تحلیل قرارداد سلف موازی استاندارد در نظام حقوقی ایران و نظام فقهی کشورهای شیعی

تحقیقات حقوقی بین المللی

مقاله 15، دوره 14، شماره 53، آذر 1400، صفحه 283-303   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1950117.2261

نویسندگان

مصطفی یوسف زاده گندوانی¹؛ جواد نیک نژاد^{* 2}؛ بهنام قنبرپور³

¹دانشجوی دکتری تخصصی حقوق خصوصی، واحد آیت الله آملی، دانشگاه آزاد اسلامی، آمل، ایران. رایانامه: [e-mail]

²استادیار گروه حقوق، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران (نویسنده مسئول). رایانامه:[e-mail]

³استادیار گروه حقوق، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران. [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: قراردادهای سلف یکی از ابزارهای مؤثر تأمین مالی از قدیم‌الایام به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته، ولی در مواجهه با تغییرات و توسعۀ اقتصادی و تحولات بازار سرمایه، نیازمند به بازنگری و عصری‌سازی و استفادۀ کاربردی هم‌سو و متناسب با رشد فنّاوری و توسعۀ ابزارهای مالی بوده است. این مقاله به بررسی و تحلیل و تطبیق دیدگاه‌های مختلف در ارتباط با جنبه‌های مختلف مربوط به ماهیت و آثار قراردادهای سلف موازی استاندارد در نظام حقوقی ایران و نظام فقهی کشورهای شیعی پرداخته شده است و ضمن مقایسۀ آن از جهات گفته شده با آموزه‌های فقهی و حقوقی، شبهات وارد شده به این نوع قرارداد نیز مطرح شده و مورد تجزیه‌ و تحلیل قرارگرفته است.
روش: مقاله حاضر با روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است.
یافته­ ها و نتایج: در جهت حل مشکلات عدم وجود بازارهای ثانویه برای عقد سلف در بورس با ترکیب عقد سلف و عقد حواله ابزار مالی جدیدی تحت عنوان سلف موازی استاندارد ابداع شده است. این امر ضمن داشتن مزایا و محاسن قراردادهای سلف با قابل معامله شدن در بازارهای ثانوی بورس و اوراق بهادار به‌عنوان یک ابزار مالی جدید و مؤثر در بازارهای مالی مطرح شده است. از آنجا که ماهیت این نوع قرارداد به‌صورت توافق‌نامه‌ای برای خرید یا فروش دارایی معینی در زمان معلومی در آینده و با قیمتی مشخص است که در اغلب موارد به تحویل فیزیکی کالا نیز منجر می‌شود، مورد اقبال مسلمانان و حتی خارج از محدودۀ کشور و به‌صورت فرامرزی و بین‌المللی مورد استقبال متشرعین دنیا قرار می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

سلف موازی؛ حواله؛ استاندارد؛ بورس

مراجع

* قرآن کریم

- ابراهیمی، محمدصادق. (1374). تقریرالدوره التاسعه لمؤتمر مجمعالفقه الاسلامیه. رساله ثقلین.

- اسماعیلی، اسماعیل. (1373). اکل مال به باطل در بینش فقهی شیخ انصاری. فقه، 1(1)، 147-127.

http://ensani.ir/fa/article/60018

- اشقر عمر سلیمان و دیگران. (1418 ق). بحوث فقهیه فی قضایا الاقتصادیه المعاصر. جلد1. دارالنفائس.

- امام‌خمینی، روح‌الله. (1363). تحریرالوسیله. چاپ آداب.

- امام‌خمینی، روح‌الله. (1379). کتاب‌البیع. موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.

- امامی، حسن. (1366). حقوق مدنی. چاپ ششم. کتاب‌فروشی اسلامیه.

- بحرانی، یوسف‌بن ‌احمد. (1405 ق). الحدائق الناظره فی احکام العطره الطاهره. موسسۀ نشر اسلامی.

- پیره، مجید؛ زهتابیان، مصطفی. (1387). اصول قرارداد سلف موازی. مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار تهران.

- تاجمیر ریاضی، حامد؛ اشعریون قمی‌زاده، فرزانه. (1394). سلف و اوراق سلف. شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس، انتشارات بورس.

- جعفرزاده کوچکی، علیرضا. (1395). الزامات و مبانی اقتصاد اسلامی در قرآن کریم. دانشگاه امام‌صادق (ع).

- جواهری، حسن. (1419 ق). بحوث فی الفقه المعاصر. جلد 1. بیروت دار الذخائر.

- حر عاملی، محمدبن حسن. (1409 ق). وسائل‌الشیعه. موسسۀ آل‌البیت.

- حسینی عاملی، جواد. (1417 ق). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه. موسسۀ آل‌البیت.

- دوابه، اشرف محمد. (1430 ق). السکوک الاسلامیه بین النظریه و التطبیق. اسکندریه دارالاسلام.

- سوهانی حسین؛ شهیدی، سیدمرتضی. (1393). تحلیل حقوقی معاملات بازار فیزیکی بورس کالای ایران. شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس، انتشارات بورس.

- شریف‌ رضی، محمدبن حسین. (1391). نهج‌البلاغه. ترجمه جعفر شهیدی. چاپ سی و یکم. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

- شهیدی، سید مرتضی. (1396). قواعد حقوقی حاکم بر معاملات در بورس کالایی. نشر میزان.

- شهیدی، مهدی. (1377). تشکیل قراردادها و تعهدات. نشر حقوقدان.

- شهیدی، مهدی. (1380). تشکیل قراردادها و تعهدات. چاپ دوم. مجمع علمی و فرهنگی مجد.

- شیخ طوسی، محمدبن حسن. (1387 ق). المبسوط فی فقه‌الامامیه. مکتب المرتضویه لاحیاء، الآثار الجعفریه.

- صدقی، غلامعلی. (1378). تحلیل معاملات صوری.[پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه قم].

- صدوق، محمدبن علی‌بن بابویه. (1415 ق). جوامع‌الفقهیه. موسسۀ امام‌هادی.

- عبدی‌پور، ابراهیم. (1394). مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت. چاپ سیزدهم. پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

- عراقی، ضیاءالدین. (1418 ق). قاعدۀ لاضرر. انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علیمه قم.

- فراقی، مولی احمدبن محمد مهدی. (1415 ق).(مستندالشیعه فی الاحکام) الشریعه. موسسۀ آل البیت.

- فراهانی‌فرد، سعید. (1388). صکوک سلف، ابزاری مناسبی برای تأمین مالی و پوشش ریسک. اقتصاد اسلامی، 9 (33)، 32-7.

http://eghtesad.iict.ac.ir/article_16718.html

- کاتوزیان، ناصر. (1384). دورۀ عقود معین(1). چاپ نهم.  شرکت سهامی انتشار.

-کاتوزیان، ناصر. (1376). حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها. جلد 1. چاپ چهارم. شرکت سهامی انتشار.

- کلینی، محمدبن یعقوب. (1407 ق). الکافی. جلد 5. دارالکتاب اسلامی.

- محقق داماد، مصطفی. (1384). قواعد فقه. چاپ نهم. مرکز نشر علوم اسلامی.

- موسویان، سید عباس. (1399). بازار سرمایه اسلامی 1. چاپ دوم. سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

- نجفی محمدحسن. (1394 ق). جواهرالکلام فی شرح شرایع‌الاسلام. جلد ششم. دارالکتب الاسلامیه.

- نمازی (شیخالشریعۀ اصفهانی)، فتح‌الله‌بن محمدجواد. (1410 ق). قاعدۀ لاضرر. دفتر انتشارات اسلامی.

- نوری، میرزا حسن. (1409 ق). مستدرک‌الوسائل. موسسۀ آل‌البیت لاحیاء التراث.