تاثیرات عصاره هیدروالکلی گیاه چویر(Ferulago angulate) بر میزان گلوکز، پروفایل لیپیدی و آنزیم های کبدی در موش های صحرایی نر تحت رژیم غذایی پرچرب

مجله پلاسما و نشانگرهای زیستی

دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 57، اسفند 1400، صفحه 61-68   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم سادات مشعشعی¹؛ سمیه بهلولی^{* 2}

¹گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی ، کرمانشاه، ایران.

²گروه دامپزشکی، دانشکده کشاورزی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی ، کرمانشاه، ایران

چکیده

زمینه و هدف: استفاده مکمل های گیاهی وآنتی اکسیدان های طبیعی موجود در آن ها جهت پیش گیری و کنترل چاقی نسبت به داروهای شیمیایی و سنتزی رواج یافته و عوارض کمتری دارد. در این مطالعه اثر عصاره هیدروالکلی چویر بر شاخص های لیپیدی و آنزیم های کبدی  موش های صحرایی نر تحت رژیم غذایی پرچرب بررسی گردید.
روش کار: 32 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار که به طور تصادفی مورد مطالعه تجربی قرار گرفتند. موش ها به یک گروه کنترل، دریافت کننده رژیم غذایی چرب و فاقد عصاره و گروه های دریافت کننده عصاره چویر با دوز‌های۵۰، ۱۰۰ و ۲۰۰میلی گرم بر کیلوگرم تقسیم شدند. تیمارگروه ها به مدت 20 هفته انجام شد. پس پایان آزمایش میزان گلوکز سرمی، پروفایل لیپیدی شامل تری‌گلیسیرید، کلسترول،  LDLو  HDLو لپتین و آنزیم های کبدی ALP،  AST و ALT مورد سنجش قرار گرفت.
یافته ها: دوز های مختلف عصاره چویر موجب تغییرمیزان برخی از فاکتورهای لیپیدی و آنزیم های کبدی در گروه های مورد مطالعه نسبت به گروه کنترل تحت رژیم پرچرب شد. دوزهای مختلف عصاره چویر سبب کاهش معنی دار در سطح لپتین، گلوکز، تری گلیسیرید و آنزیم های کبدی(ALP/AST/ALT) شد. میزان LDL کاهش یافت. هم چنین میزان HDL افزایش یافت و در میزان کلسترول تغییری ایجاد نشد.
نتیجه گیری: عصاره چویر دارای اثرات بهبود دهنده در کاهش شاخص های لیپیدی و آنزیم های کبدی در موش های تغذیه شده با رژیم غذایی پرچرب می باشد. مصرف روزانه چویر به عنوان چاشنی غذایی می تواند کاهش پروفایل لیپیدی در افراد چاق و کنترل چاقی در افراد گردد.

کلیدواژه‌ها

پروفایل لیپیدی؛ رژیم غذای پر چرب؛ چویر؛ عصاره هیدروالکلی؛ رت

اصل مقاله

مقدمه

یکی از از عوامل تهدید کننده سلامت انسان در قرن 21 چاقی و افزایش و وزن می باشد(13). در ایران نیز شیوع چاقی و اضافه وزن در حال افزایش است به طوری که 57 درصد از زنان و 42 درصد ازمردان ایرانی دچار اضافه وزن و چاقی می باشند(16). چاقی می تواندمنجر به اختلالات عروقی، افزایش فشار خون، دیابت نوع دو، سکته مغزی، کیسه صفرا، ، قطع تنفس هنگام خواب و مشکلات تنفسی و برخی از انواع سرطان ها مانند سرطان پستان، آندومتر، پروستات و کولون شود(12،24). هدف از درمان چاقی کاهش خطرات وعوارض ناشی از این بیماری ها و اختلالات است. از روش های درمانی چاقی می توان به تغییر عادات غذایی، ورزش و فعالیت بدنی، استفاده از داروها و جراحی، و از درمان های مکمل می توان به استفاده ازطب سنتی و دارو های گیاهی اشاره نمود(25،27). امروزه استفاده از گیاهان بومی به عنوان گیاهان دارویی در منطقه در جهت پیشگیری و کنترل برخی از اختلالات مانند هایپرلیپیدمی متداول گشته است(17). در یک مطالعه که به روش متاآنالیز انجام شد تاثیراشکال مختلف گیاه شنبلیله در افراد دارای اختلالات چربی خون بررسی و اعلام شد که شنبلیله در کاهش تری گلیسرید و کلسترول تام و LDL موثر است(14). در مطالعه ای دیگر اعلام گشت که عصاره هیدروالکلی بادرنجبویه دنایی در بهبود متابولیسم موش های تغذیه شده با عصاره موثر بوده وکاهش دهنده گلوکز خون و لیپیدهای سرم می باشد(1). در بررسی نتایج حاصل از مقایسه مصرف عصاره هیدروالکلی برگ گیاه شمعدانی عطری در موش های تغذیه کننده با رژیم غذایی پر چرب در مقایسه با رژیم غذایی عادی محققان اعلام داشتند که آنتی اکسیدان های موجود در عصاره هیدروالکلی برگ گیاه شمعدانی عطری می تواند موجب کاهش در میزان کلسترول، تری گلیسیرید و LDL سرمی گردد(15). گیاه چویر با نام علمی Ferulago angulate متعلق به خانواده چتریان از گیاهان بومی استان کرمانشاه است که در دامنه-های زاگرس درغرب ایران می روید. در کرمانشاه از این گیاه به عنوان چاشنی به ویژه در روغن حیوانی به منظور جلوگیری ازاکسیداسیون استفاده می شود(23).این گیاه دارای خواص آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی و ضد سرطانی است(26). خاصیت ضدمیکروبی عصاره Ferulago angulata برروی باکتری‌‌های مختلفی مانند استافیلوکوکوس اورئوس اعلام گردید(7). این گیاه سرشار ازفیتواسترول ها و تانن ها وفلاونویید ها و فلاونول و گروه های فنلی است که نشان از خواص آنتی اکسیدانی این گیاه است نقش مهم عصاره هیدروالکلی Ferulago angulate در بهبود و افزایش قدرت سیستم ایمنی و دفاعی قزل آلای رنگین کمان تایید شده است(9).  بهبود پارامتر های اسپرم و فاکتور های تولید مثلی در جنس نر و کاهش ناباروری ناشی از فرآیند های اکسیداتیو به ویژه موش های نر دیابتی از اثرات مفید و موثر عصاره چویر می­باشد(8). وجود مقادیر زیاد فلاونویید و ترکیبات دارای خواص آنتی اکسیدانی و نقش مهم این عوامل در بهبود شرایط فیزیولوژیک بدن منجر به این پژوهش با هدف بررسی تاثیر تاثیر دوزهای مختلف عصاره گیاه چویر بر میزان گلوکز، شاخص های لیپیدی و آنزیم های کبدی درموش های صحرایی نر تغذیه شده با رژیم غذایی پر چرب بود.

مواد و روش ها

نحوه تهیه غذای چرب

600گرم کره حیوانی آب شده را به یک کیلوغذای استاندارد جوندگان آزمایشگاهی آسیاب شده که با مقداری آب مقطر جهت ایجاد حالت خمیری ترکیب شده اضافه نموده و سپس به صورت پلیت در جلوی نور آفتاب خشک شده و و غذا به صورت سه روز یک بار تهیه و در یخچال نهگداری گردید(6).

نحوه تهیه عصاره هیدروالکلی

در اواخر فصل بهاراز کوه های دالاهو در شهرستان کرند غرب از توابع استان کرمانشاه گیاه چویر جمع آوری گردید و گیاه کامل چویر در سایه خشک شد وآسیاب گردید. سپس گیاه آسیاب شده را با اتانول 80 درصد به مدت 72 ساعت با همزن مغناطیسی تکان داده شد.سپس با کاغذ صافی نمره یک صاف شده و در دستگاه روتاری با دمای 80 درجه سانتی گراد خشک شد(8).

حیوانات و گروه های مورد مطالعه

در این مطالعه تجربی، از تعداد 32 سر رت  نژاد ویستار با سن تقریبا 3 ماه با محدوده وزنی 06±355 گرم که به مدت 20هفته تحت آزمایش قرار گرفتند استفاده شد. کلیه شرایط پژوهش تجربی بر اساس قوانین اخلاقی و قانونی مصوب اخلاقی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه با کد IR.KUMS.REC.1398.977 انجام گردید. .موش ها به مدت یک هفته در محل انجام آزمایش حیوانات در لانه حیوانات آزمایشگاهی و آزمایشگاه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه با محیط جدید سازگاری پیدا کردند. موش ها در شرایط دمایی24-22 درجه سانتی گراد، شرایط نوری استاندارد 12ساعت روشنایی و12 ساعت تاریکی، رطوبت نسبی 50 درصد و امکان دسترسی آزاد به آب و غذای کافی نگهداری شدند. سپس به طور تصادفی به 4 گروه 8 تایی تقسیم شدند(4،8). بعد از اتمام 20 هفته، خون گیری از قلب حیوانات پس از بیهوشی عمیق با کتامین(44 میلی گرم بر کیلوگرم) و زایالزین(13میلی گرم بر کیلوگرم) انجام شد.به منظور تهیه سرم در دمای 4 درجه سانتی گراد با دور ۳۰۰۰ به مدت 15 دقیقه سانتریفیوژ شد. آزمایشات بیوشیمیایی در سطح سرم شامل اندازه گیری تری گلیسیرید، کلسترول و لیپوپروتئین با دانسیته بالا(HDL ) و لیپوپروتئین با دانسیته پایین(LDL) از طریق روش آنزیمی با استفاده از کیت شرکتGmbH, Diasys Diagnostics Systems,Germany،گلوکز با روش گلوکز اکسیداز(GmbH,Germany) و لپتین بر اساس روش الیزا با روش آنتی بادی دوگانه(Germany, GmbH). لپتین و آنزیم های کبدیALP وAST وALT توسط دستگاه اتوآنالایزر(Technico RA–1000N) مورد بررسی قرار گرفت. پس از جمع آوری داده ها و توصیف آن ها در قالب میانگین و انحراف معیار و رسم نمودارها، با استفاده از آنالیز واریانسیک طرفه( ANOVA Way One) و مقایسه پسین Tukey و هم چنین آنالیز میزان همبستگی پیرسون در محیط نرم افزار SPSS ورژن(22) داده ها آنالیز و در سطح معنی دار(0.05≥ P مورد تحلیل قرار گرفتند.

نتایج

تاثیر مصرف غذاهای چرب و تیمار با عصاره هیدروالکلی چویر بر میزان اسیدهای چرب سرم

نتایج مربوط به اندازه گیری میزان کلسترول خون در گروه های آزمایشی نشان داد که میزان این متغیر در گروه­هایی که دوزهای متفاوت عصاره چویر دریافت نمودند در مقایسه با گروه کنترل تغییر معنا داری نداشت، از سوی دیگر نتایج حاکی از این است که میزان تری گلیسیرید خون در گروه هایی که عصاره چویر را با دوزهای 100 و 200 دریافت نمودند( 75/0±42/53)،(37/0±42/51) و در مقایسه با گروه کنترل کاهش معنا داری از نظر آماری داشت( 0.001≥ p)( نمودار 1). نتایج مربوط به سنجش میزانLDL در گروه های مورد مطالعه نشان داد که میزان این متغیر در گروه هایی که عصاره چویر را با دوزهای 50، 100 و 200 دریافت نمودند کاهش یافته است، اما این کاهش از نظر آماری معنی دار نبود(جدول ۱). نتایج مربوط به اندازه­گیری تغییرات سطح HDL در گروه های تحت تیمار نشان داد که میزان این متغیر در گروه هایی که عصاره چویر با دوز 50 و 100 و 200 دریافت کردند در مقایسه با گروه کنترل افزایش یافته است اما این افزایش از نظر آماری معنی دار نبود(جدول 1).

تاثیر مصرف غذای پرچرب و تیمار با عصاره هیدروالکلی چویر بر میزان گلوکز و لپتین سرم

نتایج مربوط به اندازه گیری میزان هورمون لپتین در گروه های آزمایشی نشان داد که میزان این متغیر درگروه­هایی که عصاره چویر رابادوزهای 50، 100و200 دریافت نمودند(19/7± 3/768)، (25/4±3/546) و (98/3±4/551) در مقایسه با گروه کنترل (56/31±7/1146) به طورمعنی داری کاهش یافته است(0.001 ≥ p )(نمودار 2).نتایج مربوط به اندازه گیری تغییرات سطح گلوکز خون در گروه های آزمایشی نشان داد که میزان این متغیر در گروهی که عصاره چویر را با دوز 100دریافت نمود( 7/5±71/241) در مقایسه با گروه کنترل (6/10±57/295) به طور معنی داری کاهش یافته است( 0.01≥ p)( جدول 1).

تاثیر مصرف غذای پرچرب و تیمار با عصاره هیدروالکلی چویر بر آنریم های کبدی

نتایج حاصل از بررسی تغییرات میزان آنزیم های کبدی در جدول ۲آورده شده است. این نتایج نشان داد که میزان آنزیم های کبدی ALT، AST وALP در دوز ۱۰۰ میلیگ رم بر کیلوگرم نسبت به گروه کنترل کاهش معنی داری داشت( 0.01≥ p) و هم چنین در دوز 200 فاکتور AST دارای کاهش معنا دار بود( 0.05≥ p) و فاکتور ALP نیز دارای کاهش معنادار در دوز 50 بوده است( 0.001≥ p)(جدول 1).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 1- تغییرات سطح کلسترول و تری گلیسیرید خون در گروه های آزمایشی

 

 

نمودار 2-تغییرات سطح هورمون لپتین درگروه های آزمایشی

*** تفاوت معنی دار باگروه کنترل درسطح0.001p≤.میباشد.

 

جدول 1- تغییرات سطحLDLو /HDL glu درگروه های آزمایشی

 

گروه	LDL	HDL	glu
کنترل	46/ 0 ± 84/18	46/0 ± 48/29	6/10 ± 57/295
50	44/0 ± 65/18	57/0 ± 84/29	2/9 ± 71/250
100	42/0 ± 04/18	47/0 ± 47/30	**  7/5 ± 71/241
200	37/0 ± 94/17	52/0 ± 47/31	8/7 ± 43/259

 

 

جدول2-تغییرات سطح ALP و ASTو ALT درگروه های آزمایشی

گروه	ALP	AST	ALT
کنترل	58/1± 8/360	22/0± 66/146	49/0 ± 05/86
50	3/1 ± 4/340	***   14/1± 16/144	77/0 ± 91/83
100	***  58/0 ± 1/312	*** 2/1 ± 47/125	***    31/0 ± 68/62
200	29/0 ± 8/358	* 45/2 ± 27/139	28/0 ± 98/84

*** تفاوت معنی دار سطح باگروه کنترل درسطح ( 0.001≥ p)  می باشد.

*تفاوت معنی دارباگروه کنترل درسطح ( 0.05≥ p) می باشد.

 

بحث و نتیجه‌گیری

امروزه استفاده ازگیاهان دارویی و طب سنتی جهت پیش­گیری وکنترل چاقی و اختلالات متابولیک مرتبط به آن کاربرد گسترده ای پیدا کرده اند. از اختلالات مرتبط به چاقی می توان به دیابت نوع 2، اختلالات قلبی عروقی، آرتریت، هایپرتری‌گلیسیریدمی و هایپر کلسترولمی اشاره کرد(24،28). در این مطالعه تاثیر عصاره هیدروالکلی گیاه چویر به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی بر پروفایل لیپیدی و آنزیم های کبدی در موش های صحرایی نر تحت رژیم غذایی پرچرب بررسی گردید. نتایج حاصل از تجویز دوز های مختلف گیاه چویر در گروه های تیمار نشان داد میزان گلوکز در موش های تحت رژیم غذای چرب در هر سه دوز( ۵۰، ۱۰۰ و۲۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم )نسبت به گروه کنترل کاهش داشته ولی فقط درگروه مطالعه دوز ۱۰۰ میلی­گرم بر کیلوگرم عصاره کاهش معنی دار از نظر آماری داشته است. در مطالعه ای تاثیر عصاره هیدروالکلی چویر بر میزان قند خون موش های صحرایی نر دیابتی شده با استرپتوزوتوسین بررسی گردید و نتایج این مطالعه اعلام داشت که عصاره چویر موجب کاهش قند خون در موش های دیابتی می شود گیاه چویر به دلیل وجود فیتواسترول ها و تانن ها و استرویید ها سبب کاهش گلوکز خون می شود. فلانویید ها سبب افزایش انسولین در پلاسما و کاهش میزان قند خون در موش­های دیابتی شده است بنابراین  فلانویید های موجود در چویر سبب کاهش قند خون می شود(20). در مطالعه تاثیردوز­های مختلف عصاره آبی زیره سبز که حاوی فلاونوئیدهای فراوان است در رت های نر تحت رژیم غذایی پر چرب  میزان گلوکز سرمی تغییریافت ولی این تغییر معنی دار نبود(2). تیمار با دوز های مختلف عصاره هیدروالکلی چویر در گروه های مورد مطالعه موجب کاهش معنی دار در میزان تری گلیسیرید در گروه تیمار دریافت کننده دوز ۱۰۰ و ۲۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم شد. با وجود تغییرات در دوز های بالای عصاره در میزان تری گلیسیرید گروه های تیمار ولی تغییری در میزان کلسترول سرمی موش های تغذیه کننده با رژیم غذایی پر چرب مشاهده نشد. در بررسی نتایج حاصل از این مطالعه میزانLDL در کلیه دوز های مورد مطالعه کاهش قابل توجه و معنی داری به چشم خورد. در تمامی دوز­های مختلف عصاره در گروه های تیمار افزایش میزانHDL  سرمی مشاهده گردید ولی این افزایش معنی­دار نبود. میزان فلاوونوئیدهای موجود در عصاره با افزایش دوز عصاره افزایش یافته و اثرات مفید خود را در کاهش تری گلیسیرید و LDL اعمال می کند. میزان لپتین نیز در کلیه گروه های دریافت کننده رژبم غذایی پر چرب کاهش معنی داری داشت. ترکیبات پلی فنلی موجود در گیاهان، در رت های دریافت کننده رژیم غذایی پر چرب موجب اثرات ضد چاقی می شود(11). هم سو با نتایج این مطالعه، در بررسی تاثیردوزهای مختلف Ferulago angulata بر شاخص های لیپیدی در موش های صحرایی نر دیابتی شده اعلام شد میزان تری گلیسیرید در بالاترین دوزهای مورد استفاده از عصاره( ۴۰۰و ۸۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم) کاهش معنی­داری داشته و تغییر کلسترول در گروه های مورد مطالعه معنی دار نبود. میزانLDL در گروه های دریافت کننده عصاره کاهش معنی داری داشته و میزانHDL تغییر افزایشی داشته ولی این افزایش معنی دار نبود(18). فلاوونوئیدهای موجود در عصاره گیاهان موجب افزایش گیرنده های LDL در سلول های کبدی می­شود. بنابر این موجب کاهش میزانLDL  سرمی می­شود(19). در مطالعه ای دیگر در بررسی تاثیر دوزهای مختلف عصاره آبی زیره در رت های نر تحت رژیم غذایی پر چرب میزان تری گلیسیرید سرمی و لپتین کاهش یافت ولی تغییر سایر شاخص های لیپیدی معنی دار نبود و اعلام گردید جهت کاهش سطح چربی های آزاد خون به دوزهای بالاتری از زیره سیز نیاز است(2). هم سو با نتایج حاصل از این مطالعه پژوهش گران اعلام داشتند عصاره آبی دارچین بر میزان شاخص های بیوشیمیایی و لیپیدی در موش های صحرایی نر تحت رژیم غذایی پر چرب موثرند. عصاره آبی دارچین موجب کاهش میزان تری گلیسیرید در گروه های در یافت کننده رژیم پر چرب می شود ولی تغییر در میزان کلسترول در گروه­های مورد مطالعه مشاهده نشد. بالاترین دوز عصاره دارچین موجب کاهش میزانLDL شد ولی کلیه دوز­های عصاره دارچین در تغییر میزان HDL بی تاثیر بود. هم چنین عصاره دارچین میزان گلوکز و لپتین را در گروه های دریافت کننده رژیم غذایی پر چرب کاهش داد ولی این کاهش معنی دار نبود(22). در بررسی اثر هیپولیپیدمیک اسانس شوید در موش های صحرایی نر تحت رژیم غذایی چرب کاهش معنی دار سطوح کلسترول، تری گلیسیرید، LDL و افزایش معنی دار سطحHDL  اعلام گشت(5). بر اساس نتایج حاصل از یافته های این مطالعه دوزهای مختلف عصاره هیدروالکلی چویر در گروه های تحت رژیم غذایی پر چرب موجب تغییر در سطوح آنزیم های کبدی گردید. دوزهای بالاتر عصاره(دوز ۱۰۰ و ۲۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم) موجب کاهش معنی دار میزانAST گردید. در این مطالعه فقط دوز ۱۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم از عصاره موجب کاهش معنی دار ALT گشته و میزان آن در سایر دوزهای عصاره بدون تغییر بود. میزانALP در دوز های ۵۰ و ۱۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم عصاره کاهش معنی دار داشته و در دوز ۲۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم عصاره بدون تغییر بود. در مطالعات پیشین تاثیر عصاره هیدروالکلی چویر بر میزان آنزیم های کبدی در موش­های صحرایی نر دیابتی شده با استرپتوزوتوسین بررسی گردید و کاهش فعالیت آنزیم های کبدیALT و AST در گروه های تیمار شده با عصاره چویر و اثر حفاظتی چویر در برابر آسیب های کبدی در استرس اکسیداتیو اعلام گردید(20). هم سو با نتایج این مطالعه پژوهش­گران اعلام داشتند که عصاره و اسانس شوید موجب کاهش معنی دارآنزیم های کبدی مانند ALT و AST در رت های دریافت کننده رژیم غذایی پر چرب می­شود. ترکیبات آنتی اکسیدانی موجود در شوید موجب کاهش تولید رادیکال های آزاد در سلول های کبدی شده و فعالیت آنزیم های کبدی را به طور چشم­گیری کاهش می دهد( 3،5). فلاوونوئیدهایی مانند کوئرستین موجود در اسانس و عصاره گیاهان موجب کاهش آنزیم­های کبدی در موش های هایپرکلسترولمی می­شود(10). اثر درمانی چویر در گروه های مورد مطالعه تغذیه شده با رژیم غذایی پر چرب نشان داد که فلاوونوئیدها خواص آنتی اکسیدانی بالایی دارند و می­توانند موجب کاهش شاخص های لیپیدی و آنزیم های کبدی در گروه های مورد مطالعه شوند. ترکیبات فنلی موجود در عصاره و اسانس گیاهان به عنوان اجزای مهم آنتی‌اکسیدانی و ترکیبات موثر در این گیاهان در روند درمانی و فیزیولوژیک گروه های مورد استفاده از این گیاهان محسوب می شوند. بیشترین خواص آنتی اکسیدانی اسانس و عصاره گیاه چویر به علت داشتن ترکیبات فنلی و فلاوونوئیدی متعدد می باشد. بر اساس یافته های به دست آمده در این تحقیق به نظر می رسد گیاه چویر می تواند اثرات مثبتی در کاهش شاخص های لیپیدی در افراد چاق و دارای اضافه وزن ایفا کند. گیاه چویر با وجود ترکیبات آنتی اکسیدانی فراوان مانند سیس اوسیمن و آلفا پینن می تواند یکی از مهم ترین گیاهان دارویی مورد استفاده در کنترل چاقی و کاهش عوارض ناشی از آن باشد. 

مراجع

1-اسکندری، م.، محمدی، ج.، دلاویز، ح.، حسینی، ا. 1394. اثر عصاره هیدروالکلی بادرنجبویه دنایی بر میزان گلوکز و لیپیدهای خون در موش های صحرایی دیابتی. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، 5(4)، 526-533.

2-ریاحی، س.، نجات بخش، ر، مهمازی، س. ۱۳۹۴. بررسی تاثیر عصاره آبی زیره سبز در کنترل وزن موش های صحرایی نر ویستار دریافت کننده رژیم غذایی پر چرب. فصل نامه علمی پژوهشی فیزیولوژی و تکوین جانوری، پیاپی ۳۲، دوره ۹، شماره۱ . صفحه ۷۹-۸۴.

3-سترکی، م.، شاهین فرد، ن.، انصاری، ر.، فروزنده، ز.، اصغر زاده، س.، رفیعیان، م. 1392. بررسی اثر مقایسه ای عصاره هیدروالکلی شوید و استاتین بر پروفایل لیپیدی. مجله دانشگاه علوم پزشکی کرمان، ۲۰(۲): ۱۶۸-۱۵۸.

4-عباسی دلوئی، آ.،  ضیاءالحق،س ر.، براری، ع. ۱۴۰۰. فصل نامه علمی پژوهشی فیزیولوژی و تکوین جانوری. بررسی اثر یک دوره تمرین هوازی و مکمل سیر بر ساختار بافت قلب در موش های چاق. پیاپی ۵۴، جلد ۱۴ شماره۳. صفحه ۷۳-۸۴.

5-مرادخانی، ط.، عیدی، م.، سعیدی نیا، ع. 1395. اثر هیپولیپیدمیک اسانس شوید در موش های صحرایی هیپرلیپیدمیک. فصل نامه علمی- پژوهشی زیست شناسی تکوینی. سال ۹، شماره۱ . ۱-۱۰.

6.Shahat, A., Ahmed, H., Faiza, M., Ghaleb, H. (2012). Regulation of obesity and lipid disorders by Foeniculum vulgare extracts and Plantago ovata in high-fat diet-induced obese rats. American Journal of Food Technology., 10( 7); 622-632.

7.Bohlouli, S., Hasanvand, S. (2020.) Evaluation of antimicrobial effect of Ferulago angulata on Staphylococcus aureus growth isolated from subclinical mastitis, inVitro Study. J Clin Res Paramed Sci., 9(1);1-6.

8.Bohlouli, S., Rostami nasab, G. ( 2019). Effect of hydroalcoholic extract of Ferollago angulata on sperm and testosterone indices in male rats . SJIMU., 27 (3);47-55.

9.Bohlouli, S., Sadeghi, E. (2016). Growth performance and haematological and immunological indices of rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) finger lings supplemented with dietary Ferulago angulata(Schlecht) Boiss. Acta Vet Brno., 85(3); 231-238.

10.Bok, SH., Park, SY., Park, YB., Lee, MK., Jeon, SM., Jeong, TS. (2002). Quercetin dehydrate and gallate supplements lower plasma andhepatic lipids and change activities ofhepatic antioxidant enzymes in highcholesterol-fed rats. Int J Vitam Nutr Res.,72(3); 161-169. 

11.Boque, N., Campion, J., de la Iglesia, R., de la Garza, AL., Milagro, FI., San Roman, B. ( 2013). Screening of polyphenolic plant extracts for anti-obesity properties in Wistar rats. Journal of the Science of Food and Agriculture., 93(5);1226-1232.

12.Hajer, GR., van Haeften, TW., Visseren, FL. (2008). Adipose tissue dysfunction in obesity, diabetes, and vascular diseases. Eur Heart J, 29(24); 2959-71.

13.Hassanipour Azgomi, S., Fathalipour, M., Daryabeigi Khotbesara, R., Soheili azad, A. (2015). Prevalence of obesity and over weight in students of Tehran University of medical sciences. jms.,4 (4) ;40-45..

14.Mashayekhiasl, N., Amerizadeh, A., Teimouri Jervekani, Z., Sadegh, M. (2020). Effect of fenugreek consumption on serum lipid profile: A systematic review and meta-analysis. Phytotherapy Research, 34(9); 2230-2245.

 

15.Heydari, F.,Mirazi, N. (2016). Effect of hydro-alcholic extract of Pelargonium graveolens L. on serum lipid profile in male rat. Journal of Kashan University of Medical Sciences., 20(3);196-204.

16.Janghorbani, M., Amini, M., Willett, WC., Gouya, MM., Delavari, A., Alikhani, S.(2007). Firstnationwide survey of prevalence of overweight, underweight, and abdominal obesity in Iranian adults. Obesity.,15(11); 2797-808.

17.Liu, IM., Tzeng, TF., Liou, SS., Chang, C J. (2012). Regulation of obesity and lipid disorders by extracts from Angelica acutiloba root in high-fat diet-induced obese rats. Phytotherapy research., 26(2); 223–230.

18.MusaviEzmare, F., Mazani, M., Heydarian, E., Alipanah-Moghadam, R., Rafieian-Kopaei, M., Ebrahimi, M., Shahinfard, N . (2015). Effect of hydroalcoholic extract of chevil (Ferulago angulata) on glucose and lipid in diabetic male rats. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism., 17 (3);230-237.

19.Pal, S., Ho, N., Santos, C., Dubois, P., Mamo, J., Crof,t K. (2003). Red win polyphenolics increase LDL receptor expression and activity and suppress the secretion of ApoB100 from human HepG2 cells. J Nutr., 133; 700-706.

20.Parsamehr, R.S., Bohlouli, S.(2019). The effect of Ferulago angulata (Schelchet) Boiss on blood glucose levels and suppression of diabetes in rats. Acta Vet.; 88; 349-354.

21.Rostami Nassab, G., Bohlouli, S., Ghanbari, A. (2018). Therapeutic effect of Ferulago angulata Extract on reproductive parameters and serum testosterone levels in Diabetic Male Rats journal of reports in pharmaceutical sciences., 7(1); 1-8.

22.Rostamkhani, S., Mahmazi, S., Ghorbanlou, M., Shokri, S., Nejatbakhsh, R., Vahid Bayati, V.( 2017). Effects of Aqueous cinnamon Extract on Body mass index, organs weight and biochemical indices of male wistar  rats on a high-fat diet. Jundishapur Scientific Medical Gournal.,16(6); 693-703.

23.Sadeghi, E., Mahtabani, A., Etminan, A., Karami, F. (2016). Stabilization of soybean oil during accelerated storage by essential oil of Ferulago angulata Boiss. International journalfood Science &Technology., 53; 1199–1204.

24.Seidell, JC.( 2014). World wide prevalence of obesity in adults. handbook of obesity: Epidemology, Etiology, and Physiopathology, 1; 47.

25.Suijian, Qi., Delong, Z. (2013). Lotus seed epicarp extract as potential antioxidant and anti-obesity additive in Chinese Cantonese Sausage. Meat Science.,  93(2);257-62.

26.TabatabaeiYazdi, F., Alizade Behbahani, B., Heidari sureshjani, M. (2014). The comparison of antimicrobial effects of Chevil (Ferulago angulata) extract with a variety of common therapeutic antibiotics in vitro. Journal of Arak University of Medical Science., 17;35-46.

27.Xu, F., Gao, Z., Zhang, J., Rivera, CA., Yin, J., Weng, J. (2010). Lack of SIRT1 (Mammalian sirtuin 1) activity leads to liver steatosis in the SIRT1+/- mice: a role of lipid mobilization and inflammation. Endocrinology., 151(6);2504-2514.

28.Zare Shahneh, F., Valiyari, S., Azadmehr, A., Hajiaghaee, R., Bandehagh, A., Baradaran B. (2013). Cytotoxic activities of Ferulago angulata extract on human leukemia and lymphoma cells by induction of apoptosis. Journal of Medicinal Plants Research March., 7(11); 677-682.