فردیّت عشق در غزلیّات منزوی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 18، شماره 52، شهریور 1400، صفحه 175-196   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رضا هادی لو¹؛ تورج عقدایی^{* 2}؛ حیدر حسنلو³؛ مهری تلخابی³

¹دانشجوی دکترای گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

چکیده

چکیده
تا پیش از عصر مشروطیّت، معشوق شعر فارسی، غالباً با سیمایی کلّی، مبهم، فاقد هویّت عینی و غرق در هاله‌ای از تقدّس و رازناکی در شعر شاعران تجلّی می‌یافت. امّا از عصر مشروطه با ظهور گفتمان‌های تازه، از جمله توجّه به جایگاه زن و فردیّت او در عرصۀ جامعه و خانواده، ماهیّت معشوق دگرگون شد و چهره‌ای ملموس و عینی یافت، آن معشوق رازآمیز، آرمانی و آسمانی، مبدّل به معشوقی زمینی و این جهانی شد با جلوه‌های مادّی و محسوس. در کنار گونه‌های متنوّع معشوق که در میراث شعری یک قرن اخیر تجلّی یافته‌اند؛ به تبع توجّه به نقش زن و باز تعریف نظام خانواده، به گونه‌ای دیگر از معشوق مواجه‌ایم که همانا همسر واقعی شاعر است. معشوقی که وجود تابوهای فرهنگی و اخلاقی و نیز دیگر عوامل اجتماعی از جمله فاصلۀ موجود بین عشق و زناشویی، مانع ظهور و بروز آن در اشعار عاشقانۀ کلاسیک می‌شد. در این مقاله، به شیوۀ تحلیلی – توصیفی در پی باز نمودن ابعاد و آفاق این گونه عشق‌ورزی در غزلیّات حسین منزوی از منظر فردیّت عشق، بودیم و به این نتیجه رسیدیم که در پرتو تغییر و تکامل ساختارهای فکری و فرهنگی و نیز تحوّل در نظام زیبایی شناختی شعر معاصر، فردیّت در جایگاه درخور تأمّلی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

کلید واژه‌ها: حسین منزوی؛ فردیّت؛ عشق؛ غزل و هویّت

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد 99.pdf

مراجع

فهرست منابع و مأخذ

• آشوری، داریوش، (1380)، شعر و اندیشه، تهران: مرکز، چاپ سوم.
• آربلا ستر، آنتونی، (1367)، ظهور و سقوط لیبرالیسم غرب، ترجمۀ عبّاس مخبر، تهران: مرکز.
• اسفندیاری، علی(نیما یوشیج)، (1388)، کلیّات اشعار، تهران: نگاه، چاپ نهم.
• بیات، عبدّالرسول، (1381)، فرهنگ واژه‌ها (درآمدی بر مکاتب و اندیشه‌های معاصر)، قم: موسسۀ اندیشه و فرهنگ دینی، چاپ دوم.
• پورنامداریان، تقی، (1389)، خانه‌ام ابری است، تهران: مروارید، چاپ سوم.
• پی. واینر، فیلیپ، (1385)، فرهنگ تاریخ اندیشه‌ها، تهران: سعاد، چاپ اوّل.
• تسلیمی، علی، (1387)، گزاره‌هایی در ادبیّات معاصر ایران، تهران: اختران، چاپ دوم.
• جورکش، شاپور، (1385)، بوطیفای شعر نو، تهران: ققنوس، چاپ دوم.
• حافظ، شمس‌الدّین محمّد، (1371)، دیوان، محمّد قزوینی و دکتر قاسم غنی، تهران: اقبال، چاپ دوازدهم.
• _______________، (1363)، دیوان غزلیّات، جلد اوّل، به تصحیح و توضیح ناتل خانلری، تهران: خوارزمی، چاپ دوم.
• حسن‌لی، کاوس، (1383)، گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، تهران: ثالث، چاپ اوّل.
• دقیقی، محمّد بن احمد، (1374)، پیشاهنگان شعر پارسی، محمّد دبیر سیاقی، تهران: علمی فرهنگی، چاپ چهارم.
• روزبه، محمّدرضا، (1381)، ادبیّات معاصر ایران، نظم، تهران: روزگار، چاپ اوّل.
• سعدی، مصلح بن عبدالله، (1373)، دیوان غزلیّات، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب، چاپ هشتم.
• سیّدحسینی، رضا، (1385)، مکتب‌های ادبی، جلد 2، تهران: نگاه ، چاپ چهارم.
• شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1383)، ادوار شعر فارسی از مشروطیّت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن، چاپ دوم.
• صائب تبریزی، محمّدعلی، (1372)، دیوان، ج 4، محمّد قهرمان، تهران: علمی فرهنگی، چاپ دوم.
• صلیبا، جمیل، (1366)، فرهنگ فلسفی، ترجمۀ منوچهر صانعی دره بیدی، تهران: حکمت، چاپ اوّل.
• قربانی، جاوید، (1386)، ( مضامین غزل‌های حسین منزوی)، مجلّة داخلی دانشگاه شهید بهشتی، شمارة 46، ص50.
• لنگرودی، شمس، (1385)، ریال بازتاب زندگی ناتمام، به کوشش مژگان معقولی، تهران: آهنگ دیگر، چاپ اوّل.
• ________، (1387)، تاریخ تحلیل شعر نو، دورة چهار جلدی، تهران، مرکز، چاپ پنجم.
• مختاری، محمّد، (1378)، انسان در شعر معاصر، تهران: طوس، چاپ دوم.
• مختاری، محمّد، (1387)، چشم مرکب (نواندیشی از نگاه شهر معاصر)، تهران: توس، چاپ اوّل.
• منزوی، حسین، (1387)، مجموعۀ اشعار، تهران: آفرینش، نگاه.
• هارلند، ریچارد، (1388)، درآمدی تاریخی بر نظریۀ ادبی(از افلاطون تا بارت)، گروه ترجمۀ شیراز، علی معصومی، شاپور جور کش، تهران: چشمه، چاپ سوم.