ارزیابی سیاست جنایی تقنینی ایران و اتحادیه‌ اروپا در قبال جرایم رایانه‌ای

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 6، دوره 15، شماره 56، شهریور 1401، صفحه 105-127   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1949604.2258

نویسندگان

نوید دیلمی معزی¹؛ مهدی اسماعیلی^{* 2}؛ حسن حاجی تبار فیروزجائی³

¹دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، گروه حقوق، واحد آیت لله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران. رایانامه:[e-mail]

²استادیار گروه حقوق، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول). رایانامه:[e-mail]

³استادیار گروه حقوق، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران. رایانامه: [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: توسعه و گسترش علوم رایانه‌ای و تمایل روزافزون به استفاده از آن، گذشته از ایجاد تحول یا انقلاب فناوری در جهان، شرایط و بستری مساعد برای ظهور جرایم در فضای مجازی را نیز فراهم آورده است و گسترش آن سبب ایجاد خسارات گوناگون در جوامع گردیده است. پژوهش حاضر بر آن است در جهت پیشگیری و مقابله با این جرایم و خسارات ناشی از آنها و چگونگی تدوین سیاست‌های جنایی پیرامون جرائم رایانه‌ای در دو بستر سیاست جنایی تقنینی ایران و اتحادیۀ اروپا بپردازد تا با عنایت به پیشگامی این اتحادیه‌ در مبارزه با جرایم فضای سایبر و تدوین یک نظام کارآمد سیاست کیفری از تجربیات آنان نیز در رفع ضعف‌ها و خلأهای موجود در سیاست جنایی کشور در برخورد با جرایم رایانه‌ای بهره ببرد.
روش: پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است.
یافته‌ها و نتایج: پژوهش بیانگر آن است که قوت و همبستگی طیف سیاست‌های کیفری اتخاذ شده در اتحادیۀ اروپا با توجه به سابقه و قدمت تقنین و مقابله با جرایم فضای سایبر، نسبت به فضای نظام کیفری ایران بیشتر و عمیق‌تر است. سیاست جنایی تقنینی ایران با تکیه بر سیاست کیفری و فاصله گرفتن از تدابیر پیش‌گیرندۀ غیرکیفری و اتخاذ نکردن تدابیر پیش‌گیرندۀ وضعی و اجتماعی از جرم و عدم درک صحیح قانون از این‌گونه جرایم یا عدم توان پیش‌بینی انواع جرایم نوظهور در آینده و وجود فرهنگ استفاده غلط از فضای سایبری از علل اصلی ناکارآمدی سیاست جنایی ایران می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

جرایم رایانه‌ای؛ سیاست جنایی تقنینی؛ شورای عالی فضای مجازی؛ اتحادیۀ اروپا

مراجع

- پاک‌نهاد، امیر؛ سدره‌نشین، ابوالفضل. (1390). بررسی قانون جرایم رایانه‌ای از دیدگاه موازین حقوق کیفری فناوری اطلاعات. کاراگاه، 5(17)، 43-24.

http://det.jrl.police.ir/article_10497.html

- پورقهرمانی، بابک. (1396). مطالعه تطبیقی سازکارهای حمایت از بزه‌دیدگان جرایم رایانه‌ای در حقوق کیفری ایران و اسناد بین‌المللی با تأکید بر کنوانسیون بوداپست. حقوق کیفری، 8(15)، 36-7.

https://jol.guilan.ac.ir/article_2286.html

- پورقهرمانی، بابک. (1395). سیاست جنایی ایران در قبال جرایم رایانه­ای (مطالعه تطبیقی با اسناد بین‌المللی). چاپ اول. موسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.

- جاویدنیا، جواد. (1391). جرائم تجارت الکترونیکی. چاپ سوم. خرسندی.

- جوان جعفری، عبدالرضا. (1389). جرائم سایبر و رویکرد افتراقی حقوق کیفری. دانش و توسعه، 17(34)، 193-169.

https://danesh24.um.ac.ir/article_27350.html

- عبدی‌پور کشاورز، مهدی؛ انصاری، عباسقلی؛ ششگل، حمید. (1399). هستی‌شناسی  جرائم رایانه‌ای با توجه به قانون جرائم رایانه‌ای. تحقیقات حقوقی بین‌المللی، 13(47)، 168-149.

http://alr.iauctb.ac.ir/article_671461.html

- فضلی مهدی. (1396). مسئولیت کیفری در فضای سایبر. چاپ سوم. خرسندی.

- کرامتی معز، هادی. (1399). بزه دیده‌شناسی کودکان در شبکه‌های مجازی.چاپ اول. دادگستر.

- کرامتی معز، هادی؛ میرخلیلی، سید محمود. (1399). پیشگیری رشدمدار از بزه‌دیدگی کودکان در شبکه­های اجتماعی مجازی (مطالعه موردی معلمان منطقه پنج شهر تهران. مطالعات پیشگیری از جرم، 15(56)، 22-1.

http://cps.jrl.police.ir/article_95006.html

- منصورآبادی، عباس؛ میرخلیلی، سید محمود. (1400). پیشگیری از بزه‌دیدگی کودکان در شبکه‌های اجتماعی مجازی با تأکید بر نقش شورای عالی فضای مجازی و پلیس فتا. مطالعات بین المللی پلیس، 12(46)، 52-30.

http://interpol.jrl.police.ir/article_95912.html

- مهدوی ثابت، محمدعلی؛ عبدالهی، سامان. (1399). ایمن‌سازی کودکان از آسیب‌ها و تهدیدات فضای سایبر (با تأکید بر اقدامات پلیس بین الملل). مطالعات پلیس بین‌الملل، 11(۴3)، 37-9.

http://interpol.jrl.police.ir/article_94520.html

- وطنی، امیر؛ اسدی، حمید. (1395). سیاست جنایی جمهوری اسلامی ایران در جرائم سایبری با تأکید بر ویژگی‌های خاص این جرائم. حقوق اسلامی، 17(44)، 126-99.

https://ilr.journals.isu.ac.ir/article_1959.html

-Thomas, J. H. (2018). Regulating Cybercrime through Law Enforcement and Industry Mechanisms. ANNALS, AAPSS, 679: 140-157.

https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/0002716218783679