تحول مفهوم هویت ملی در عصر قاجار

فصلنامه تاریخ

مقاله 3، دوره 17، شماره 66، مهر 1401، صفحه 51-74   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

کیانوش افشاری؛ حامد عامری گلستانی^* ؛ بهرام یوسفی؛ شیوا جلال پور

گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

ایران، به‌عنوان یکی از کهن‌ترین کشورهای جهان، از دیرباز دارای نوعی هویت ملی و «ملت» بوده است و این را می‌توان در استمرار نامِ «ایران» دید. سه لایۀ سازندۀ هویت «ملی» ایرانیان، «ایرانی‌بودن»، «دین» و در دورۀ جدید «تجدد» است. دو لایۀ کهنِ هویت ملی ایرانیان، از دیرباز در کنار هم کم‌وبیش سازگار بودند، و عناصر متداخل زیادی با یک‌دیگر داشته و دارند. با آشنایی ایرانیان با دنیای جدید، موجب شد که آگاهی‌های نوینی در این زمینه به‌وجود بیاید و این آگاهی‌ها موجب تحول در این هویت شد. از این‌رو، سؤال اصلی این پژوهش آن است که این تحول در مؤلفه‌های مربوط به هویت ملی، در عصر قاجار (پیش از مشروطه)، چگونه شکل گرفته است؟ این پژوهش، با روش توصیفی‌تحلیلی، به این نتیجه رسیده است که «باستان‌گرایی»، «سره‌نویسی»، «بازتعریف از وطن» و «بازتعریف ملت» و «شکل‌گیری اندیشۀ ناسیونالیسم (در معنای مدرن آن)» مهم‌ترین مؤلفه‌های «منظومۀ هویت ایرانی جدید» را تشکیل می‌دهند.

کلیدواژه‌ها

باستان‌گرایی؛ عصر قاجار؛ ملت؛ وطن؛ هویت ملی

مراجع