تحلیلی بر جایگاه اجتماعی زنان روستایی دوره ایلخانی براساس نقش مایه سنگ‌مزارات گورستان روستای هاس

روان‌شناسی فرهنگی زن

مقاله 6، دوره 13، شماره 50، دی 1400، صفحه 77-93   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

مهدی کاظم پور^*

دانشگاه هنر اسلامی تبریز، گروه باستان‌شناسی، تبریز، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر تحلیلی بر جایگاه اجتماعی زنان روستایی دوره ایلخانی براساس نقش مایه سنگ­مزارات گورستان روستای هاس  می­باشد. جهت انجام این پژوهش تعداد 200 سنگ­مزار سالم  بود که به روش نمونه­گیری غیر احتمالی تعداد  20 نمونه  سنگ­مزاراتی که دارای بیشترین اطلاعات در خصوص حرفه زنان بوده­اند، در این پژوهش انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. این پژوهش از نوع هدف، کیفی است و روش انجام آن از نوع توصیفی-تحلیلی است. جهت دستیابی به داده­های این مطالعه، در مرحله اولیه براساس مطالعات میدانی، مستندنگاری­های لازم از قبیل عکاسی، طراحی و خوانش کتیبه­ها و نقوش صورت پذیرفت.   پس از ارائه توصیفات واطلاعات کتابخانه ای به روش تحلیلی  داده­ها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که، با ورود مغولان  به ایران، وضعیت زنان دگرگون شد و آنان توانستند آزادانه­تر در کنار مردان در امور گوناگون جامعه به ایفای نقش بپردازند. منابع تاریخی و هم چنین شواهد هنری، جایگاه برجستۀ زنان  درباری (به ویژه خاتون­ها) در مناسبات سیاسی و اجتماعی را به نمایش گذاشته و در  خصوص زنان روستایی این دوره، اطلاعاتی در دست نبود. این در حالی است که روی سنگ­مزارات گورستان هاس، زنان و مردان روستایی به نمایش درآمده­اند که در طول حیات خود، در یک جایگاه اجتماعی هر کدام به یک شغلی مشغول بوده­اند و متناسب با حرفه خود جایگاه اجتماعی را کسب می­کرده­اند. این امر از جنس و ابعاد سنگ­مزارات، تکنیک هنری، کتیبه­ها، نقش مایه­ها و هم چنین اشیاء روی سنگ­مزارت  قابل تشخیص بود. مردان  حرفه­هایی مانند کشاورز، دامدار، شکارورز، نوازنده و خدمتکار و زنان ورنی­بافی را که در اقتصاد معیشتی جامعه آن  دوره نقشی بارز را ایفا نموده­اند از جایگاهی هم پای مردان برخوردار بوده­اند.

کلیدواژه‌ها

زنان روستایی؛ دوره ایلخانی؛ نقش مایه سنگ مزارات؛ گورستان هاس

سایر فایل های مرتبط با مقاله

50-66.pdf

مراجع

Abdi, S., Basam, S. J. A., & Mirzayi, A. (2016). Design and mutif analysis in contemporary rural carpets in Ahar city. Goljam, 11(27), 77-97.  URL: https://goljaam.icsa.ir/article-1-206-fa.html

Ajhand, Y. (2010). Interaction of Iranian, Islamic and Turkish cultures in Shiraz (8th and 9th centuries). Iranian History, 6(1), 15-1. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=135686.

Bayani, Sh. (2010). Women in the Monghol Period. Teharn: Tehran University publication. [Persian]  URL: https://www.gisoom.com/book/1611028

Basam, S. J. A., Zarye Zahra, S. A. A., & Farjou, M. H. (2007). Dream of Heaven: The Art of Iranian Carpet Weaving, Tehran: For 14. [Persian] URL: https://www.gisoom.com/book/1317493//

Dousti, H. (1995). History and geography of Arasbaran. Tehran: Ahrar. [Persian] URL: https://www.gisoom.com/book/168928

Daneshgar, A. (1998). Comprehensive culture of memorial carpet "Encyclopedia of Iran". Tehran: Asadi Memorial. [Persian] URL: http://fipak.areeo.ac.ir/site/catalogue/18454148

Seyed Sadr, S. A. Gh. (2019). Encyclopedia of handicrafts and related letters. Tehran: Simaye Danesh. [Persian] URL: https://www.gisoom.com/book/11109013

Farokhi, Y. (2015). Research on women (Ermuk) in the formation of the Mongol army. Social History Research, 4(1), 129-107. [Persian] URL: https://civilica.com/doc/795839/

Jamali, B., Hasani, M, M., & Behrouzi, M. (2021). The social status of women in the Sassanid period (based on seals and the effect of seals). Islamic Art Journal, 39(1), 70-56. [Persian] URL: http://www.sysislamicartjournal.ir/article_120671.html

Karoubi, A., & Fayaz Anoush, A. (2017). Historical study of women's clothing in the Ilkhanate period (736- 654 AH). Journal of Post-Islamic Iranian History, 7(2), 161 189. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=321931

Kazempour, M., Omrani, B., & Rezalou, R. (2013). A new approach to the large stone tombs of East Azerbaijan based on the findings of the Zardkhaneh area. Archaeological Study, 4(1), 74-55. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=265967

Kazempour, M., & Shokrpour, Sh. (2021). A symbolic analysis of the Islamic Period Gravestones in the Ahar Museum. International Journal of Historical Archaeology, 25(1), 1065-1086. URL: https://link.springer.com/article/10.1007/s10761-021-00588-6

Karoubi, A., & Fayaz Anoush, A, H. (2017). Historical study of women's clothing in the Ilkhanate period (736-654 AH). Iranian of Islamic Period History, 13(1), 161-183. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=321931

Malekzadeh, E. (2009). The political, social and cultural situation of women in the Mongol and patriarchal periods. Maskouyeh, 4(2), 206-167. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?ID=214027

Polo, M. (1257). Travelogue. Translated by Habib olah Sahihi. (1972). Tehran: Book Translation and Publishing Company Publications. [Persian]  URL: https://taaghche.com/book/18111

Mesbah Ardekani, N. M., & Dadvar, A. (2009). The mufti of the female on Iranian seals from the pre-linear period to the end of the Sassanid period. Women in Development and Politics Journal, 4(1), 161-184. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=85159

Mohammadi, S. (2016). Investigating the structure of design and role from the aesthetic point of view of Dorney Ardabil. National Conference of Handmade Carpets, South Khorasan Birjand University. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=55257

Nourolahi, A.,  Talayi, H., & Firouzmandi, B. (2016). The position of women in the Iron Age based on archeological studies among the nomads of the western Central Zagros. Woman in Culture and Art, 1(2), 107-120. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=279491

Sharad, E. (2015) Women of the Great Mongolian Shahnameh (Analysis of the role and position of women in the Great Mongolian Shahnameh with a Baztab approach). Women in Culture and Art, 3(1), 391-408. [Persian] URL: https://journal.ut.ac.ir/article_54518.html

Shirkhani, M. R., Ahikhteh, F., & Ahikhteh, T. (2017). A study of the social status of women among the literary texts of ancient Iran and the pre-Islamic Arabs. Exploration of Comparative Literature, 6(22), 89-114. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=281121

Talebi, Y. (2010). Reflection of the position of women in patriarchal pottery motifs. Fine Art, 40(1), 63-70. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=113261

Yasini, S. R. (2015). A comparative study of the image of women in Persian literature and Iranian paintings. Women Studies, 10(1), 139-162. [Persian] URL: https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=234027