضاوت، 18(95): 65-47.

http://www.ghazavat.org/article_216272.html

- هدایت، هدیه. (1395). آیین دادرسی ویژه کودکان بزه‌دیده. چاپ اول. بنیاد حقوقی میزان.