اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر خود تاب‎آوری و حمایت اجتماعی ادراک شده زنان سرپرست خانوار

زن و مطالعات خانواده

مقاله 8، دوره 15، شماره 57، آذر 1401، صفحه 153-168   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2022.1939544.1605

نویسنده

لیلا حسینی طبقدهی^*

استادیارگروه مدیریت آموزشی، واحد رامسر، دانشگاه آزاد اسلامی، رامسر، ایران (نویسنده مسئول)[e-mail]

چکیده

هدف از پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر خود تاب‎آوری و حمایت اجتماعی ادراک شده زنان سرپرست خانوار بود. روش این پژوهش، نیمه آزمایشی با طرح پیش‎آزمون- پس‎آزمون و پی‎گیری‎ با گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه زنان سرپرست خانوار شهرستان چمستان نور در سال 1399 به تعداد 483 نفر بر اساس آمار اداره ثبت و احوال بودند. با استفاده از پرسش‎نامه خودتاب آوری کلاهنن (1996) و حمایت اجتماعی ادراک شده زیمت و همکاران (1988)، غربال‎گری اولیه انجام شد و 30 نفر به عنوان نمونه به طور تصادفی ساده در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) قرار گرفتند. آزمودنی‎های گروه آزمایش و کنترل در سه مرحله پیش‎  آزمون– پس‎  آزمون و پیگیری به پرسش‎نامه‎  های خودتاب آوری و حمایت اجتماعی ادراک شده پاسخ دادند و گروه آزمایش در 8 جلسه 90 دقیقه  ‎ای تحت آموزش ذهن آگاهی قرار گرفتند و گروه کنترل هیچ مداخله‎  ای دریافت نکردند. داده‎ها توسط آزمون تحلیل واریانس با اندازه‎  گیری مکرر و آزمون تعقیبی بونفرونی تحلیل شدند. نتایج نشان داد که آموزش ذهن آگاهی بر خودتاب آوری و حمایت اجتماعی ادراک شده زنان سرپرست خانوار مؤثر است (01/0>P) و نتایج در مرحله پی‎گیری همچنان پایدار بود.

کلیدواژه‌ها

آموزش ذهن آگاهی؛ خودتاب آوری؛ حمایت اجتماعی ادراک شده؛ زنان سرپرست خانوار

اصل مقاله

مقدمه

در طول تاریخ، همواره مردان، عهده‌دار مسئولیت خانواده بوده‌اند ولی با گذر زمان و بروز پدیده جهانی شدن، ساختار خانواده تحت تأثیر قرار گرفته و مشاهده می‌شود که زنان به دلایل مختلف (فوت همسر، طلاق، مهاجرت، ناتوانی همسر، اعتیاد و غیره) وظیفه اداره خانه را به دوش می‌کشند، در این راستا علاوه بر مسائل مالی و نارضایتی از آن، مشکلات روانی دامن گیر ذهن زنان سرپرست خانوار شده و فرصت تحول در زندگی را از آنها می‌رباید (محمدی و قدرتی، 1400). زنان سرپرست خانوار، زنانی هستند که به علل گوناگون سرپرستی خانواده را به عهده دارند و براساس آن، نقش‎های متفاوتی از تعلیم و تربیت و مراقبت از فرزندان تا مسئولیت اجتماعی، اقتصادی و تأمین معاش به عهده دارند (مسیمانگا و سکامپو[1] ، 2020).

زنان سرپرست خانوار در جامعه ایران، دارای مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی هستند که این فرآیند سبب ایجاد مشکلات روان شناختی، هیجانی، ارتباطی و فردی می‎گردد (شعبان زاده و همکاران، 1393؛ جمالی، سپاه منصور و فلاحیان، 1392؛ آدات و همکاران[2]، 2018). شرایط غیر قابل پیش‎بینی و بر عهده گرفتن نقش‌های چندگانه در کنار عدم برخورداری از حمایت‌های اقتصادی، عاطفی و اجتماعی آنان را با حجم بالایی از استرس مواجه می‌سازد و به علت توانایی پائین در مقابله با این شرایط، خودتاب آوری آنان کاهش می‌یابد که خود موجب آسیب‌پذیری بیشتر نسبت به آسیب‌های روانی، جسمی و در نتیجه آسیب‌های اجتماعی بیشتری می‌گردد (مارتین و مارش[3]، 2006؛ هیرانی و همکاران[4]، 2018). خود تاب‌آوری به عنوان توانایی بهبودی، غلبه و سازگاری موفق با ناسازگاری ها و ایجاد شایستگی های اجتماعی، تحصیلی و حرفه ای با وجود وقوع رویدادهای نامطلوب تعریف شده است، به عبارتی، توانایی و ظرفیت های شخص برای پیش بینی و حل مشکلات خارجی می باشد (پنگ و همکاران[5]، 2017). هم‎چنین، خود تاب‎آوری، توانایی مقاومت در هنگام مواجه شدن با مشکلات زندگی شخصی، خانوادگی، حرفه ای و اجتماعی می باشد (لوپز دیاز و همکاران[6]، 2013). افراد با ویژگی‎های خود تاب‎آوری پذیرای تجربه‎های جدید هستند وتوانایی حل مسائل را دارند و به دلیل داشتن نگرش مثبت و خوش‎بینانه نسبت به شرایط مختلف با شرایط فشارزا مقابله می‎کنند و در مواجه به شرایط مبهم و جدید، انعطاف‎پذیری و خودکارآمدی بیشتری را نشان می‎دهند (جان و لی[7]، 2017). پژوهش بوکلاس و همکاران (2017) نشان داد در صورتی که افراد توانایی انطباق سازگارانه با شرایط تهدید کننده و تنش زا را نداشته باشند، از روش‎ها و راه‎های ناسازگارانه‎ای همچون مصرف مواد مخدر استفاده می‎کنند که اگرچه در کوتاه مدت تنش را کاهش می‎دهد اما در دراز مدت آثار بسیار مخربی بر جای می‎گذارد.

از سوی دیگر، یکی از عوامل روانی اجتماعی که می‎تواند بهزیستی زنان سرپرست خانوار را تحت تأثیر قرار دهد، حمایت اجتماعی ادراک شده است (نویدی مقدم صفاری نیا و علیپور، 1398). مفهوم حمایت اجتماعی ادراک شده به حمایت از منظر ارزیابی شناختی فرد از محیط و روابطش با دیگران می­نگرد (کلینبرگ و همکاران[8]، 2006). ادراک حمایت اجتماعی به حمایت از دیدگاه شناختی فرد از محیط و روابطش با افراد می‎نگرد، و روابطی، حمایت اجتماعی محسوب می‎شود که ‎فرد آنها را به عنوان منبعی در دسترس یا مناسب برای تأمین نیاز خود ادراک کند (لی و کیم[9]، 2016). در حمایت اجتماعی ادراک شده ، عمدتاً، میزان حمایت های کسب شده توسط فرد مهم است (هوانگ و همکاران[10]، 2020). وجود حمایت اجتماعی ادراک شده، باعث می شود فرد احساس کند که دیگران دوستش دارند و به او اهمیت می دهند و در مواقع پریشانی و مواجهه با مشکلات، در کنار او هستند و به او یاری می رسانند و در آرام کردن او کمک می کنند (سارافینو و اسمیت[11]، 2014). افراد دارای احساس حمایت اجتماعی ادراک شده نسبت به کسانی که چنین احساسی ندارند راحت­تر با مسائل و مشکلات کنار می‎آیند. وجود حمایت اجتماعی ادراک شده در افراد می­تواند، باعث کاهش بیماری­های قلبی، فشار خون، سردردهای عصبی، ناراحتی­های گوارشی و ... شود. هم‎چنین، می­تواند منجر به افزایش عزت نفس در افراد شود. حمایت اجتماعی ادراک شده می­تواند، تاثیرات سوء ناشی از بیماری مزمن را کاهش ­دهد و به بیماران کمک نماید تا سازگاری بهتری را با بیماری خودشان داشته باشند. افرادی که حمایت اجتماعی ادراک شده بالا و کشمکش­های میان فردی کمتری دارند در رویارویی با رخدادهای فشارزای زندگی بیشتر ایستادگی کرده، افسردگی و آشفتگی­های روانی کمتری را نشان می­دهند (سارافینو و اوینگ[12]، 2013).

با توجه به پیامدهای منفی کاهش خودتاب آوری و ادارک حمایت اجتماعی، شناسایی رویکردهای آموزشی ‎مؤثر به منظور بهبود آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. رویکردهای آموزشی مختلفی در زمینه آموزش و بهبود تعاملات و سلامت روانی افراد به کار رفته اند (یوشیماسو و همکاران[13]، 2012). یکی از روش‎های مقابله ای درمانی، آموزش ذهن آگاهی است (آقا یوسفی و همکاران،1392؛ عسکری، حیدری و خالقی، 1400). حضور آگاهانة آگاهی است. آگاهی متفاوت از تفکر است و توسط احساسات به وجود می آید. هنگامی که فرد از اندیشه و احساسات خود آگاه است، این حضور آگاهانه چیزی است که فرد را از تفکر یا احساسات جدا می کند (رامستید و همکاران[14]، 2018). ‎ذهن آگاهی به رشد سه کیفیت خودداری از قضاوت، آگاهی قصدمندانه و تمرکز بر لحظه کنونی تأثیر می‎گذارد، که توجه متمرکز بر لحظه حال، پردازش تمام جنبه‎های تجربه بلاواسطه شامل فعالیت‌های شناختی، فیزیولوژیکی یا رفتاری را موجب می‎شود. ذهن اگاهی به فرد یاری می‌دهد تا این نکته را درک کند که هیجان‎های منفی ممکن است رخ دهد اما آنها جزءثابت و دائمی شخصیت نیستند. هم‏چنین، به فرد این امکان را می‎دهد تا به جای اینکه به رویدادها بطور غیرارادی و بی‎تأمل پاسخ دهد با تفکر و تأمل پاسخ دهد (سیگل[15]، 2009). ذهن آگاهی اثرات خود را از طریق چهار مکانیسم، تنظیم توجه، آگاهی بدن، تنظیم هیجان و تغییرات در دیدگاه فرد در مورد خودش ایجاد می‎کند (یانگ و همکاران[16]، 2015).

پژوهش‎ها حاکی از اثربخشی ذهن آگاهی بر خودتاب آوری و ادراک حمایت اجتماعی می‎باشد. صدقی و چراغی (1397) در پژوهشی نشان دادند که آموزش ذهن آگاهی با کاهش نشانه‌های استرس، اضطراب و نگرانی و افزایش ارام بخشی عضلانی منجر به افزایش خودتاب آوری و بهزیستی روانشناختی می‌شود. یافته‌های پژوهش نوروزی (1398) نشان داد که آموزش ذهن آگاهی می‌تواند برای افزایش حمایت اجتماعی ادراک شده در پرستاران مورد استفاده قرار گیرد. پژوهش طلعتی (1397) نشان داد که بین میزان تاثیر شیوه‎های انفرادی و گروهی مداخله ذهن آگاهی بر کاهش استرس ادراک شده و بهبود حمایت اجتماعی تفاوت وجود دارد. بدین صورت که آموزش گروهی منجر به کاهش استرس ادراک شده و بهبود حمایت اجتماعی می‎شود. عزیزخانی و پویامنش (1398) نیز نشان دادند که ‎آموزش ذهن آگاهی بر کاهش نشخوار فکری و افزایش خودتاب آوری بیماران زن افسرده تاثیر دارد. یافته‏های جباری فرد، جلیلی و بابامیر (1398) ‎نیز نشان داد که، گروه درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری دانش آموزان اثرگذار است. پیکات[17] (2020) نیز نشان داد که ذهن آگاهی اثر معناداری بر بهبود حمایت اجتماعی دارد. یابکو[18] (2013) از طریق آموزش مستقیم ذهن آگاهی بر دانش آموزان و معلمان و آموزش غیر مستقیم آن از طریق آموزش معلمان و تاثیر آن بر روی تاب آوری دانش آموزان نشان داد که آموزش ذهن آگاهی بر خودتاب آوری مؤثر است. هم‎چنین، کوهولیک، ایس و لوگید[19]  (2012) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که ذهن آگاهی در افزایش تاب آوری گروه آزمایش اثربخش می‎باشد.

بنابراین، با توجه به اهمیت مقوله زنان سرپرست خانوار در تمامی مراحل فراخنای زندگی انسان از سویی و توجه به روند رو به رشد تعداد زنان سرپرست خانوار در جامعه و نیز آسیب پذیر بودن آنان، هم‎چنین، پژوهش‎های اندک در این حوزه، بررسی نشانه‎های مشکلات روانی و عوامل مؤثر بر آن همچون خود تاب‎آوری و حمایت اجتماعی ادراک شده در زنان سرپرست خانوار ضروری به نظر می‎رسد تا بر اساس آن راه‎کارهای مطلوب برای افزایش کیفیت زندگی در این گروه ارایه و اطلاعات کاربردی و مفیدی در اختیار مسئولان اداره بهزیستی، خانواده ها و سایر متخصصان قرارگیرد. لذا این مطالعه با هدف بررسی اثربخشی آموزش ذهن اگاهی بر خود تاب آوری و حمایت اجتماعی ادراک شده زنان سرپرست خانوار انجام شده است و به دنبال این پاسخ بود که آیا آموزش ذهن آگاهی بر خود تاب آوری و حمایت اجتماعی زنان سرپرست خانوار مؤثر است؟

 

[1]. Mesimangah & skampu

[2]. Adat & et al

[3]. Martin & Marsh

[4]. Hirani & et al

[5]. Peng et all

[6]. Lopez Diaz

[7]. Jann & lee

[8]. Kleinberg & et al

[9]. Lee & Kim

[10].Huang et all

[11].Sarafini & Smith

[12]. Sarafino

[13]. Ushimasu & et al

[14].Ramstead et all

[15]. Sigel

[16]. Young & et al

[17].Pickut

[18]. Yabko

[19].Coholic, Eys & Lougheed

مراجع

منابع فارسی

• آقا یوسفی، علیرضا؛ اورکی، محمد؛ زارع، مریم و ایمانی، سعید. (1392). ذهن آگاهی و اعتیاد: اثربخشی ذهن آگاهی بر کاهش استرس، اضطراب و افسردگی در سومصرف کنندگان مواد، مجله اندیشه و رفتار، ۷(۲۷)، ۱۷-۲۶.
• جباری فرد، فریبرز؛ جلیلی، مینا؛ بابامیر، لیلا؛ محمدی مفرد، حبیب. (1398). بررسی اثربخشی گروه درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی بر تاب آوری دانش آموزان مقطع دوم متوسطه شهر لردگان، سومین همایش ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی ایران، تهران.
• جمالی، محمود؛ سپاه منصور، مژگان؛ فلاحیان، معصومه. (1392). مقایسه بهزیستی روانشناختی زنان سرپرست خانواده با زنان دارای سرپرست، مجله زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 11(4)، 542-531.
• حیدریان، آرزو؛ زهراکار، کیانوش؛ محسن زاده، فرشاد. (1395). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر میزان تاب‏آوری و کاهش نشخوار فکری بیماران زن مبتلا به سرطان پستان: کارآزمایی تصادفی شده، فصلنامه بیماری های پستان ایران، ۹ (۲)، ۵۹-۵۲.
• سادات فاضل، زهرا؛ یزدخواستی، فریبا. (1395). تدوین الگوی معادلة ساختاری نقش فشارآورهای تحصیلی بر تاب آوری، انگیزش و فرسودگی تحصیلی دانش آموزان پیش دانشگاهی دختر شهر اصفهان، رویکردهای نوین آموزشی، 11(2)، 107-26.
• سلیمی، عظیمه؛ جوکار، بهرام؛ جوکار، بهرام؛ نیک پور، روشنک. (1388). ارتباطات اینترنتی در زندگی: بررسی نقش ادراک حمایت اجتماعی و احساس تنهایی در استفاده از اینترنت، مطالعات روان‌شناختی, 5(3), 81-102.
• شعبان زاده، افسانه؛ زارع بهرام آبادی، مهدی؛ حاتمی، حمیدرضا؛ زهراکار، کیانوش. (1392). بررسی رابطه میان سبک های مقابله با استرس و حمایت اجتماعی با کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار شهر تهران، زن و جامعه (جامعه شناسی زنان سابق)، 4(16)، 21-1.
• شهبازیان خونیق، آرش؛ حسنی، امید؛ شیخعلی زاده، سیاوش. (1399). نقش هوش اجتماعی و تاب آوری در احتمال خودکشی دانش آموزان، راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 13(5)، 470-463.
• صدقی، پروین؛ چراغی، اباذر. (1397). بررسی اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر بهزیستی روانشناختی و تاب آوری زنان سرپرست خانوار، خانواده پژوهی، 14(56)، 549-562.
• طلعتی تکمیل، شیوا. (1397). مقایسه تاثیر شیوه های انفرادی و گروهی مداخله ذهن آگاهی بر مشکلات خلقی، استرس ادراک شده، کیفیت زندگی و حمایت اجتماعی در زنان مبتلا به سرطان پستان، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا. تهران.
• عزیزخانی، زهرا؛ پویامنش، جعفر (1398). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی بر میزان تاب آوری و نشخوار فکری بیماران زن افسرده، سومین کنفرانس بین المللی نوآوری و تحقیق در علوم تربیتی، مدیریت و روانشناسی، تهران.
• عسکری, پرویز, حیدری, علیرضا, خالقی, فاطمه. (1400). اثربخشی آموزش ذهن آگاهی (هشیاری حضور) بر نگرش ناکارآمد و احساس اضطراب در زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی، نشریه علمی روانشناسی اجتماعی، 9(60)، 98-85.
• محمدی، فرناز؛ قدرتی، سیما. (1400). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر احساس تنهایی و امیدواری زنان سرپرست خانوار، پژوهش های انتظامی – اجتماعی زنان و خانواده، 9(1)، 136-106.

Reference

-Agha Yoosefi, A. R., Oraki, M., Zare, M., & Imani, S. (2013). Effectiveness of mindfulness in decreasing stress, anxiety and depression among the substance abusers. Journal of Andish and rafter in clinical psychology, 8(27), 17-26. (In persian)

- Askary, P., Hidarie, A.R., & Khaleghi, F. (2021). The effectiveness of mindfulness training (presence awareness) on dysfunctional attitude and anxiety in women with premenstrual syndrome, Journal of social psychology, 9(60), 85-98. (In persian)

-Audet, C.M., Wainberg, M.L., Oquendo, M.A., Yu, Q., Peratikos, M.B., Duarte, CS., Martinho, S., Green, A.N., González-Calvo, L., & Moon, T.D. (2018). Depression among female heads-of-household in rural Mozambique: A cross-sectional population-based survey. Journal of Affective Disorders, 227, 48-55.

-Azizkhani, Z., & Pouyamanesh, J. (2019). The effectiveness of mindfulness training on resilience and rumination of depressed female patients. 3rd International Conference on Innovation and Research in Educational Sciences, Management and Psychology.

-Bishap,S.R., Lau, M., Shapiro,S., Carlson,L., Anderson, N. D.,& Carmody, J. (2004). Mindfulness: A proposed operationaldefinition. Clinical Psychology: Science and Practice, 11, 230–241

 ‎ ‎ -Block, J., Kremen, A.M. (1996). IQ and ego-resiliency: Conceptual and empirical connections and separateness. Journal of Personality and Social Psychology, 70, 349–61.

-Bookless, L. R., Phillips, A. W., Matthan, J., & Nesbitt, C. I. (2017). Letter in response to Singh et al: A Randomized Controlled Study to Evaluate the Role of Video-based Coaching in Training Laparoscopic Skills. Annals of surgery, 266(6), e67-e68.

-Bruwer, B., Emsley, R., Kidd, M., Lochner, C., & Seedat, S. (2008). Psychometric properties of the Multidimensional Scale of Perceived Social Support in youth. Comprehensive Psychiatry, 49(2), 195-201.

-Coholic, D., Eys, M., & Lougheed, S. (2012). Investigating the effectiveness of an arts-based and mindfulness-based group program for the improvement of resilience in children in need. Journal of Child and Family Studies, 21(5), 833-844.

-Gaiswinkler, L., & Unterrainer, H. (2016). The relationship between yoga involvement, mindfulness and psychological well-being. Complementary Therapies in Medicine, 26, 123-127.

Hartmann, M., Kopf, S., Kircher, C., Faude-Lang, V., Djuric, Z., Augstein, F., ... & Nawroth, P. P. (2012). Sustained effects of a mindfulness-based stress-reduction intervention in type 2 diabetic patients: design and first results of a randomized controlled trial (the Heidelberger Diabetes and Stress-study). Diabetes care, 35(5), 945-947.

-Heydarian, A., Zahrakar, K., & Mohsenzadeh, F. (2016). The effectiveness of mindfulness training on resilience and rumination reduction in female patients with breast cancer: a randomized trial. Iranian Journal of Breast Diseases, 9 (2), 52-59.

-Hirani, S. S., Norris, C. M., Van Vliet, K. J., Van Zanten, S. V., Karmaliani, R., & Lasiuk, G. (2018). Social support intervention to promote resilience and quality of life in women living in Karachi,

-Huang, Y., Wu, R., Wu, J., Yang, Q., Zheng, S., & Wu, K. (2020). Psychological resilience, self-acceptance, perceived social support and their associations with mental health of incarcerated offenders in China. Asian Journal of Psychiatry, 52, 102-166.

-Jabbari Fard, F, Jalili, M., Babamir, L. (2019). The effectiveness of mindfulness-based group therapy on resilience of high school students in Lordegan. Third National Conference on Strategies for Achieving Sustainable Development in Iranian Educational Sciences and Psychology.

Jamali, M., Sepah Mansour, M., Fallahian, M. (2013). Comparison of psychological well-being of female-headed households with female-headed households, Journal of Women in Development and Politics, 11 (4), 531-542.

-Jun, W. H., & Lee, G. (2017). The role of ego-resiliency in the relationship between social anxiety and problem solving ability among South Korean nursing students. Nurse Education Today, 49, 17-21.

-Kehart, DR. (2018). Mindfulness and Acceptance in Couple and Family Therapy. New York: Springer.

- Klineberg, E., Clark, C., Bhui, K. S., Haines, M. M., Viner, R. M., Head, J., ... & Stansfeld, S. A. (2006). Social support, ethnicity and mental health in adolescents. Social psychiatry and psychiatric epidemiology, 41(9), 755-760.

-Klohnen, E. C. (1996). Conceptual analysis and measurement of the construct of ego resiliency. Journal of Personality and Social Psychology, 70(5), 297-309.

-Lee, H. S., & Kim, C. (2016). Structural Equation Modeling to Assess Discrimination, Stress, Social Support, and Depression among the Elderly Women in South Korea. Asian Nursing Research, 10(3), 182-188.

-Letzring, T.D.; Block, J.; & Funder, D.C. (2005). Ego-Control ego-resiliency: Generalization of self-report scales based on personality descriptions from acquaintances, clinicians, and the self. Journal of Research in personality, 39, 395-422.

-López Díaz, Y., Martínez Salazar, C., Serey Zamora, Y., Velasco Alfaro, A., & Zúñiga Rodríguez, C. (2013). Factors de resiliencies en estudiantes de carreras pedagógicas de una universidad estatal de la Región de Valparaíso.5(3), 76-89.

-Martin, A. J., & Marsh, H. W. (2006). Academic resilience and its psychological and educational correlates: A construct validity approach. Psychology in the Schools, 43(3), 267-281.

-Mohammadi, F., & Ghodrati, S. (2021). ‎The Effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy on Loneliness and Hope among Women Households, Journal of Policing & Social Studies of Women & Family, 19(1),106-136.

-Msimanga, T. H., & Sekhampu, T. J. (2020). Perceived Barriers to Employment: A Case of Female Household Heads in a South African Township. International Journal of Social Sciences and Humanity Studies, 12(1),192-206.

-Navidi Moghadam, M., Saffarinia, M., & Alipour, A. (2019). The Effectiveness of Mindfulness-based-Cognitive-Therapy on the Symptoms of Disability and Psychological Well-Being among Patients with Multiple Sclerosis. Community Health, 6(4), 462-472.

-Nowrozi, S. (2019). The effectiveness of mindfulness training on perceived social support of nurses. Master Thesis. Payam Noor University of Tehran Province.

- Patki, S. M. (2016). Perceived social support and psychological well-being among teenagers: The role of gender and optimism. Journal of Health and Wellbeing, 7(7), 691-694.

-Peng, C., Yuan, M., Gu, C., Peng, Z., & Ming, T. (2017). A review of the theory and practice of regional resilience. Sustainable Cities and Society, 29, 86-96.

-Pickut, B. (2020). Mindfulness for people with Parkinson’s: emotional well-being, social support and group effect (2546).

-Ramstead, M. J. D., Badcock, P. B., & Friston, K. J. (2018). Answering Schrödinger's question: A free-energy formulation. Physics of life reviews, 24, 1-16.

-Sadatfazel Z, Yazdkhasti F. (2016). Developing a Structural Equation Modeling of the Role of Academic Stressors on Resilience, Motivation and Academic Burnout Among Pre-University Girl Students in Isfahan]. New Educational Approaches.11(2),26-107.

-Salimi, A., Jokar, B., Nikpour, R. (2009). Internet Communication in Life: A Study of the Role of Perceptions of Social Support and Loneliness in Internet Use, Psychological Studies, 5 (3), 81-102.

-Sarafino, E. P., & Ewing, M. S. (2013). Hassles Assessment Scale for Students in College (HASS/Col) 1999.

- Sarafino, E. P., & Smith, T. W. (2014). Health psychology: Biopsychosocial interactions. John Wiley & Sons.

-Sedghi, P., Cheraghi, A. (2018). The Effectiveness of The Mindfulness Training on Psychological Well-Being and Resiliency of Female-Headed Household, Journal of Family Research,14(4), 549-562.

-shahbaziyan Khonig, A., Hasani, O., & Sheikhalizadeh, S. (2020). The Role of Social Intelligence and Resilience in the Suicide Probability of Students, Education strategies in medical science (ESMS). 13(5), 463-470.

-Shabanzadeh, A., Zare Bahramabadi, M., Hatami, H.R., & Zahrakar, K. (2014). Investigating the Relationship between Stress Coping Styles and Social Support with Quality of Life of Women Heads of Households in Tehran, Journal of Women and Society, 4 (16), 1-21.

 ‎ ‎ -Siegel, R. D. (2009). The mindfulness Solution (every day practices for everyday problems. New York:Guilford.

‎ ‎ ‎-Talaati, Sh. (2018). Comparison of the effect of individual and group methods of mindfulness intervention on perceived stress, quality of life and social support in women with breast cancer. Master Thesis. Al-Zahra University.

- Xu, N., Zhao, S., Xue, H., Fu, W., Liu, L., Zhang, T., ... & Zhang, N. (2017). Associations of perceived social support and positive psychological resources with fatigue symptom in patients with rheumatoid arthritis. PLoS One, 12(3).

-Yabko, B. (2013). Examining the Efficacy of the Ninja Mind Training Program (NMT): A Mindfulness-Based Intervention for Bullied Teens. Arizona State University.

-Yang, Y., Liu, Y. H., Zhang, H. F., & Liu, J. Y. (2015). Effectiveness of mindfulness-based stress reduction and mindfulness-based cognitive therapies on people living with HIV: A systematic review and meta-analysis. International Journal of Nursing Sciences, 2(3), 283-294.

- Yoshimasu, K., Oga, H., Kagaya, R., Kitabayashi, M., & Kanaya, Y. (2012). Parent-child relationships and mindfulness. Nihon eiseigaku zasshi. Japanese journal of hygiene, 67(1), 27-36.

-Zimet, G. D., Dahlem, N. W., Zimet, S. G. & Farley, G. k. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal of Personality Assessment, 52(1), 30-41.